Fréttablaðið - 23.09.2007, Page 78

E
ru innflytjendabók-
menntir í raun og veru
til? Á pallinum á bók-
menntahátíð gátu þrjú á
palli teygt og togað allar
hugdettur og komust svo að niður-
stöðu – raunverulegar innflytjend-
abókmenntir eru ekki til.
Sammerkt þeim var að öll sögð-
ust nota tungumálið öðru vísi en
aðrir höfundar sem á þær tungur
skrifa.
Fyrsta eða önnur kynslóð nýrra
íbúa í nýju landi, skrifa, anda, lifa,
skoða og skilgreina með augum
gestsins hvort sem sjálfsvitundin
hefur aðlagast. Eða viðkomandi
áliti sig nýbúa eður ei. Flestir Írar
sem við þekkjum sem ameríska
höfunda eru innflytjendahöfundar.
Innflytjendabókmenntir hljóta að
vera til því við erum búin að lesa
svo mikið af þeim. Hvað með Sum-
arliða Sumarliðason? Hvað með
Stephan G? Hvað með bókaflokk
Vilhelms Moberg um Vesturfar-
ana? Hvað með bækur Böðvars
Guðmundssonar? Bara svo ein-
hver dæmi séu nefnd.
Tungumál er og verður það
verkfæri sem hver skrifandi maður
hefur til þess að vinna með og það
að aðlagast tungumáli í uppvexti
eða að læra það sérstaklega síðar
meir á ævinni gerir það að verkum
að menn velja litina úr kassanum
svolítið mismunandi þegar ráðist
er í að mála myndina. Hræðslan
við að setja einhvers konar merki-
miða á listaverk virðist vera alls-
ráðandi um þessar mundir. Niður-
staða þessarar pallborðsumræðu
varð því eitthvað á þá lund að þetta
væru bara bókmenntir.
Gott og blessað, kannski eru það
áhrif heimsvæðingartuggunnar
sem klínt er á okkur daglega. Við
erum allt í einu komin inn í þorp á
landamærum tveggja ríkja og það
er bara heima hjá okkur. Við erum
komin með svo mikil tæki og tól
svo við getum spjallað og bullað og
blakað okkur, vitum hvernig allir
hafa það og þurfum ekki að skil-
greina neitt, nema kannski akkúr-
at það að skilgreina allt. Sveit er
ekki lengur sveit, borg er ekki
lengur borg. Við lifum öll í alheims-
þorpi.
Hvaða máli skiptir það fyrir fólk
sem lendir í róti nýju fólks-
flutninganna að það er verið að
skrifa um það? Að þetta fólk, hvort
heldur er fyrsta eða önnur kynslóð
innflytjenda eða farandverkamenn,
verður yrkisefni skálda á öðru
tungumáli en þeirra eigin?
Vangaveltur af þessum toga
náðu ekki upp á þetta fína pallborð
þar sem aðalumræðan var um
merkimiðana, og baráttuna við að
hrista þá af sér.
Jonas Hassan Khemeri skrifar á
sænsku en elst upp á heimili þar
sem töluð er jöfnum höndum arab-
íska og franska. Hann segist þó í
spjalli eftir á vera fyrst og fremst
skrifandi á sænsku þó svo að hann
beiti stundum fyrir sig hinum mál-
unum. Þetta er ungur og fallegur
maður sem myndast vel frá öllum
hliðum, talar óaðfinnanlegt mál og
neitar með öllu að segja nokkuð um
sjálfan sig enda álítur hann ekki að
hann þurfi að svara nokkru um
nokkuð annað en um bókmenntir
sínar. Spurður um tungumálaá-
rekstra eða árekstra mismunandi
hópa í hans heimalandi, svaraði
hann aðeins með að lygna aftur
augunum og vildi ekki tengja sig
við neitt annað en bækurnar sínar.
Hvaðan koma hugmyndirnar, hvað
varð til þess að hann sló til? Það
munaði hársbreidd að hann svaraði
spurningunni en dró svo samstund-
is svar sitt til baka.
Eftir að hafa lesið Ett öga rött
sem er fyrri bókin er það mín
skoðun að það sé nú svolítil
krossgáta að koma þessu tung-
umáli hans yfir á íslensku. Sú
breyting sem hann lýsir er enn
ekki orðin að staðreynd hérlendis
og verður líklega allt öðru vísi
hér, önnur tungumál eru hér áhrif-
ameiri og önnur afstaða til bæði
íslenskunnar og útlensku málanna
ríkjandi.
Pilturinn í sögunni segir frá því
að allar útlenskar búðir eða
fatnaður sem á rætur að rekja til
fjarlægra landa fái forskeytið
Tyrkja- eitthvað: Tyrkja-búðin,
Tyrkja skórnir, Tyrkja þetta og
Tyrkja hitt. Sagt er að hé búi
ákveðnir hópar í ákveðnum hverf-
um. Þó er það þannig enn að það er
innflytjendur
Samankomin við pallborð í Norræna húsinu sátu þrír gestir bókmenntahátíðar-
innar; Sasa Stanisic sem skrifar á þýsku en er upprunalega frá Bosníu, Marina Lew-
ycka sem skrifar á ensku að uppruna frá Úkraínu, og Jónas Khemeri sem skrifar á
sænsku um líf innflytjenda í Svíþjóð – sjálfur alinn upp á heimili þar sem tungumál-
in voru þrjú, þótt sænska sé hans aðalmál, auk Þórdísar Gísladóttur sem stjórnaði
umræðum.
BÓKMENNTIR ELÍSABET BREKKAN SKRIFAR
FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM