Réttur - 01.10.1981, Blaðsíða 9

Sigurðiir (iiiiliiiiiiulssoii. nuíUiri (sjálfsiiiyiul). Myndin
i'r lokin lir hókinni ,,Si(jnrdnr (ínrtimindsson múliiri, scm
Hl'. leiftnr oaI nl on Jón Aiiðuns ritaði ásætan formála
fjrir.
Sigurbjörnsson reit um í sinni indælu, hlýju
og skilningsríku bók: „Þáttur Sigurðar mál-
ara7”.
En Sigurður var líka með brennandi áhuga
á þjóðfélagsmálum, innlendum og erlend-
um, og var einn aðalfrumkvöðull að stofnun
leynifélags þess, sem starfaði í Reykjavík í 13
ár, (1861—74) og hét fyrst „Leikfélag and-
ans” en siðan „Kveldfélagið”. Lét það félag
flest mál til sín taka og ræddi af miklum móð
og ættu menn að lesa vel það, sem Larus
ritar um það.
Ahrifa þeirra verka, er Kveldfélagið vann,
gætir allt til okkar tíma, eigi aðeins beinna
andlegra áhrifa, heldur og með einhverri feg-
urstu samtengingu áþreifanlegs og andlegs,
sem íslensk list hefur að geyma:
„Kveldfélagið” lét reisa Sigurði Breið-
fjörð minnisvarða þann í kirkjugarðinum í
Reykjavík, sem Ólafur Ljósvíkingur leitaði
að og fann, — og í tengslum við þann fund
ritar Halldór Laxness einhverjar djúphugs-
uðustu og fegurstu setningar, sem ritaðar
hafa verið á íslensku máli um mátt hins
fátæka íslenska skálds.
Það mun hafa kennt all róttækra skoðana
um þessi mál í „Kveldfélaginu”, eins og
Lárus Sigurbjörnsson bendir á, en hann vitn-
ar í bréf Matthíasar Jochumssonar 21. nóv.
1871, ritað frá Kaupmannahöfn, þar sem
segir.: ,,Heilsaðu geníinu frá mér og öllum
commúnistum”. Geníið er Sigurður, eins og
hann oft var kallaður, — og ekki hefur þurft
mikla andstöðu við ríkjandi vesaldarástand,
andlegt og líkamlegt, á Fróni til þess að allir
gagnrýnendur væru kallaðir „kommúnist-
ar”, — það vill brenna við enn þann dag í
dag.
Meðal umræðuefnanna voru nihilismi,
Commúnismi og sósíalismi, — Parisar-
kommúnan 1871 hefur líka kveikt í hér — og
meðal annars var tekið fyrir efnið.: ,,Hvað-
an er helst Commúnista von á landi hér?”
Var Hetgi E. Helgason framsögumaður og
var sá fundur 1. des. 1871.
Þorsteinn frá Hamri skrifaði ágæta grein
einmitt um þessar umræður Kveldfélagsins í
„Rétt” 1967*. Kemur hann þar og ýtarlega
inn á síðari umræður Kveldfélagsins um
sósíalisma, sem Jón Ólafsson hafði fram-
sögn að. Ennfremur rekur Þorsteinn þarna
áhrif þau, sem Febrúarbyltingin 1848 hafði í
þessum efnum og þátt Gísla Brynjólfssonar í
því að kynna nokkuð sósíalisma i riti sínu
,,Norðanfara ” sem og í kvæðum sínum.
Parísarkommúnan, hetjuleg barátta
verkalýðsins og níðingsskapar afturhaldssins
185