Tíminn - 07.10.1987, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Miðvikudagur 7. október 1987
FÓLK

lllllllll[!l!l'

!i!!!IIII
lllll!!lll
lllll
n
Skáksambandið var
fvrirtæki Karpovs"
Garri Kasparov, heimsmeistari í skák,
segirfráferö sinni átindinn í sjálfsævisögu
GENSUNA SUMUS
Kasparov í óvinahópi. Campomanes, forseti FIDE og handbendi Karpovs og sovésku skákmafíunnar, tengir hér
með handabandi Karpov fyrrverandi heimsmeistara (t.v.) og Kasparov núverandi heimsmeistara.
I2. október hefst í Sevilla á
Spáni fjórða kcppnin um heims-
meistaratignina í skák milli núvcr-
andi hcimsmeistara Garri Kaspar-
ovs og Anatolij Karpovs, fyrrver-
andi heimsmeistara og núvcrandi
áskoranda. Þessa dagana, rétt áður
cn hcimsmcistaramótið hefst,
kcmur út á Vcsturlöndum sjálls-
ævisaga heimsmeistarans unga
(Kasparov cr ckki ncma 24 ára
gamall) þar scm hann Iýsir ferli
sínum og gcrir upp sakirnar við
fjandmcnn sína. Hann segir gagn-
rýnið frá mishcppnuðum ákvörð-
unum scm tcknar liafa verið af
rússncskum yfirvöldum, persönu-
dýrkun og frændscmisstjórn
flokksgæðinganna sovcsku. í þýska
vikuritinu Spiegcl scgir svo frá
bókinni cn útdráttur úr henni birt-
ist þessar vikurnar í ritinu.
Þrisvar komu voldugir
pólitíkusar Kasparov
til bjargar
- þegar yfirmenn sovéska
skáksambandsins
unnu gegn honum
Þrisvar lá nærri að Garri Kaspar-
ov steytti á pólitískum steini á lciö
sinni ;tð hcimsmcistaratigninni.
I’risvar kontu honum til hjálpar
voldugir mcnn sem nú sitja í fram-
kvæmdastjórninni.
Tvisvar var þaö landi lians Gejd-
ar Alijev frá Bakú. einu sinni
Alcxandcr Jakovlev, scm Brcsnjcf
sendi einu sinni í scndihcrrastól í
Kanada og Gorbatsjov sótti aftur
til Moskvu og setti scm sinn hclsta
trúnaðarmann í framkvæmda-
stjórninni.
Aldrei hefur almcnningi vcriö
skýrt frá því scm fram fór á æðstu
valdastöðum í Moskvu varðandi
Kasparov, fyrr en nú að sá scm
öllum öðrum er kunnugastur at-
burðunt, Kasparov sjálfur, leysir
frá skjóðunni í sjálfsævisögu sinni.
í öll þrjú skiptin sncrist málið
um það hvort ættu að standa
ákvarðanir toppmannanna í sov-
éska skáksambandinu, scm telur 5
milljónir félagsmanna, eða hrinda
þcim.
Flokksgæðingarnir, tncð Nikolai
Krogius, æðsta mann innan skák-
hreyfingarinnar, í fararbroddi,
voru þá - og eru að mcstu leyti cnn
eindregnir fylgismenn Anatolij
Karpovs, sem árum satnan var
handhafi' heimsmeistaratitilsins.
Krogius sagði hreint út við Kaspar-
ov hvers vegna yfirmennirnir í
skáksambandinu vildu heldur
hindra framgang hans í skákinni en
ýta undir hann. „Við eigunt þegar
einn heimsmeistara og þörfnumst
ekki annars."
Vorið 1982
- sumarið 1983
Fyrsti ásteytingarsteinninn stakk
upp kollinum vorið 1982 þegar
Kasparov, sem þá var 19 ára,
þarfnaðist þess að afla sér reynslu
í erlendum skákmótum. Hann vildi
fara á sterkt mót í Bugojno í
Júgóslavíu, en átti að láta sér
nægja mun veikara mót í Dort-
mund í Þýskalandi samkvæmt
fyrirskipun frá yfirskrifstofu skák-
sambandsins í Moskvu. Símasam-
tal við Alijev nægði; Kasparov fór
til Bugojno, kcppti við tvo fyrrver-
andi heimsmcistara og ellefu aðra
atvinnumcnn mcð svipaðan skák-
styrk og hann, og sigraði mcð
yfirburðum.
Annar ástcýtingarsteinninn varö
á vegi hans sumarið 1983 þegar
Krogius og kumpánar hans vildu
ckki samþykkja að Kasparov, scm
þá var búinn að vinna sér rétt í
áskorendakeppninni til heims-
mcistaratitils, kcppti viö rússncska
útlagann Viktor Kortschnoj.
Hcimsskáksambandið, FIDE,
hafði ákvcðið aö keppnin færi fram
í Pasadena í Kaliforníu. Kasparov
varð að sitja um kyrrt í Bakú og
Kortschnoi var lýstur sigurvegari,
án keppni, í Pasadena.
Aftur kont Alijcv Kasparov til
hjálpar: „Ljósin, sem áður höfðu
sýnt þvermóðskulega rautt, voru
allt í cinu stillt á grænt.“ Þessi
kúvcnding varö Moskvuvaldinu
dýr, því að aðcinsgcgn alls 210.000
dollara gjaldi úr sovéskum sjóðuni
voru FIDE og Kortschnoi reiðu-
búin að lýsa sigurinn í Pasadcna
ógildan ög halda nýja kcppni í
London. Þar sigraði Kasparov, og
þegar hann hafði unnið næsta ands-
tæðing sinn í áskorendakeppninni,
í þetta sinn Smyslov fyrrverandi
hcimsmeistara, var hann búinn að
vinna sér rétt til að skora á sjálfan
hcimsmcistarann í cinvígi.
Campomanes handbendi
Karpovs og sovéska
skáksambandsins
í þriðja skipti lcnti Kasparov
upp á kant við sovésk skákyfirvöld
vegna viðtals við þýska vikuritið
Spicgel. Viðtalið fór frarn í maílok
1985 í Hamborg, cftir að Campom-
ancs, forseti FIDE og vinur
Karpovs, hafði slitið hcimsmcist-
araeinvíginu milli Karpovs og
Kasparovs eftir 48 umferðir gegn
andmælum þcss síðarnefndá.
Kasparov áleit að verið væri að
svipta hann tækifærinu til að vinna
titilinn þar sem hann hafði unnið
báðar síðustu skákirnar og vinn-
ingahlutfallið. sem áöur hafði verið
0:5 var komið í 3:5. Nú átti að
hcfja einvígið að nýju á 0:0.
Kasparov hafði ákveðið „að
segja Spiegel allt af létta unt
hneykslanlegar aðferðir Campont-
anes og Karpovs". Viðbrögð skák-
yfirvaldanna í Moskvu létu ekki
lengi á sér standa. Kasparov segir:
„í þeirra augum hafði ég sjálfur
lagst á hnífseggina."
Þeir gripu til nýrrar sóknar. Á
fundi 9. ágúst 1985 skyldi ákveðið
að áskorandinn missti réttinn til að
heyja annað einvígið við heims-
meistarann, sem Campomanes
hafði þegar ákveðið að skyldi fara
fram í september.
Kasparov sá að til að snúast gegn
ætlaðri „aftöku" yrði honum nauð-
synlegt að fá til liðs við sig enn
sterkari pólitísk öfl en fyrr. Auk
þess að snúa sér til Alijevs, sem
fyrr, leitaði hann nú til Jakovlevs,
sem kvað upp þann úrskurð að
„Þessi keppni skal fara fram!" 9.
ágúst fór því ekki svo að Kasparov
yrði leiddur út í kuldann, ávítur
voru látnar duga.
Bókin gefin út samtímis
í ýmsum löndum
- en þó hvorki í Sovétríkj-
unum né fylgiríkjum þeirra
Þessum þrem tilvikum lýsir
heimsmeistarinn í sjálfsævisögu
sinni í mörgum smáatriðum. Bók-
ina skrifaði hann með aðstoð aðal-
ritstjóra Lundúnablaðsins „Obser-
ver", Donald Trelford, og hún er
gefin út samtímis í ýmsum löndum.
Fyrri hluti:
en þó hvorki í Sovétríkjunum né
neinu öðru Austur- Evrópulandi.
„Sá sem aldrei hefur orðið að
berjast gegn bófum og aðstoðar-
mönnum böðulsins hefur farið á
mis við mikilvægan hluta lífsins."
Þessar línur eru úr Ijóði leikarans,
skáldsins og söngvarans Wladimir
Wyssozki í Moskvu, sem dó 1980,
42 ára að aldri. Hann er átrúnað-
argoð margra ungra Sovétmanna
og þessar línur valdi Kasparov sem
mottó bókarinnar.
Það hæfir bókinni vel. Þarna er
verið að tala um „skákmafíuna" og
um „skuggalega bragðarefi sem
forðast Ijós sannleikans". Þar er
átt við Campomanes og Karpov,
sem Kasparov slengir sums staðar
í eitt undir nafninu „Karpomanes".
Að áliti hans er FIDE stjórnað af
„gegnspilltri klíku", og Karpov
hafi gert sovéska skákheiminn sér
eins undirgefinn og væri hann tsar.
Sovéska skáksambandið sé orðið
að „fyrirtæki" Karpovs, „samband
gegn sovésku skáklífi". Kasparov
líkir ráðamönnum þar við „norn-
irnar í Macbeth Shakespeares, sem
bruggi göróttan seyð".
„Karpov er barn
Brésnjefs-tímans“
Kasparov er ekki aðeins nokkuð
öruggur um að geta varið titil sinn
í fjórðu keppninni sinni um heims-
meistaratitilinn, sem hefst í Sevilla
12. okt. nk. eins og áður er sagt,
og geta þaðan í frá haft frið fyrir
keppinaut sínum, sem er 12 árum
eldri. Hann trúir því líka að honum
takist að flæma „Cámpomanes og
klíku hans" úr forystu FIDE. „Ég
hætti ekki baráttunni fyrr en rétt-
lætið hefur sigrað," segir hann.
í bók sinni, sem á þýsku hefur
hlotið nafnið „Politischen Partie",
kallar Kasparov fyrirrennara sinn,
Karpov „barn Brésnjefstímans".
Sjálfur gerir hann kröfu til að vera
álitinn „barn nýja tímans, barn
umbrota".
Til þessa hefur enginn annar
stjórnhollur Sovétborgari tjáð sig
af jafnmikilli gagnrýni og með eins
áþreifanlegum dæmum um vitlaus-
ar ákvarðanir teknar í höfuðstöðv-
um í Moskvu, eða um persónu-
dýrkun (eins og í þessu tilfelli
varðar Karpov) eða um frænd-
semisstjórn.
Lifandi fólk eins
og skákmenn
- ýmist svart eða hvítt, og
njósnari í eigin herbúðum
Þetta er einstaklega sjálfhverf
bók og snýst mun meira um höf-
undinn sjálfan en búast hefði mátt
við miðað við fyrri sjálfsævisögur.
ÍCasparov lítur á lifandi fólk eins og
skákmennina, í svörtu og hvítu.
Annað hvort er fólk með honum
eðaá móti, enginn millivegurer til.
Áður var í hópi hvítu mannanna,
en er nú kominn í hóp svartra,
Jevgenij Wladimirov, sem í næst-
um 6 ár var þjálfari og aðstoðar-
maður Kasparovsliðsins. Þegar
heimsmeistarinn tapaði þrem skák-
um í röð í síðasta heimsmeistara-'
einvígi þeirra Karpovs til þessa
(því þriðja) leitaði hann logandi
Ijósi að ástæðunni. Hann fann
svikara í sínuni hópi. Kasparov er
þess fullviss að Wladimirov hafi
unnið á vegum keppinautsins
Karpovs og afhent honum leynileg-
ar leikáætlanir. { bókinni helgar
Kasparov þessum „njósnara í eigin
herbúðum" heilan kafla, þó að
hann hafi ekki séð ástæðu til að
eyða á hann nema fáeinum setning-
unt á blaðamannafundinum.
Víða í bókinni kcmur í ljós
metnaðargirnd Kasparovs, hann
gerir tilkall til að verða álitinn besti
skákmaður, ekki aðeins nútímans,
heldur allra tíma.
Um Bobby Fischer, sem annars
er sá eini sem gæti staðist Kasparov
snúning á taflborðinu að áliti
margra skákmanna, segir hann að
þessi fyrrum heimsmeistari ætti
ekki minnstu vinningsmöguleika
gagnvart sér, og reyndar ekki gagn-
vart neinunt skákmanni öðrum,
sem nú sé meðal þeirra bestu. En
það getur orðið lífseigt deilumál
hvor er sterkari skákmaður, Bobby
Fischer þegar hann varð heirns-
meistari 1972 (síðasta árið sem
hann keppti í skák) eða núverandi
heimsmeistari þessa stundina.
Kasparov leggur sjálfur nokkur
atriði fram sínu máli til framdrátt-
ar, þó að þau kunni að reynast rýr.
Hér koma þrjú dæmi:
Rétt fyrir endatafl jafntefiis-
skákar, sem þeir Botvinnik, fyrrv.
heimsmeistari, og Fischer tefldu,
fann Kasparov, sem þá var bara
barn að aldri, þýðingarmikinn leik,
sem heimsmeisturunum báðum
sást yfir þegar þeir fóru í gegnum
skákina.
í öðru dæmi segir Kasparov frá
útlegðarrússa einum, sem árum
saman lagði skákþraut fyrir hina
og þessa heimsmeistara (mát í...
leikjum). Til að leysa þrautina
þurfti Bobby að hafa skákborð við
höndina, Garri dugði að nota
höfuðið!
Þriðja dæmið er: Fischer og
hann hlutu meistara- og stórmeist-
aratitil nokkurn veginn jafngamlir.
en Fischer var orðinn 29 ára þegar
hann vann heimsmeistaratitilinn,
Kasparov var ekki nema 22ja ára.
Kasparov er kominn af metnað-
arfullu dugnaðarfólki í báðar ættir.
Báðir afar og báðar ömmur, svo og
foreldrarnir eru allt háskólamennt-
að fólk. Faðir hans, Kim Weinste-
in, var af gyðingaættum, en dó 39
ára gamall af völdum lungna-
krabba. Þá var einkabarnið Garri
ekki nema 7 ára. Honum var ekki
leyft að heimsækja föður sinn á
dánarbeð né vera viðstaddur útför-
ina, fjölskyldan óttaðist að hann
fengi við það „sálrænt áfall".