Fréttablaðið - 18.11.2004, Page 86

42 18. nóvember 2004 FIMMTUDAGUR
EKKI MISSA AF…
… Bókmenntadagskrá á
Súfistanum, Laugavegi 18, klukk-
an 20.00. Þórarinn Eldjárn les úr
bók sinni Baróninn, Kristín Marja
úr Karítas án titils, Pétur Gunn-
arsson úr Vélar tímans og Einar
Kárason les úr Hvar frómur flæk-
ist.
… Ferð að
yfirborði jarðar,
sýningu hinnar
þekktu Boyle-
fjölskyldu, í
Hafnarborg.
… Ern eftir
aldri, eftir Auði
Bjarnadóttur,
dansleikhússýn-
ingu á Stóra
sviði Þjóðleikhússins. Aðeins
þrjár sýningar ráðgerðar.
Turandot eftir Giacomo Puccini er viðfangsefni
DVD-sýningar Vinafélags íslensku óperunnar
fimmtudaginn 18. nóvember. Sýningin hefst kl.
19.30 á hliðarsvölum íslensku óperunnar
(gengið er inn um aðalinngang) og er aðgang-
ur ókeypis.
Óperan er sýnd á stórum skjá með enskum
skjátexta. Á undan sýningunni verður stutt
kynning á óperunni og flytjendum. Upptakan
sem sýnd verður er sérstaklega glæsileg upp-
færsla frá Salzborgarhátíðinni 2002 þar sem
ekkert er til sparað. Puccini dó áður en hann
lauk við óperuna, en hér er spilaður glænýr
endir á óperunni eftir Luciano Berio sem er
töluvert öðruvísi en menn eiga að venjast. Val-
ery Gergiev stjórnar og leikstjóri er David
Pountney. Einsöngvarar: Gabriele Schnaut, Joh-
an Botha, Christina Gallardo-Domas og Paata
Burchuladze. Vinafélag íslensku óperunnar
hvetur alla óperuunnendur til að nota tækifær-
ið og sjá þessa glæsilegu uppfærslu.
Kl. 19.30
Inger Dam-Jensen með
Sinfóníuhljómsveit Íslands í
Háskólabíói. Á efnisskrá eru
Háskólaforleikur op. 80 eftir
Brahms, Vier letzte Lieder
eftir Strauss og Sinfónía nr.1 í As-dúr, op. 55
eftir Elgar. Stjórnandi er Rumon Gamba.
menning@frettabladid.is
Turandot hjá Vinafélaginu
Andróður gegn skipulagðri hamingju
Aldrei hefur tekist að skilgreina í eitt
skipti fyrir öll hlutverk bókmennt-
anna, sem betur fer, og hafa þó
margir reynt. Og engir meir en ein-
ræðisherrar, þannig leit Stalín svo á
að rithöfundar væru „verkfræðingar
sálarinnar“ og
vildi því hafa á
þeim góð tök.
Enda allir alltaf
glaðir á opin-
berum myndum
frá hans tíma.
En það þarf ekki
einræðisherra
til; stundum
myndast sá
mórall allsherjar
framfaratrúar og
bjartsýni að það þarf sterk bein til að
halda á lofti fána efahyggju og böl-
sýni. Þannig var til dæmis andinn í
Vestur - Evrópu rétt fyrir fyrri heims-
styrjöld. Og þótt bölsýni sé ekki hlut-
verk bókmennta frekar en bjartsýni,
er andófið einn eðlisþáttur þeirra,
rétt eins og það hefur reynst mörgu
skáldi vel að halda sig í hæfilegri fjar-
lægð frá valdsmönnum og auði.
Andóf gegn auðkeyptu samlæti og
gleðisnauðum fögnuði er kostur
margra góðra bóka.
Sigfús Bjartmarsson hefur aldrei
verið höfundur allra og ekki sóst
eftir því. Verk hans hafa oft krafist
yfirlegu og tíma en verðlaunað þann
lesanda sem gefur sig að þeim; gott
dæmi er sagnasafnið Mýrarenglarnir
falla (1990). Hann vakti síðast at-
hygli fyrir ferðasögu sína sem hefði
þó orðið betri með meiri sjálfsíróníu;
sá ágæti eiginleiki léttir alltaf langa
sambúð sögumanns og lesenda.
Enginn er undanskilinn háðinu í
„Andræði“, sú bók er samfelldur
andróður gegn öllu því sem mest er
hampað í íslensku samfélagi, nútíma
heimsósómi sem í formi kallast á við
Hávamál. Svona bók á að lesa í smá-
um skömmtum, grípa til hennar á
góðri stund en þá er hún líka eins og
smáskammtalækning við allri fyrir-
skipaðri fagnarfjálgi. Þarna er margt
stórskemmtilega orðað, hvort sem
farin er leið almennra spakmæla (öf-
undin er ómetanleg auðlind) eða
hæðst að samtímaklisjum (gagnleg/
er þó gæðastjórn/ í gagnvirku/
flæði). Bókin skiptist í ellefu kafla
með mismunandi áherslum og við-
fangsefnum sem eiga það þó sam-
eiginlegt að alltaf er farið á skjön við
ríkjandi viðhorf og oft leitað óvænts
sjónarhorns. Hér má finna vísuorð
sem gætu orðið máltæki með skuld-
settum Íslendingum: „Gott/ er að
eiga/ góða til að/ ganga/ að“, „verð-
ugur/ er verkamaðurinn/ vanskila/
sinna.“ En líka óábyrga fyndni eins
og börn og góð skáld hafa gaman af:
„Best er að byrgja barinn áður/en
börnin detta íða.“
Það er líka kostur við bókina að
höfundur heldur hvergi aftur af sér,
kemur til dyranna eins og hann er
klæddur svo gripið sé til klisju;
þannig er sjónarhornið stundum
skemmtilega karllægt: „Oft/ tefur/
kona lengi/ í tusku-/búð.“ Auðvitað
tekst þetta ekki allt jafn vel, og getur
orðið dálítið einhæft sé lengi lesið í
einu; upphafsorð margra erinda,
„Jú“, verður stundum dálítið búralegt
og kaflinn um húsbyggingar Íslend-
inga nær ekki verulegu flugi.
En Sigfús hefur mikinn orðaforða
og góða bókmenntaþekkingu og
glímir við formið með góðum ár-
angri, hin vísvitaða ofstuðlun er
aldrei til trafala. Þegar upp er staðið
finnst mér honum þó takast best
upp í einfaldleika. Þá hittir hann oft
ótrúlega vel í mark, eins og í þessu
frábæra vísuorði úr fjölmiðlakaflan-
um, um þær endalausu umræður
um hvað sé „in“ og hvað „out“, og
birtir tvenna tíma í lífi Íslendinga:
En
aldrei
verður sá úti
sem er
inni.
Ég reyni að tala sem minnst
um sjálfan mig, segir Jónas
Ingimundarson en saga
hans kemur út í dag.
Í dag kemur út saga Jónasar Ingi-
mundarsonar píanóleikara, hins
einlæga hugsjónarmanns, sem hef-
ur verið óþreytandi að kenna Ís-
lendingum tónlist – og að hlusta á
tónlist. Jónas hefur verið óska-
píanisti flestra íslenskra söngvara,
enda má segja að tónlistaráhugi
hans eigi rætur í söngnum.
Það er alltaf upplífgandi að fara
á tónleika sem Jónas tekur þátt í,
vegna þess að fyrir utan óaðfinnan-
lega spilamennskuna er maðurinn
ákaflega skemmtilegur og mikill
húmoristi. Enda fer það svo að þeg-
ar hann er spurður frá hverju hann
sé að segja í ævisögunni, svarar
hann um hæl: „Ég um mig frá mér
til mín“ (sem auðvitað enginn sem
þekkir til Jónasar trúir), en bætir
svo við: „Nei, ég reyni nú að tala
sem minnst um sjálfan mig. Þetta
er ekki hefðbundin ævisaga, held-
ur reyni ég að stikla á stóru. Þetta
eru minningabrot frá liðnum tíma.“
Upphaf þess að Jónas fór að
læra á píanó er nokkuð sérkenni-
legt. „Það byrjaði þannig að ég var
mjög söngvið barn og hlustaði mik-
ið á tónlist af öllu mögulegu tagi,“
segir hann. „Ég var byrjaður að
fikta að gamni mínu við hitt og
þetta og stórfjölskyldunni fannst
að ef ég væri að fikta í þessu væri
eins gott að ég lærði eitthvað. Það
varð til þess að ég fékk fyrstu
píanótímana í fermingargjöf. Píanó
hafði ég ekki séð og átti ekki til.“
Venjulegir píanistar byrja að
læra snemma í æsku en Jónas var
orðinn fimmtán ára þegar hann hóf
sitt hljóðfæranám – en eyrað var
þrautþjálfað. Hann hafði hlustað
mikið á tónlist sem krakki. Leik-
félagar hans voru Maria Callas,
Tito Gobbi og Jussi Björling, enda
kunni hann allar óperur Verdis
þegar hann var tíu ára. Ekkert
venjulegt barn þar.
„Kannski voru hinir ekkert
venjulegir,“ segir Jónas. „Létu
bara hella yfir sig öllu og sættu sig
við það. En seinn var ég í tónlistar-
námið. Þegar móðir mín innritaði
mig svo í tónlistarskóla haustið
eftir ferminguna – sem hún gerði
án þess að ég vissi – var henni sagt
að drengurinn væri dálítið seinn á
ferðinni og hvort hann ætti ekki að
læra frekar á trompet eða á básúnu
– en, nei, píanó skyldi það vera.
Þegar ég kom í tónlistarskólann
hafði ég enga undirstöðu utan
þessa tvo mánuði, hjá gamalli konu
vestur í bæ, sem ég hafði fengið í
fermingargjöf.“
Frá því að Jónas lauk sínu
píanónámi hefur hann verið að
spila fyrir þjóðina – eða, í að
minnsta kosti fjörutíu ár, oft með
söngvurum – en ekki alltaf.
„Kannski eru þessi tengsl við söng-
inn, nokkuð í mínu fari sem söngv-
ararnir skynja. Þegar ég tala um
söng tala ég um tónlist. Fyrir mér
er verulegur hluti af hljóðfæratón-
list einhvers konar eftiröpun af
söng. Píanóleikari sem ekki syngur
er fyrir mér óáhugaverður.
Ég er tónmenntakennari og hef
verið kórstjóri í tuttugu og fimm
ár, stjórnaði meðal annars Fóst-
bræðrum í fimm ár og ferðaðist
með þeim um allan heim. Hins veg-
ar gerði ég mér ekki grein fyrir því
fyrr en ég fór að vinna með Gylfa
að bókinni að tónlistarferill minn
er í mörgum lögum. Ég hef meðal
annars verið kennari, kórstjóri,
staðið fyrir verkefninu „Tónlist
fyrir alla“, leikið með söngvurum,
einn og með öðrum hljóðfæra-
leikurum.“
Með bókinni fylgja tveir geisla-
diskar með einleik Jónasar, upp-
tökum sem þegar voru til. „Mér
þykir vænt um að geisladiskarnir
fylgi með bókinni,“ segir hann.
„Það var farið niður í útvarp og þar
reyndist vera eitthvað sem þolir
hlustun oftar en einu sinni. Það eru
sólóstykki – og það kemur kannski
á óvart að það er enginn söngur þar
– heldur syng ég sjálfur á píanóið
og þar eru meðal annars tvö stór
verk, eftir Beethoven og Brahms,
svo það sést að ég hef einhvern
tímann æft mig.“
sussa@frettabladid.is
Minningabrot frá liðnum tíma
BÓKMENNTIR
HALLDÓR GUÐMUNDSSON
Andræði
Höf. Sigfús Bjartmarsson
Útg. Bjartur
!
JÓNAS INGIMUNDARSON Þegar ég kom í tónlistarskólann hafði ég enga undirstöðu
utan þessa tvo mánuði, hjá gamalli konu vestur í bæ.
SIGFÚS
BJARTMARSSON
FIMMTUD. 18. 11. ‘04
„BESTU TÓNLEIKAR ÁRSINS?“
HÚSIÐ OPNAR KL. 21.00 MIÐAV. 350 KR.
HÚSIÐ OPNAR KL. 23.00
FÖSTUD. 19. 11. ‘04
LAUGARD. 20. 11. ‘04
JAGÚAR
ÞAR SEM ÍSLENDINGUM
FINNST SKEMMTILEGAST AÐ DJAMMA
ÚTGÁFUTÓNLEIKAR!
MUGISON
DISCOSVEIFLA
K
Ö
-H
Ö
N
N
U
N
/
P
M
C
FRÍTT INN!
...VEGNA ÞRIÐJU BREIÐSKÍFU HLJÓM SVEITARINNAR
„HELLO SOMEBODY “ • SPILABANDIÐ RUNÓLFUR
SÉR UM AÐ KYNDA UPP STEMMINGUNA
MIÐAVERÐ 1500 KR.
FYRSTU GESTIR
FÁ G&T
86-87 Menning (42-43) 17.11.2004 19.33 Page 2