Fréttablaðið - 20.01.2009, Blaðsíða 10

10 20. janúar 2009 ÞRIÐJUDAGUR
FRÉTTASKÝRING
SVAVAR HÁVARÐSSON
svavar@frettabladid.is
FRÉTTASKÝRING: ESB og sjávarútvegur 4. hluti
Þýskaland:
■ DFFU (Cuxhaven) 3 togarar
■ DSFU (Cuxhaven) 1 salthús
■ Ice Fresh GmbH (Cuxhaven) 1 ferskfisk-
vinnsla
Pólland:
■ Arctic Navigations (Gdynia) 1 togari
■ Atlantex (Varsjá) 2 togarar
■ Ice Fresh Seafood (Gdynia) Söluskrifstofa
Bretland:
■ Ice Fresh Seafood UK (Grimsby) (í eigu
Seagold) 1 pökkunarverksmiðja
■ Seagold Ltd. (Hull) 1 söluskrifstofa
■ U.K. Fisheries Ltd. (í eigu OFC á móti
hollensku félagi) Boyd Line Ltd. og Marr Fishing
Vessel Management (Hull) 2 frystitogarar,
1 ferskfisktogari
Skotland
■ Onward Fishing Company Ltd. (Aberdeen)
1 frystitogari
Deilistofnar
Stofnar sem eru hluta ársins innan íslensku efna-
hagslögsögunnar en hluta ársins á úthöfunum eða í
lögsögum annarra ríkja.
■ Loðna: Loðna er stærsti fiskstofninn á Íslands-
miðum og er veidd í loðnunót. Aðalvertíðin er í
janúar/apríl og þá veiðist aðallega 3-4 ára loðna
en seinni part ársins veiðist 2-3 ára fiskur.
Árlegur loðnuafli hefur verið mjög breytilegur
síðan veiðar hófust hér seint á 7. áratugnum. Sum
árin hefur aflinn jafnvel náð 1,5 milljónum tonna.
Veiðar úr stofninum byggjast á samkomulagi milli
Íslendinga, Norðmanna, Færeyinga og Grænlend-
inga en Íslendingar veiða langmest. Íslendingar
veiða 30 þúsund tonn af loðnukvóta Grænlend-
inga í skiptum fyrir 3.000 tonna karfakvóta.
■ Makríll: Með hlýnandi sjó hefur makríll gengið
inn í íslenska lögsögu í auknum mæli. Yfir 100
þúsund tonn veiddust í fyrra. ESB hefur ekki tekið
í mál að semja við Íslendinga um veiðar úr stofn-
inum. Ólíklegt er talið að slíkir samningar náist.
■ Kolmunni: Árið 1998 hófust kolmunnaveiðar
Íslendinga aftur að marki eftir nær tveggja áratuga
hlé og hafa aukist mikið á síðustu árum. Hámarki
náðu þær svo árið 2003 er íslensk skip veiddu
ríflega 500.000 tonn. Afli íslenskra skipa árið
2006 var 310.000 tonn en aflahámark þeirra
var þá 352.000 tonn. Heildaraflinn úr stofninum
árið 2006 mun hafa verið rétt um tvær milljónir
tonna.
Kolmunnaveiðar eru mest stundaðar af
Norðmönnum, Færeyingum, Íslendingum og
þjóðum ESB. Í árslok 2005 gerðu þessar þjóðir
með sér samkomulag um skiptingu heildarafla
og jafnframt að aflinn færi ekki yfir 2,0 milljónir
tonna árið 2006. Íslendingar eiga 16% hlutdeild
í kvótanum.
■ Norsk-íslensk síld: Margar þjóðir veiða úr stofn-
inum í samræmi við samning milli Noregs, Rúss-
lands, Færeyja, Evrópusambandsins og Íslands.
Mest er veitt á alþjóðlegu hafsvæði en einnig
innan færeysku lögsögunnar og í efnahagslögsög-
unni umhverfis Jan Mayen. Árið 1998 gekk hluti
stofnsins inn í íslensku lögsöguna í fyrsta sinn í
30 ár. Stofninn er í mjög góðu ásigkomulagi.
■ Úthafskarfi: Veiðist einkum að sumarlagi á
200-500 m dýpi innan lögsagna Íslands og
Grænlands og á alþjóðlegu hafsvæði.
■ Grálúða: Telst einnig til deilistofna.
■ Erlend skip veiddu 71 þúsund tonn af fiski í
íslenskri lögsögu árið 2008. Veiðin var 112 þús-
und tonn árið 2007 og munar mestu um minni
kolmunna og loðnuveiði árið 2008.
■ Hvalveiðar: Gangi Ísland í ESB er talið öruggt að
hvalveiðum Íslendinga sé þar með lokið um alla
framtíð.
Samherji í Evrópu
Bretland
34%
Spánn
12%Holland
9%
Portúgal
7%
Noregur
7%
Danmörk
7%
Frakkland
6%
Þýskaland
6%
Belgía
4%
Önnur ríki EES
8%
ÍSLENSKAR SJÁVARAFURÐIR
Afríka Katla Seafood:
Dótturfyrirtæki Samherja, stofnað í júní
2007 þegar Samherji keypti erlenda starf-
semi Sjólaskipa hf. Katla Seafood gerir út
sjö verksmiðjuskip og tvö þjónustuskip við
strendur Máritaníu og Marokkó. Skip frá Skot-
landi og Póllandi veiða einnig á svæðinu
undir evrópskum fánum.
Helstu framleiðsluvörur Kötlu Seafood eru
makríll, hesta-makríll, sardína og sardínella.
Þýskaland
Bretland
Pólland
Færeyjar
Skipting veiðisvæða:
Skipting Alþjóðahafrann-
sóknaráðsins (ICES) á
N-Atlantshafi upp í veiði-
svæði. Svæðið í kringum
Ísland kallast Va
Loðna
Úthafskarfi
Kolmunni
Norsk-
Íslensk síld
Veiðisvæði deilistofna
350
300
250
200
150
100
50
0
Ko
lm
un
ni
N
or
sk
-ís
le
ns
k
sí
ld
Ú
th
af
sk
ar
fi
M
ak
ríl
l
Lo
ðn
a
Afli íslenskra skipa úr deilistofnum
Í þúsundum tonna
Skotland
DEILISTOFNAR Á ÍSLANDSMIÐUM – UMSVIF SAMHERJA HF Í EVRÓPU
Vísar á mið þar sem
fyrirtæki Samherja
eru við veiðar
Vestur-
Sahara
Marokkó
Alsír
Máritanía Malí2006
2007
2008
Samherji í Afríku
80% af útfluttum sjávarafurðum fara til Evrópu
S
amherji hf. hefur tekið
þátt í sjávarútvegi utan
Íslands frá árinu 1994,
eitt sér eða í samstarfi
með öðrum. Samherji á
hlut í og tekur virkan þátt í rekstri
nokkurra útvegs- og fiskvinnslu-
fyrirtækja í þremur aðildarríkj-
um Evrópusambandsins og með
kaupum á erlendri starfsemi Sjóla-
skipa, sem nú heitir Katla Seafood,
árið 2007, teygir erlend útgerð sig
einnig til stranda Afríku. Um 70
prósent af heildarstarfsemi Sam-
herja er erlendis. Fyrirtækin hafa
aðgang að um 30 þúsund tonnum af
bolfiski á þessu ári.
Með þátttöku sinni í sjávarútvegi
innan ESB hefur Samherji aflað
sér mikillar þekkingar. Fullyrt er
að starfsumhverfið sé að mörgu
leyti mjög jákvætt. Íslenskra
sjávarútvegsfyrirtækja, í krafti
yfirburða sem greinin hefur á
heimsvísu, bíður fjöldi tækifæra í
Evrópu og víðar.
Ellefu ára reynsla
Haraldur Grétarsson, fram-
kvæmdastjóri Deutsche Fishfang
Union, dótturfélags Samherja í
Þýskalandi (DFFU), hefur stýrt
útgerð innan ESB í ellefu ár. Hann
segir margt afar jákvætt við fisk-
stjórnunarkerfið innan ESB þótt
það sé ekki algilt. „Auðvitað koma
upp vandamál hér eins og annars
staðar og árlegum samningum
innan ESB fylgir skrifræði. En
ég held að þetta eigi líka við um
Ísland.“ Haraldur segir að ESB
gæti lært margt af Íslendingum,
til dæmis ef horft er til starfa
Fiskistofu með birtingu upplýsinga
á netinu. „Það er til fyrirmyndar
hvað allt er gegnsætt. Það væri
hægt að bæta eftirlit innan fisk-
veiðistjórnunar ESB. Það er einnig
rétt að hér mættu hlutirnir stund-
um gerast hraðar og maður þarf
ákveðna fyrirhyggju. Það breytir
því ekki að kerfið innan ESB hefur
marga kosti, ekki bara galla.“
Samherji í Evrópu
Útgerð Samherja innan ESB nær
til þriggja landa: Þýskalands,
Bretlands og Póllands. Tíu togskip
fimm dóttur- og aðildar fyrirtækja
sækja heimildir í þorski, ýsu, ufsa,
grálúðu á mið við Noreg, Grænland
og í Norðursjó. Aflinn kemur að
hluta til úr ESB-kvótum og einnig
kvótum sem samið hefur verið um
við þriðju ríki, en sambandið hefur
gert 14 samninga við ríki utan ESB
um veiðar. Samherji nýtir þar af
samninga ESB við tvö Afríkuríki,
Máritaníu og Marokkó, auk þess
sem gert er út frá Færeyjum þar
sem erlend útgerð félagsins hófst
árið 1994.
Ef Ísland gerðist aðili að ESB
myndi framkvæmdastjórn sam-
bandsins annast fiskveiðisamn-
inga við önnur ríki fyrir hönd
Íslands. Þetta er útgerðarmönn-
um á Íslandi þyrnir í augum vegna
hagsmuna í veiðum á svokölluðum
deilistofnum. Verðmæti þess afla
sem veiðist úr úthafsstofnum og
deilistofnum innan og utan 200
mílna lögsögunnar hefur verið
um eða yfir 30 prósent af heildar-
aflaverðmæti alls afla íslenskra
útgerða undanfarin ár.
Haraldur bendir á að umsamdir
hagsmunir Íslendinga séu í hendi
enda byggðir á veiðireynslu. Hins
vegar er almennt talið að ekki
líti vel út með veiðar á makríl ef
Ísland gerist aðili að ESB þrátt
fyrir að hann veiðist nú í umtals-
verðu magni innan íslenskrar lög-
sögu. Undir þetta tekur Haraldur
og nefnir sem dæmi um neikvæða
hlið aðildarsamnings Íslands.
Hagræði
„Við höfum gert út í aðildar-
ríkjum ESB undanfarin 13 ár,“
segir Haraldur. „Við reynum að
hámarka nýtingu okkar flota
með kvótaskiptum á milli landa.
Við skiptum á heimildum sem til-
heyra Þýskalandi eða Bretlandi
við Pólverja og öfugt. En um leið
reynum við alltaf að skila ákveðn-
um ávinningi til hvers lands fyrir
sig. Þetta er viðurkennt kerfi sem
hefur virkað vel. Í þessu felst hag-
ræðing og það sama á við um ein-
stakar útgerðir innan hvers lands;
þær skiptast einnig á fiskveiði-
heimildum sín á milli.“
Haraldur tekur undir gagnrýni
á brottkast innan ESB en segir
að einfölduð mynd sé dregin upp.
„Brottkast er lögbundið í veiðum
ESB innan eigin lögsögu, þegar
menn hafa ekki kvóta fyrir því
sem þeir hafa veitt. Á þann hátt
vildi ESB reyna að draga úr þeim
hvata að menn væru að veiða fisk
sem þeir hefðu ekki kvóta fyrir.
Ég held að þeir hafi gert sér grein
fyrir að þetta er vitlaus löggjöf og
til að mynda snerust samninga-
viðræður við Norðmenn í vetur
um hvernig hægt væri að bæta
úr þessu. Okkar skip eiga ekki að
henda fiski. Við hlítum sömu regl-
um og Norðmenn, Grænlending-
ar og Íslendingar á þeim svæðum
sem við veiðum á hverjum tíma.
Það má líka minna á gagnrýni
þeirra sem eru á móti kvótakerf-
inu á Íslandi. Hún hefur stundum
snúist um brottkast á fiski, þar
sem fullyrt er að það sé í stórum
stíl.“
ESB er stórt
Haraldur segir að Íslendingar
megi varast að tala allt niður sem
er gert innan ESB og annars stað-
ar. Það séu margar útgerðir innan
sambandsins sem eru til fyrir-
myndar og hafa beri hugfast að
ESB er stórt. „Veiðar einstakra
landa og innan svæða eru gjör-
ólíkar. Þetta er margþættur og
fjölbreytilegur sjávarútvegur og
til að mynda hefur útgerð uppsjáv-
arskipa innan sambandsins gengið
mjög vel.“
Samherji hefur nýtt hluta af
karfakvóta ESB innan lögsögu
Íslands undanfarin ár, en nú hefur
þeim veiðum verið hætt. „Okkar
skip hafa reynt að veiða úr karfa-
kvóta ESB á Íslandsmiðum en
reglurnar eru orðnar svo þröngar
að tæknilega er ómögulegt að taka
þennan afla.“ Aðspurður hvort
íslensk stjórnvöld séu ekki leynt og
ljóst að gera skipum ESB ókleift
að veiða kvótann sem sambandið
hefur samið um segir Haraldur
að óneitanlega setjist að mönnum
sá grunur. „Hindranirnar eru ótal
margar. Við megum ekki veiða allt
árið. Við megum ekki hausskera
aflann og frysta um borð, heldur
er okkur uppálagt að taka hann
ferskan. Það eru strangar regl-
ur um meðafla, en það fæst alltaf
annar afli með sem ekki eru nægar
veiðiheimildir fyrir. Það eru einn-
ig reglur um hvar sé landað en á
sama tíma erum við með eftirlits-
mann um borð allan tímann.“ ESB
er einnig bannað að veiða karfa á
Íslandsmiðum á tímabilinu frá jan-
úar og fram í júlí. Ástæðan er ein-
föld að mati Haraldar. „Með þessu
halda menn markaðnum fyrir
karfa fyrir sjálfa sig.“
Haraldur segir að ítrekað hafi
verið reynt að sækja um endur-
bætur á samningnum en nú sé svo
komið að allar útgerðir sem málið
varðar innan ESB eru búnar að
koma þeim skilaboðum á framfæri
í Brussel að ekki eigi að þiggja
þennan kvóta. Viturlegra sé að
taka veiðiheimildirnar í loðnu ef
það verður gefinn út kvóti.
Hvað ef Ísland gengur í ESB?
„Þetta er ekkert einfalt mál.
Íslenskur sjávarútvegur er til
fyrirmyndar og það má færa rök
fyrir því að hann sé betur settur
fyrir utan ESB. Vissir hlutir yrðu
neikvæðir fyrir íslenskan sjávar-
útveg. En innganga Íslands snýst
ekki bara um sjávarútveg heldur
íslenska þjóð fyrst og fremst. Við
verðum að horfa á stóru myndina
og skoða verður kosti og galla af
yfirvegun. Síðan verða Íslending-
ar að gera upp við sig hvort þeir
sjá fleiri kosti eða galla. Ég hef
búið við efnahagslegan stöðug-
leika hérna í Þýskalandi í tíu ár og
það er sama hvort um er að ræða
einstakling eða fyrirtæki, þá er
það eftirsóknarvert. Stöðugleika
fylgja oft tækifæri, sama hvaða
fyrirtæki á í hlut. Við megum
svo ekki gleyma því að við seljum
meirihlutann af okkar fiski toll-
frjálst inn á þetta svæði og það er
kannski ekkert sjálfgefið að það
verði alltaf svo.“
Tækifæri fylgja stöðugleika
Samherji hf. hefur um árabil starfað við sjávarútveg innan Evrópusambandsins. Erlend starfsemi nemur 70 prósentum af um-
svifum fyrirtækisins. Starfsmenn fyrirtækisins þekkja af eigin raun þá kosti og galla sem fylgja fiskveiðistjórnunarkerfi ESB.
Fjórði hluti af fimm
Á fimmtudag: Álitamál krufin