Morgunblaðið - 28.10.2005, Síða 28

Morgunblaðið - 28.10.2005, Síða 28
28 FÖSTUDAGUR 28. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ MENNING Litháen var í brennidepli áBókastefnunni í Gautaborgað þessu sinni og er óhætt að segja að Litháar vöktu verð- skuldaða athygli. Það vekur einkum eftirtekt að meðal sautján þátttakenda frá Litháen voru ellefu ljóðskáld. Það sýnir sterka stöðu ljóðlistarinnar í Litháen. (Heimild: Jonas Kämpe, Bokmässan) Liana Ruokyté, menningar- fulltrúi Litháens í Svíþjóð, minnir á að ljóðlistin hafi alltaf gegnt stærra hlutverki í Litháen og verið meira lesin er skáldsagan. „Sterk staða ljóðlistarinnar í Litháen er að mörgu leyti í beinu samhengi við þær þvinganir og þá ritskoðun sem Sovétríkin beittu landið fram til ársins 1991“, segir Liana. Hún segir að í ljóðlistinni hafi skáldin komist hjá að segja hlutina beint út. Unnt var að grípa til myndhverfinga og auðvelt var að skrifa milli línanna. Ljóðlistin var eina ritformið sem gat gagnrýnt stjórnarfarið einmitt vegna þess að hægt var að dulbúa það sem ógagn- rýnið á stjórnvöld.    Ljóðlistin var svo ríkjandi á Sov-éttímunum að margir góðir skáldsagnahöfundar neyddust til að snúa sér að ljóðlistinni til að ná til lesenda. Kröfuharðir litháískir lesendur höfðu ekki áhuga á hvers- dagslegum og meinlausum frásögn- um í einföldum stíl. En hvernig er ástandið núna? Margir óttuðust að eftir þvingan- irnar yrði ekkert úr litháískum rit- höfundum. Annað kom á daginn. Menn drógu upp handrit úr skúff- um sínum og eftir 1991 kom mikið út sem hafði verið í felum og beið frelsunarinnar. Nú hafa margir rit- höfundar horfið sem voru metnir á Sovéttímunum. Þeir hafa mætt harðri gagnrýni og drógu sig í hlé. Um það vitnar Jurga Ivanauskaite sem er einn mest lesni rithöfundur í Litháen nú.    Lof áður opinberra gagnrýn-enda er orðið að hjómi og rit- höfundar skrifa nú frjálslega og á sjálfstæðan hátt. Meðal þeirra er fyrrnefnd Jurga. Hún segir að þótt land sé lítið merki það ekki endilega að bók- menntirnar séu það. Hún telur að litháískar bók- menntir njóti ekki nægilegs sann- mælis þrátt fyrir ótvíræð gæði. Ljóðasöfn með verkum litháískra skálda sýna að þau eru í femstu röð. Ég nefni sem dæmi Sigitas Geda, Kornelijus Platelis og Eugenijus Al- isanka en einnig má bæta við fjölda skálda. Það kemur á óvart hve ljóðlistin er mikils metin í Litháen og áhugi almennings á henni er hvarvetna mikill.    Þetta leiðir hugann að því aðógnin sjálf eflir skáldin eins og gerðist á Sovéttímunum. Lífshásk- inn er jafnan í för með ljóðinu. Á sovéttímunum var það ljóðið sem sagði satt þrátt fyrir nauðsyn- legan dulbúning og torræði sem þeir skildu sem vildu skilja. Við þekkjum þetta frá tímum heimsstyrjaldarinnar síðari. Ritskoðunin getur ekki drepið ljóðið. Frelsi ljóðsins er dýrkeypt en ljóðið verður ekki fjötrað. Jafnvel þó það sé neytt til að segja hið mik- ilvæga milli línanna. Litháen og ljóðið ’Ljóðlistin var svoríkjandi á Sovéttím- unum að margir góðir skáldsagnahöfundar neyddust til að snúa sér að ljóðlistinni til að ná til lesenda.‘ AF LISTUM Jóhann Hjálmarsson Litháíska ljóðskáldið Sigitas Geda. johj@mbl.is „ÞAÐ sem felst í samningnum fyrir Landsbankann er það að við- skiptavinir okkar fá ódýrari miða á sýningar Vesturports. Bankinn og Vesturport eiga líka margt sameig- inlegt. Báðir aðilar hafa náð fótfestu með starfsemi sína í London og hyggjast ná frekari árangri á meg- inlandi Evrópu. Bankinn telur sig geta stutt rækilega við bakið á útrás leikhópsins og er fullviss um að njóta góðs af samstarfinu.“ Svo mæltist Sigurjóni Þ. Árnasyni, bankastjóra Landsbankans, í gær þegar bankinn og leikhópurinn Vesturport undirrit- uðu samstarfssamning til þriggja ára. Vesturport hefur vakið mikla at- hygli hér heima og erlendis fyrir sýn- ingar sínar á Rómeó og Júlíu, Brimi og nú síðast Woyzeck sem frumsýnt var nýverið í Barbican Centre í London við góðar undirtektir. Vel- gengni Rómeó og Júlíu er alkunn, en fyrr í mánuðinum fékk hópurinn fyrstu verðlaun á New Drama- leiklistarhátíðinni í Moskvu fyrir sýningu sína á Brimi þar, en höf- undur verksins er Jón Atli Jónasson. Sigurjón sagði ennfremur við und- irritunina í gær að hann teldi Lands- bankann, sem stærsta banka lands- ins, hafa ákveðnu hlutverki að gegna í stuðningi við mennta- og menning- arlíf þjóðarinnar. „Þetta er liður í þeim stuðningi og ég vona að Vest- urporti gangi jafnvel hér eftir sem hingað til.“ Gísli Örn Garðarsson, forsprakki Vesturports, sagði samstarfssamn- inginn verða til þess að leikhópurinn gæti haldið áfram að einbeita sér að verkefnum sínum á næstu árum. „Það er bæði tímafrekt og kostn- aðarsamt að halda úti svona leikhúsi. Þetta er stórútgerð og við eigum lítið fjármagn. Peningarnir eru hins veg- ar ekkert annað en tæki til að geta gert ákveðna hluti og þessi styrkur hjálpar okkur til þess.“ Ekki var greint frá samnings- upphæðinni en Gísli Örn sagði hana „ágætisupphæð“. Í kvöld verður nýjasta sýning Vesturports, Woyzeck eftir Büchner, frumsýnd öðru sinni, nú á stóra sviði Borgarleikhússins. Leikritið var sem fyrr segir frumsýnt í Barbican Centre í London 12. október og hlaut það frábæra dóma gagnrýnenda. Time Out gaf sýningunni 5 stjörnur af 5 mögulegum og Guardian gaf henni 4 stjörnur af 5. Uppselt var á allar sýningarnar ytra og komust færri að en vildu. Síðasta sýning- arkvöldið urðu 200 manns frá að hverfa. Woyzeck var valin áhuga- verðasta sýningin í London síðustu 2 vikur að mati Evening Standard og Time Out. Menningarmiðstöðin Barbican Centre í London býður leikstjórum hvaðanæva úr heiminum að spreyta sig á verkum ungra skálda frá öllum tímum. Verkefnið kalla þeir Young Genius. Sýningin á Woyzeck var liður í því verkefni. Woyzeck er undirgefinn þræll yf- irmanns síns, tilraunadýr læknis og kokkálaður ástmaður. Hann er hin dæmigerða andhetja. Tónlistin við leikritið er eftir Nick Cave, en leikarar í sýningunni eru Árni Pétur Guðjónsson, Björn Hlyn- ur Haraldsson, Erlendur Eiríksson, Harpa Arnardóttir, Ingvar E. Sig- urðsson, Jóhannes Níels Sigurðsson, Nína Dögg Filippusdóttir, Ólafur Darri Ólafsson, Ólafur Egill Egilsson og Víkingur Kristjánsson. Leikstjóri er Gísli Örn Garðarsson. Leiklist | Woyzeck frumsýnt á Íslandi í kjölfar samstarfssamnings Vesturports og Landsbankans Stórútgerð að reka leikhús Morgunblaðið/Kristinn Sigurjón Þ. Árnason bankastjóri og Gísli Örn Garðarsson undirrituðu samstarfssamninginn í gær að viðstöddum leikurum Vesturports og Björgólfi Guðmundssyni, stjórnarformanni Landsbankans. SÝNING á verkum Arngunnar Ýrar Gylfadóttur og Amöndu Hughen verður opnuð í Gallerí Turpentine í Ingólfsstræti í dag. Sýningarstjóri er Patricia Maloney. Arngunnur er búsett í San Franc- isco í Bandaríkjunum og hefur henni að undanförnu hlotnast marg- víslegur heiður fyrir list sína. Fyrir skemmstu hlaut hún styrk úr sjóði Jackson Pollock og Lee Krasner, ekkju hans, en sjóðurinn styrkir listamenn sem sýnt hafa viður- kenndan þroska og framúrskarandi hæfileika á sviði myndlistar. Í sumar var Arngunni boðið að verða einn af listamönnum Hosfelt-gallerísins í San Francisco, en það er eitt virtasta listgallerí borgarinnar, með heims- fræga listamenn á sínum snærum. Færri komast þar að en vilja. „Það kom kona, listráðunautur, á vinnustofuna mína úti og var að leita að verkum fyrir sendiráð í París. Hún keypti verk eftir mig fyrir skrif- stofur OECD, Efnahags- og fram- farastofnunar Evrópu. Hún var hrif- in af verkunum mínum, hafði samband við galleristann í Hosfelt og benti honum á að koma að skoða. Hann kom og var mjög lengi að skoða án þess að segja nokkuð annað en aha…, hmm… og þess háttar – þetta var þögul íhugun og óþægilegt að vita ekkert hvað hann var að hugsa. Að lokum sagði hann þó að þetta væri stórfínt og bað mig að koma með tvö verk í galleríið til prufu. Það gekk mjög vel og í kjöl- farið bauð hann mér að vera einn af listamönnum gallerísins.“ Í samstarfinu felast ákveðnar skuldbindingar af beggja hálfu að sögn Arngunnar. Hosfelt hefur einkarétt á að sýna verk Arngunnar í San Francisco og taka prósentur af sölunni. Á móti skuldbindur hann sig til að koma verkum Arngunnar á framfæri, bæði í San Francisco og víðar. „Ég er því fyrir hans tilstilli með alls konar sýningar framundan, til dæmis stóra einkasýningu í New York á næsta ári og sýningar í sam- starfi við söfn á alþjóðlegum vett- vangi.“ Arngunnur segir að sem íslenskur listamaður hafi hún verið vön því að standa á eigin fótum. Íslenskir lista- menn séu vanir því að sjá um allt sjálfir. „Þarna kem ég ekkert nálægt því að hengja upp mínar myndir eða gera nokkuð annað en að mála. Þar með er minni vinnu lokið. Ég ræð hvorki hvaða myndir eru á sýning- unni né hvernig þær eru hengdar upp.“ Þekktur sýningarstjóri Sýning Arngunnar og Amöndu Hughen hér í Turpentine kemur beint frá San Francisco og það er vel kunnur sýningarstjóri vestanhafs, Patricia Maloney, sem setur hana upp, en Patricia hefur unnið sjálf- stætt fyrir fjölmörg gallerí og stofn- anir, eins og nútímalistasafnið MOMA í New York og Berkeley Art Museum í San Francisco. Traust er grundvallaratriði í sam- vinnu af þessu tagi að mati Arngunn- ar og hún kveðst heppin að fá að vinna með Patriciu. „Mér fannst það mjög skrýtið þegar ég fór að vinna með sýningarstjórum fyrir nokkrum árum. Maður binst verkunum sínum alltaf tilfinningaböndum. En það er viss léttir að geta einbeitt sér að því að vinna verkin sín og að önnur manneskja taki þá við. Sýning- arstjórinn er ekki tengdur verk- unum á sama hátt og listamaðurinn og hefur aðra sýn á þau og mér finnst spennandi að sjá hvert það getur leitt.“ Sýningin ber heitið Himnafest- ingin og mun fara víða um lönd. Þeim Arngunni og Amöndu var teflt saman; þær kunna að virðast afar ólíkir listamenn við fyrstu sýn, en tengslin eru þó til staðar að sögn sýningarstjórans, Patriciu Maloney. „Þær eru báðar að fást við landslag, þótt aðferðir þeirra séu mjög ólíkar og verkin mjög ólík ásýndum. Þær eru báðar að fást við skynjunina og upplifun áhorfandans og verk beggja krefjast talsverðrar ígrundunar af hálfu áhorfandans.“ Verkin okkar kallast á Amanda Hughen er búsett í San Francisco. Hún er málari eins og Arngunnur en vinnur með talsvert óhefðbundnari efni, einkum gervi- efni. Hún málar til dæmis á borð- plötur frá Ikea og notar reglustikur og skapalón. „Verk mín eru meiri blanda alls konar miðla og efnis. Í fyrstu var ég ekki viss um hvort verk okkar Arngunnar ættu saman, en komst svo að raun um það að þau gera það mjög vel. Sjóndeildarhring- urinn er þarna hjá okkur báðum, þótt landslagið mitt sé meira ab- strakt og meiri skúlptúr í því. Ég fann fljótt að verkin okkar kölluðust á á mjög skemmtilegan hátt. Ég upplifi þetta þannig að manneskja sem skoðar sýninguna sé að ganga í gegnum mjög fjölbreytt landslag – landslag sem við höfum skapað handa henni.“ Sýningin í Turpentine stendur til 14. nóvember. Myndlist | Arngunnur Ýr og Amanda Hughen í Turpentine Léttir að geta einbeitt sér að því að mála Eftir Bergþóru Jónsdóttur begga@mbl.is Morgunblaðið / Ásdís Patricia Maloney, Arngunnur Ýr Gylfadóttir og Amanda Hughen.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.