Mánudagsblaðið - 04.05.1970, Page 2

2
Mánudagsblaðið
Mánudagur 4. maí 1970
ÚR SÖGU LANDS OG LÝÐS
Líkaböng
f Hólakirkju í Hjaltadal hangir
enn, að sagt er, klukkan Líkaböng.
Um þá klukku er það sögn nyrðra,
að hún hafi farið að hringja af
sjálfsdáðum, þegar lík Jóns biskups
Arasonar og sona hans voru flutt
norður frá Skálholti. Er sagt, að
hún hafi farið að hringja, þegar
líkfylgdin kom á Vatnsskarði, þar
sem fyrst sér ofan í Skagafjörð, og
haett síðan; í annað sinn hringdi
hún, þegar líkfylgdin kom á Hrís-
háls, þar sem fyrst sér heim að
Hólum, upp eftir endilöngum
Þeir, sem vilja
koma greinum
og öðru efni í
Mánudagsblaðið
hafi samband
við ritstjóra eigi
síðar en mið-
vikudag næstan
á undan útkomu-
degi
Hjaltadal, og í þriðja sinn, þegar
líkin komu að túngarðinum á Hól-
um. Hélt hún þá Iengst áfram,
þangað til líkin voru borin í kirkj-
una, og það með svo miklum undr-
um, að hún rifnaði. Er þetta talið
nokkurs konar tákn og vottur þess,
hversu illa jafnvel dauðir hlutir á
Norðurlandi hafi unað aftöku Jóns
biskups.
Espólín getur þess ekki, að Líka-
böng hafi hringt sér af sjálfsdáð-
um, þó hann tali um hringingar,
bæði þegar líkfylgdin fór fram hjá
kirkjum í Hólabiskupsdæmi, og
frá því fyrst sást til hennar frá
Hólum, en hins getur hann sem
eins konar kraftaverks meðal ann-
arra fleiri, að Héraðsvötnin í Skaga
firði hafi verið í leysingu um það
leyti, sem líkfylgdin kom að þeim;
hafi hún komizt yfir þau á ísbrú
einni, en þegar þeir voru komnir
yfir, sem líkin fluttu, ræki af spöng
ina.
Reyðarár-
tindur
Reyðarártindur heitir fjallstindur
einn hár í Austur-Lóni í Skafta-
fellssýslu. Einu sinni gekk maður
nokkur upp á tind þenna og fann
þar rauðan trébút, sem hafði legið
þar síðan Nóaflóð. Hann tók flís
af trénu. frjörði þá á hann veður
hvasst og illt, svo hann efaðist um,
að hann mundi komast heim aftur.
Þá hét hann á Stafafellskirkju að
gefa henni tréflísina, ef hann kæm-
ist heim. Gekk honum vel úr því.
En tréflísin er enn í kirkjuhurðinni
á Stafafelli í Lóni.
Dvergasteinn
Prestssetrið á Seyðisfirði var í
fyrndinni vestan eða sunnan fjarð-
ar; en ekki greinir frá því, hvað
það hafi þá heitið. í grennd við
það var stór steinn, og trúðu menn
því fullt og fast, að í honum byggju
dvergar, og því var hann kallaður
Dvergasteinn. Þegar fram liðu tím-
ar, þótti staðurinn og kirkjan óhag-
anlega sett þeim megin fjarðarins,
og var því hvort tveggja flutt þang-
að, sem þau eru nú, hinum megin
við fjörðinn. Steinninn stóri varð
eftir, eins og nærri má geta. En
þegar kirkjusmíðinni var lokið að
mcstu, varð mönnum starsýnt á að
sjá hús koma siglandi handan yfir
fjörðinn og stefna beint þangað,
sem kirkjan stóð. Heldur það á-
fram, unz það kennir grunns, og
nemur þá staðar í fjörunni. Urðu
menn þess þá vísari, að Dverga-
steinn var þar kominn með íbúum
sínum, dvergunum. Kunnu þeir
ekki við sig, eftir að kirkjan var
flutt, og drógu sig því á eftir henni.
En til ævarandi minningar um guð-
rækni dverganna var prestssetrið
kallað Dvergasteinn.
Oddakirkja
Kirkjan í Odda stendur í út-
suður frá bænum vegna þess, að
áður en kirkjan var byggð, sáust
þar menn „sigla" í Ioftinu. Köstuðu
þeir niður sverði, og stóð það á
oddinum útsuður frá bænum. Bónd
inn í Odda vissi, að þar átti hann
að setja kirkjuna, en honum þótti
það óvanalegt og vildi setja hana
suðaustan frá bænum, og á því
byrjaði hann. En þá var hvert sinn
fallið að morgni það, sem áður var
búið að byggja að kvöldi. Var þá
ráðið af að setja hana þar, sem
hún nú er, og tókst það vel.
Takmörk bisk-
upsdœma á
íslandi
Um það eru sannar sögur, að
fyrst var hér á landi eitt biskups-
dæmi og ekkert ákveðið, hvar
biskupsstóllinn skyldi vera, en
skömmu síðar varð Skálholt bisk-
upssetur; hinn biskupsstóllinn, sem
var á Hólum, var ekki stofnaður
fyrr en 1106 fyrir bænastað Norð-
lendinga, með því þeim þótti örð-
ugt að ná til biskups fir svo Ianga
leið suður á Skálholt. En munn-
mælin hafa notað sér það, að annað
biskupsdæmið náði yfir þrjá fjórð-
unga Iandsins, en hitt ekki nema
yfir einn, til að búa til úr þessum
ójöfnuði eftirfylgjandi sögu. Bisk-
uparnir í Skálholti og á Hólum
gátu ekki orðið alls kostar á eitt
sáttir um takmörkin á biskupsdæm-
um sínum, en settu þá Biskups-
vörðu, sem er milli Þingeyjarsýslu
og Norður-Múlasýslu, fyrir takmörk
á þá hliðina, að norðan og austan
lengst, og komu sér svo saman um,
að þeir skyldu ríða þaðan báðir.
Hólabiskup fyrir norðan land, en
Skálholtsbiskup fyrir sunnan. hring
inn í kring, og þar sem þeir mætt-
ust, skyldi takmarkið vera á hina
hliðina milli biskupsdæmanna.
Eftir það reið Skálholtsbiskup dag
og nótt sem mest hann mátti og
hestarnir gátu farið og kom Ioks
dauðmóður þangað sem mótin eru.
En aftur er þau frá Hólabiskupi að
segja, að hann fór hægt yfir landið
og tók ekki væst upp á sig, enda
var hann álúraður og sællegur, þeg-
ar hann mætti embættisbróður sín-
um. Þeir hittust við suðurendann á
Hrútafirði, og því hafa takmörk
biskupsdæmanna verið haldin eftir
þeim firði miðjum jafnan síðan.
Þess ber að geta, að frá því landíð
var frjálst, hafa takmörk Norðlend-
inga- og Vestfirðingafjórðungs og
allt eins biskupsdæmanna, gengið
eftir endilöngum Hrútafirði.
Sementsverksmiðjan býður bæjar-
og sveitarfélögum
sement til gatnagerðar
d drinu ÍSTO
með mjög hagstæðum kjörum
SEMENTSVERKSMIÐJA RÍKISINS
AKRANESI