Tíminn - 07.02.1980, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 7. febrúar 1980
7
Jöfnun upphitunarkostnaðar
Jöfnun upphitunar kos tnaður
er stærsta hagsmuna- og rétt-
lætismál þeirra sem búa við
oliuupphitun. Ef til vill hafa
ekki allir gert sér nægjanlega
grein fyrir hvaö þetta vanda-
mál er raunverulega oröiö
stórt, enda hefur hin snögga og
gifurlega hækkun oliuverös,
sem allir þekkja gjörbreytt aö-
stööu þeirra sem hita upp meö
oliu á mjög skömmum tima. Nú
er hins vegar svo komiö, aö
brýn nauösyn er á, aö án tafar
veröi tekiö á þessum málum og
leiörétting gerö.
Mismunandi
orkuverð
Taxtar hinna ýmsu hita-
veitna eru mismunandi og
sömuleiöis eru taxtar raf-
veitna mismunandi en ef borinn
er saman upphitunarkostnaöur
hér I Reykjavik annars vegar
oghins vegar upphitunarkostn-
aöur þeirra sem hita upp meö
oliu, þá kemur i ljós, og er þá
tekiö tillit til oliustyrks, aö þeir
• sem hita upp meö ollu þurfa aö
greiöa fimm til sex sinnum
hærri upphæö til upphitunar
húsa sinna en Reykvikingar.
U pphitunarkostn-
aður i hlutfalli
af ráðstöfunar-
tekjum
Þessi staöreynd aö þaö er
fimm til sex sinnum dýrara aö
hita upp meö olíu en heitu vatni I
Reykjavik segir I sjálfu sér
ekki mikiö, en þegar þessi mis-
munandi upphitunarkostnaöur
er settur I samband viö ráö-
stöfunartekjur kemur fram
gifur legur aös tööumunur.
Viö skulum hugsa okkur
tvær 4 manna fjölskyldur, sem
báöar hafa meöaltekjur og
báöar búa i 450 riimm- húsnæöi,
önnur hefur aösetur á Vest-
fjöröum og hitar upp húsnæöi
sitt meö oliu en hin hefur aö-
setur I Reykjavík og hitar upp
húsnæöi sitt meö heitu vatni.
Samkvæmt upplýsingum þjóö-
hagsstofnunarinnar var áætlaö
aö meöaltekjur fjölskyldu hafi
veriö 6,5 m. kr. á árinu 1979.
Miöaö viö verölag á oliu og
heitu vatni i desember 1979 má
áætla aö upphitunarkostnaöur
á ári sé 108 þús. kr. fyrir fjöl-
skylduna I Reykjavik en um 620
þús. kr. fyrir fjölskylduna á
Vestfjöröum, og hefur þá oliu-
styrkur veriö dreginn frá.
Samkvæmt þessu greiöir
fjölskyldan I Reykjavik 1,7% af
ráöstöfunartekjum sinum i
upphitunarkostnaö en fjöl-
skyldan á Vestfjöröum 9,5%.
Mismunurinn er 7,8%. Ef viö
geröum ráö fyrir aö þessar
fjölskyldur greiöi 40% af tekj-
um sfnum 1 skatta og útsvar
þyrfti kaup launþegans á Vest-
fjöröum aö vera 13% hærra en
launþega I Reykjavik til þess
aö fjölskyldurnar heföu sömu
krónutölu úr aö spila til annara
hluta.
Hér er sem sagt staöfestur
13% aöstööumunur eingöngu
vegna upphitunarkostnaöar
eftir þvi hvar menn búa I
Reykjavik eöa á þeim svæöum
þar sem olia er notuö til upphit-
unar.
U pphitunarkostn-
aður og hinir
lægstlaunuðu
Þaö segir sig sjálft aö eftir
þvi sem ráöstöfunartekjurnar
veröa lægri þeim mun erfiöara
reynist fjölskyldum aö standa
undir þessum gifurlegu upphit- -
unarkostnaöi og bitnar hann
þvi haröas t á hinum lægs t laun-
uöu.
1 nýlegri skýrslu sem Fjórö-
ungssamband Vestfiröinga
hefur tekiö saman um upphit-
unarmál á Isafiröi kemur fram
aö verkamaöur meö dagvinnu-
laun á Isafiröi yröi 14,8% vikur
aö vinna fyrir ársnotkun á oliu
til upphitunar miöaö viö verö-
lag 21. desember 1979 og hefur
þá oliustyrkur veriö dreginn
frá. Á sama tima yröi verka-
maöur á dagvinnulaunum i
Reykjavik aöeins tvær vikur aö
vinna fyrir upphitun á sinu
húsnæöi.
Meö öörum oröum þarf
verkamaöurinn á tsafiröi aö
nota 28,5% af árslaunum sinum
fyrir dagvinnu til aö standa
undir upphitunarkostnaöi á
sama tima og verkamaöurinn I
Reykjavik þarf aöeins 3,9% af
árslaunum sinum fyrir dag-
vinnu til aö hita upp sitt hús-
næöi.
Hér kemur fram gifurlegur
aöstööumunur eftir búsetu.
Fyrir verkamanninn á ísafiröi
sem þarf aö nota upp undir
þriöjung af árslaunum sinum
fyrir dagvinnu I upphitunar-
kostnaö þá eru afleiöingar
þessa ástands augljósar. Hann
á einfaldlega um tvo kosti aö
velja. Annaö hvort veröur hann
aö leggja á sig mikla eftir- og
næturvinnu eöa flytjast búferl-
um suöur I heita vatniö.
Þvi veröur ekki trúaö aö hiö
há a Alþingi láti slikan aöstööu-
mun viögangast i landinu, en ef
ekkert veröur aö gert hlýtur
slikt ástand aö leiöa til
byggöaröskunar allri þjóöinni
til tjóns.
Fjármögnun
Þá er þaö spurningin hvaöan
eiga peningarnir aö koma til aö
jafna þennan aöstööumun. í þvi
sambandi eru tveir kostir. 1
fyrsta lagi aö halda óbreyttu
fyrirkomulagi og greiöa oliu-
styrkinn úr rikissjóöi eöa ööru
lagi aö jafna þennan aöstööu-
mun meö millifærslum fjár-
magns innan orkuiönaöarins.
Aö minum dómi er slöari
kosturinn eölilegri og rökrétt-
ari. Hér er um aö ræöa aö-
stööumál sem eölilegt er aö
orkunotendur jafni sin á milli
án þess aö Rlkiss jóöur þurfi aö
koma til. 1 þvi sambandi er
auövitaö rökréttast, aö þeir
sem búa viö ódýrasta orku
greiöi til þeirra sem hita upp
meö oliu.
Taliö er aö 65-70% af Ibúum
landsins búi viö hitaveitu. Hér
vegur auövitaö langþyngst
Stór-Reykjavikursvæöiö og
jafnframt er orkan þar ódýr-
ust. íbúar þessa svæöis eru þvi
ótvirættbestistakk búnir til aö
inna af hendi jöfnunargjald til
þeirra sem hita upp meö olíu.
Eins og ég gat um áöan er taliö
aö fjölskylda á þessu svæöi
sem hefur meöaltekjur greiöi
aöeins um 1,7% af ráöstöfunar-
tekjum sinum I upphitunar-
kostnaö.
Af þessum ástæöum tel ég
eölilegast aö þessi timabundna
Sigurgeir
Bóasson,
Bolungarvík:
^
jöfnun upphitunarkostnaöar
veröi leyst á þann veg aö lagt
veröi jöfnunargjald á jarö-
varma sem notaöur er til upp-
hitunar á Stór-Reykjavikur-
svæöinu. Þetta jöfnunargjald
gæti siöan fariö lækkandi eftir
þvi sem innlendir orkugjafar
leystu olíuna af hólmi.
Innan við 1%
ráðstöfunar-
tekna
Eflaust segja sumir aö meö
þessari tillögu sé vegiö aö
hagsmunum ibúa Stór-Reykja-
vikur. Þaö tel ég af og frá. Hér
yröi um litiö hlutfall af ráö-
stöfunartekjum þeirra aö ræöa
eöa innan viö 1%. Sú eftirgjöf á
Framhald á bls. 15
Frjáls þjóð í
frjálsu landi
Pólitisk nýbreytni er hlutur,
sem litiö varö vart við á siðasta
áratug i islenskum stjórnmál-
um, það munu allir vita er hafa
fylgst meö þróun þjóðmála.
Skortur á sliku til langframa
veldur stöðnun i stjórnkerfi og
áhugaleysi hjá almenningi, af-
leiðingar geta ekkiorðið aðrar en
mismunandi mikið öngþveiti.
Sú varð lika raunin á siðari
hluta nýliðins áratugar með af-
leiðingum er allir þekkja og
hafa fundið fyrir á einn eða ann-
an hátt. Það má lika segja, án
verulegrar ósanngirni, að ára-
tugurinn hafi endað i pólitískri
og efnahagslegri upplausn,
gagnlausum sigrum og beiskum
ósigrum flestra flokka.
Þjóðmálaumræða hefur oft á
tiðum verið marklitið lýöskrum.
Afleiðingar ónóg og litt rökræn
málefnaleg meðhöndlun á
vandamálum liðandi stundarog
sivaxandi vantrú almennings á
getu stjórnmálamanna til að
leysa þau vandamál, er að
steðja. Afleiðingar alls þessa
varð verðbólga það mikil, að
ekki verður við unað, þrátt fyr-
ir hagstæð viðskiptakjör og
sæmilegt árferði, ef litið er á
nokkur ár i einu.
Weimar ástand?
Þetta má segja, að hafi vaidið
votti af nokkurs konar „Wei-
mar-ástandi” i islensku þjóðlifi,
gersamlega óviðunandi. Ekki
virtist vera nægjanleg sam-
staða milli stjórnmálamanna til
úrlausna á nauðsynlegum verk-
efnum, einnig hefur skort á ein-
fóldun I launamálapólitlk, öllum
aðilum til tjóns. Þetta augljósa
ástand hefur sjálfsagt átt að
laga meðsiðustu kosningum, að
sumra mati, en nokkuð var
misjafnt hvernig flokkarnir
mátu þjóðfélagsástandið.
Framsókn og Alþýðubandalag
mátu það þannig, að kosningar
myndu ekkert gagn gera og
yllu einungis auknu öng-
þveiti. Hvernig ábyrgðar-
aðilar vetrarkosninganna Al-
þýðuflokkurinn, hefur met-
ið stöðuna, er ómögulegt i að
geta. Enda munu þeir senni-
lega ekki hafa vitað það þá, né
vita enn, hvaðþeir vilja,lofa þvl
einungis að „sprengja” hverja
þá rikisstjórn, er fari ekki að
vilja þeirra. Þessu hömpuðu
þeir margsinnis, án marktækra
ástæðna, eða raka, og verður
þvi að meta þá pólitik, er þeir
reka, sem marklaust lýðskrum
og trúðapólitik til þess eins
fallna að vekja á sér athygli.
Verður þvi að meta tilleggg
þeirra.stjórnmál slðustu tvö ár-
in, sem gott dæmi um það,
hvernig ekki á að reka stjörn-
málabaráttu hér á IsIandi.Ber
nú að vikja að áður öflugasta
stjórnmálaflokki hérlendis,
Sjálfstæðisflokknum. Hann beið
alvarlegan ósigur i kosningun-
um 1978, og hefir, að likum,
metið stöðuna þannig að til
stefnubreytingar þyrfti að
koma, af hálfu flokksins gagn-
vart þjóðmálum. Visir að þvi
birtist i Morgunblaðinu 21/2.
1979 i' grein kölluð „Endur-
reisn.” Augljóst var þar, að það
átti að beina þjóðlifsþróun út I
harðvitugan markaðsbúskap,
þjóðfélagsform og hagkerfi,
sem vlðast er á undanhaldi
vegna alvarlegra annmarka, er
myndast i langtimaþróun sliks
kerfis.
Siðan leið timinn, tiðindalitiö,
til stjórnarfallsins, er Alþýðu-
flokksmenn brugðu sér i „Brút-
usarhlutverkið” margfræga og
feDdu vinstristjórnina. Myndað-
ist þá ástand, sem að almanna-
rómi var mjög hagstætt Sjálf-
stæðisflokknum, og var jafnvel
talið, að hann hefði möguleika á
hreinum meirihluta i komandi
kosningum.
Þotti þá huginyndafræðingum
flokksins, að likum, leikurinn
léttur og suðu saman pólitiska
stefnumörkun, er þeir kölluðu
„leiftursókn”. Er það plagg
margfrægt orúð og er augljós
sönnun fyrir þvi, að þeir aðilar
Bjarni
Hannesson,
U ndirf elli
..
innan flokksins, er sömdu þetta,
eru alls ófærir um aö meta póli-
tiskt og efnahagslegt ástand á
réttan og raunsæjan hátt. Þess-
ar áætlanir reyndust illa unnar
og erfiðr tD útskýringar fyrir
frambjóðendur flokksins og af-
lciðingarnar urðu Ilka hroðaleg-
ar fyrir flokkinn.
Tók sér ekki
i munn
Ætla ég að vitna i, hvernig
einn frambjóöandi flokksins
lýsir þessu kosningaplaggi.
Pálmi Jónsson,alþingismaður á
Akri A. Hún. I Norðanfara des.
1979: ,,f. Sjálfstæðisflokkurinn
átti ekki að taka á sinar herðar
ábyrgð á þingrofi og vetrar-
kosningum. Þetta er ástæðu-
laust og óheppilegt bráð-
ræði.Við áttum að hafna þátt-
töku I rikisstjórn án kosninga
eins og gert var, en krefjast
þess, að vinstriflokkarnir færu
með stjórn landsins þangaö til
kosið yrði. Þaö yrði að vera á
þeirra ábyrgð, hvenær kosið
væri og þeir að sitja I súpunni
þangað til, þótt sundraðir væru.
2. úr þvi að Sjálfstæðisflokkur-
inn gekk fram fyrir skjöldu og
krafðisbþingrofs og kosninga,
átti hann tvimælalaust aö fara i
minnihlutastjórn sjálfur eða að
stuðla að þvi að sett yrði utan-
þing6tjórn til bráðabirgða. Vit-
lausasti kosturinn var valinn —
kratastjórn með okkar stuðn-
ingi. 3. „Leiftursókn gegn verð-
bólgu.” Nafnið dtt á stefnuyfir-
lýsingunni fékk hárið á4ands-
fólkinu til að risa öfugt. Margt
er auðvitað gott i stefnuskránni,
sem ég og aðrir hömruðum á i
kosningabaráttunni, þó ég tæki
mér nafnið aldrei i munn. Ann-
aö er þó I hæpnara lagi og mótað
af handarbakavinnu. Sumpart
er um æskileg framtiðarmark-
mið að ræaö, þótt vandséö sé,
hvernig þau geti komið að not-
um á svipstundu, enda hvergi
greint á milli skammtimaráð-
stafana og stefnu til lengri
tima”. Siðar segir: „Ekkert er
stjórnmálaflokki mikilvægara
en að eiga traust bæöi stnðn-
ingsmanna og andstæðinga og
um leið að setja fram sin stefnu-
mál þannig, að þau geti orðið I
takt við æöaslátt fólksins i land-
inu”.
Svo mörg voru þau orð, en
þetta brást algerlega, að von-
um, enda illa að staöið.
Pólitiskur
flökkulýður
Afleiðingar alls þessa eru nú
að verða öllum augljósar, nú
þessa dagana i rikjandi stjórn-
arkreppu. Sá kjarni i' Sjálf-
stæðisflokknum, sem knúði
fram leif tursóknina, er að verða
algerlega einangraður á þingi
og i þjóðmálaumræðu. Einnig
virðast flokksbönd vera að
rofnahjá þeim ,og er ekki furða,
þvi öllum sem gæddir eru heil-
brigðri skynsemi, er orðið ljóst
að forystusveit flokksins er orð-
in að málefnalausum og hug-
lausum flökkylýð, sem á engan
hátt geta metið stöðu islenskra
stjórnmála á rökrænan hátt.
Þeir hafa ekki hug til að viður-
kenna mistökin né gæfu eða
gjörvileika til að taka nýja af-
stöðu til þjóðmála og eru þvi að
einangrast frá Islenskum
stjórnmálum.
Að þora, vilja
og geta
En þegar neyðin er stærst er
hjálpin stundum næst, á ég þar
við stjórnarmyndunartilraunir
Gunnars Thoroddsen. Hann hef-
ir séð fram á það, aö ef, þjóðin á
að vera „frjáls þjóð I frjálsu
landi”, væri nauðsyn á aö
höggva á þann Gordionshnút,
sem stjórnmálin eru komin i
þessa dagana,er það lofsvert
framtak fýrir þjóðina og Sjálf-
stæðisflokkinn, þvi að minu
mati var svo komið málum, I
þróun pólitiskrar stefnumörk-
unar hjá þeim flokki, aö orðiö
„Sjálfstæðismaöur” var oröiö
aö einu ömurlegasta öfugmæli I
islenskri tungu og i minum
munni, um tima, orðiö hiö
versta skammaryrði um mann-
gildi einstaklings.en ég vona að
viö þessa nýbreytni geti þar
orðið breyting á I þá átt að telja
megi, I það minnsta hluta Sjálf-
stæðismanna, til manna, er
kikna ekki undir þvi ehiti.
Læt ég hér með lokiö þönkum
um „pólitiska nýbreytni”, að
sinni.
5/2. 1979.
Bjarni Hannesson,
Undirfelli.