Morgunblaðið - 17.04.2007, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 17. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
UMRÆÐUR hafa staðið um
samstarf kirkju og skóla og þá sér-
staklega „Vinaleiðina“ í vetur. Sú
umræða er þörf en grípur þó ekki
á mikilvægasta þættinum sem er
frelsið til að iðka trú
sína og njóta þjónustu
trúarsamfélags síns í
fjölmenningarsam-
félagi.
Hvort sem okkur
líkar betur eða ver lif-
um við í þjóðfélagi
með ólíku fólki og svo
hefur ávallt verið. Þeir
tímar voru en eru
liðnir að tilverutúlkun
þess var næsta eins-
leit og fá tilbrigði þol-
uð. Nú nýtur ein-
staklingurinn
virðingar á sjálfum grundvelli til-
veru sinnar og hópar þeirra marg-
víslegir styrkja sókn fólks að sér-
legum markmiðum. Við þurfum að
læra að lifa með þetta allt.
Það er útópía og árangurslaus
hugsun að við getum framar fundið
mörg gildi sem við öll getum sam-
einast um. Nokkur þeirra hljótum
við þó að varðveita almennt ss. lýð-
ræðishugsjónina, jafnréttið og
frelsið.
Við verðum að leyfa fjölbreyt-
innni að ríkja í skólanum sem ann-
ars staðar. Hann getur ekki fremur
en önnur svið þjóðlífsins skapað
neinn annan eða sérstakan veru-
leika. Þar kæmi vel í ljós hverjar
ógöngur við leiddumst í ef við ætl-
uðum að búa til hlutlausa menn-
ingu með því að útrýma þaðan öllu
því sem menn ættu erfitt með að
sameinast um.
Engin skólastofa er laus við sér-
legar kenningar. Engum kennara
er unnt að gæta hlutleysis um allt.
Það væri og sérkennilegur matseð-
illinn í skólamötuneyti sem eltist
við allar hugmyndir um hollt og
leyfilegt fæði. Skólabúningar hafa
ákveðið gildi en eru engu að síður
lifandi tákn um hættulega viðleitni
skóla til að steypa alla í sama mót.
Góðir drengir sem allir starfa nú
að mennta- og velferð-
armálum sungu á sín-
um tíma um skólana
sem framleiddu litla
kassa sem allir voru
eins. Sú hugmynd er
engin þokkabót eins
og þeir bentu á.
Skóli þarf að birta
margbreytni mannlífs-
ins og stuðla að því að
hver einstaklingur geti
þroskað þá hæfileika
sem með honum búa,
að samfélag okkar
auðgist af tilveru hans
og hann sjálfur njóti meiri ham-
ingju.
Skólinn er í reynd farinn að taka
meiri ábyrgð á uppeldi barna en
hann fær risið undir. Tími skólvist-
ar er orðinn svo yfirgnæfandi á
barnsævinni að hann getur ekki
fengið að vera til ráðstöfunar af
hans sjálfs hálfu að öllu leyti. For-
eldrar á hverjum stað og foreldrar
hver fyrir sig verða að fá að eiga
hlut í ráðstöfun þessa tíma. Vilji
þau hafa barnið í skóla yfirleitt,
vilji þau velja barninu skóla, vilji
þau hafa áhrif á ráðstöfun tímans
eiga óskir þeirra að fá sanngjarna
umfjöllun í hverju tilviki.
Skólinn og þjóðfélagið hafa vissu-
lega hagsmuna að gæta að sínu
leyti einnig, en ekki einvörðungu.
Þjóðfélagið skiptir mestu að veitt
sé tækifæri til menntunar og að-
hlynningar, en það þarf að veita
foreldrum ráðrúm til að velja fyrir
barnið sitt, jafnvel þótt valið kunni
að þykja undarlegt, svo fremi það
sé ekki skaðlegt og brjóti á rétti
barnsins sjálfs.
Ég er sannfærður um að við
kennum börnum best að lifa í fjöl-
menningarsamfélagi með því að ala
þau upp við þá jákvæðu staðreynd
að ekkert þeirra er eins og annað,
og að ákveðnir hlutir einkenna sum
börn en önnur ekki. Það á ekki að
þurfa að vera mál að vera Vottur
Jehóva í skólanum, eða búddisti
eða þeldökkur að litarafti eða koma
til skólans á Hummer.
Það þarf og að vera ráðrúm á
skólatíma fyrir þá uppeldisþætti
sem foreldrar sækjast eftir. Það
þarf að vera rými í þjóðfélaginu
fyrir sérskóla af ýmsu tagi en ekki
síður fyrir sérstaka fræðslu innan
skólatímans og í húsakynnum skól-
ans. Þannig á barn að geta fengið
að njóta sérfæðis, sérstakrar þjálf-
unar (t.d. tónlistar-, trúar- eða
íþróttaiðkun) og njóta sérstakrar
aðhlynningar eins og skv. Vinaleið-
inni.
Aðalatriðið er að hylla fjöl-
breytnina á grundvelli jafnréttisins
og opna skólann fyrir hverju því
sem foreldrarnir sækjast eftir fyrir
börnin sín. Tími altækrar rétthugs-
unar er liðinn. Hagkvæmni og fjár-
munir munu ávallt setja okkur
nægilegar skorður að við ekki
séum framar að leggja á okkur
helsi kreddunnar.
Frelsi og fjöl-
breytni í skólastarfi
Jakob Hjálmarsson fjallar
um fjölmenningarsamfélag » Við kennum börnumbest að lifa í fjöl-
menningarsamfélagi
með því að ala þau upp
við þá jákvæðu stað-
reynd að ekkert þeirra
er eins og annað.
Jakob Hjálmarsson
Höfundur er prestur.
SÚ breyting sem varð á afstöðu
Alþingis til fyrningar sakar vegna
grófra kynferðisbrota gegn börn-
um er athyglisverð. Hún gengur
gegn þeirri rétt-
arþróun sem átt hefur
sér stað undanfarna
áratugi hér á landi í
samræmi við rétt-
arþróun annars staðar
á Norðurlöndum, þar
sem stefnan hefur
verið að fækka ófyrn-
anlegum brotum.
Þannig hefur sú regla
verið í gildi að öll af-
brot fyrnist nema þau
er geta varðað ævi-
löngu fangelsi, eins og
t.d. landráð og mann-
dráp af ásetningi.
Á síðustu fjórum löggjaf-
arþingum hafa verið lögð fram
þingmannafrumvörp, með Ágúst
Ólaf Ágústsson, varaformann
Samfylkingarinnar, í broddi fylk-
ingar, sem gerðu ráð fyrir að sak-
ir vegna kynferðisbrota gegn
börnum yngri en 14 ára fyrndust
ekki. Þessi frumvörp dagaði öll
uppi. Á lokastigi afgreiðslu frum-
varps til breytinga á kynferð-
isbrotakafla almennra hegning-
arlaga á allra síðustu dögum
þingsins, í kjölfar breyting-
artillagna frá fjórum þingmönn-
um, var nýju ákvæði bætt inn í
frumvarpið, sem gerði ráð fyrir af-
námi fyrningar sakar þegar ræðir
um alvarleg kynferðisbrot gegn
börnum. Var frumvarpið sam-
þykkt þannig breytt. Þá var jafn-
framt samþykkt að miða upphaf
fyrningarfrests, þegar um önnur
kynferðisbrot gegn börnum er að
ræða en þau allra al-
varlegustu, við 18 ára
aldur brotaþola í stað
14 ára eins og verið
hefur.
Hvað veldur því að
löggjafinn fellst nú á
að víkja frá þeirri
stefnu að fækka beri
brotum sem ófyrn-
anleg eru og taka
undir sjónarmið þing-
mannanna sem fyrir
þessu höfðu barist
undanfarin ár? Mér
kemur helst í hug að
frásagnir þeirra sem dvöldu í
Breiðavík hafi haft hér talsverð
áhrif. Almenningur hefur vart trú-
að sínum eigin eyrum þegar full-
orðið fólk, sem vistað var í Breiða-
vík á sínum tíma, hefur sagt sögu
sína og lýst þeirri meðferð og
þeim þjáningum sem það upplifði
á þessum stað og hafa litað líf
þess allar götur síðan. Þessar frá-
sagnir hafa snert hjörtu fólks.
Þótt umræðan um Breiðavík snú-
ist ekki eingöngu um kynferðislegt
ofbeldi gegn börnum sem þar voru
vistuð er ekki ósennilegt að hún
hafi aukið vitund um hversu alvar-
leg og djúpstæð áhrif erfið lífs-
reynsla í æsku hefur á líf ein-
staklinga sem í hlut eiga. Mönnum
verður ljóst að þolendur brotanna
bera merki þeirra ævina á enda.
Kynferðisbrot gegn börnum fela í
sér árás á helgustu vé þeirra. Lík-
ami þeirra er misnotaður í kyn-
ferðislegum tilgangi og sjálfs-
ákvörðunarréttur þeirra og
friðhelgi að engu höfð.
Þótt fallast megi á að afnám
fyrningar sakar vegna alvarlegra
kynferðisbrota gegn börnum
styðjist við augljós réttlætisrök er
erfitt að átta sig á hver raunveru-
leg áhrif þessarar breytingar
kunna að verða. Vegna sönn-
unarerfiðleika þarf breytingin ekki
augljóslega að leiða til þess að
fleiri mál upplýsist og sakfell-
ingum fjölgi. Sönnun getur verið
afar erfið löngu eftir að atburðir
gerðust. Það sem mestu máli
skiptir er að í því að gera þessi
brot ófyrnanleg felst viðurkenning
á því að þessi brot séu svo alvar-
leg að þau skuli lúta sömu fyrn-
ingarreglum og alvarlegustu glæp-
ir sem varðað geta ævilöngu
fangelsi.
Fyrning kynferðisbrota
gegn börnum
Svala Ólafsdóttir skrifar
um kynferðisleg afbrot
gegn börnum
»Kynferðisbrot gegnbörnum fela í sér
árás á helgustu vé
þeirra.
Svala Ólafsdóttir
Höfundur er kennari við lagadeild
Háskólans í Reykjavík.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
NÝLEGA horfði ég á 1. kosn-
ingaþátt RUV þar sem formenn
þeirra flokka sem bjóða fram til al-
þingiskosninga, mættu í sjónvarps-
sal. Ég var spennt að sjá og heyra
hvort eitthvað bitastætt væri í píp-
unum. Ég verð bara að segja að ef
þetta er forsmekkur þess sem
verður á dagskrá RUV vegna
kosninganna í vor þá líst mér ekki
á. Mér fannst stjórnendurnir, og
þá sérstaklega Jóhanna Vigdís,
eitthvað undarlega innstilltir. Þessi
færa fjölmiðlakona sem hefur
mikla reynslu og oftast verið mjög
frambærileg í umræðuþáttum kom
með undarlega athugasemd sem
varð kveikjan að þessari grein.
Eftir ofuráherslu á álvers-
umræðu og stóriðju, eins og það
væri það eina sem máli skipti,
komst umræðan (vegna vasklegrar
framgöngu Ingibjargar Sólrúnar,
sem var greinilega orðin leið á
þessu málþófi stjórnenda) eftir
langa mæðu, áfram og önnur mál-
efni skyldu rædd, þá tók ekki
betra við. Í umræðu um innflytj-
endamálefni kom álversumræða
aftur inn, leidd af stjórnendum
þáttarins, í þetta skiptið álverið á
Húsavík og í því samhengi að
„hver ætti að vinna vinnuna við
nýtt álver á Húsavík?“ spurði Jó-
hanna Vigdís, „ef ekki erlent
vinnuafl?“ Þetta fannst mér vera
síðasta sort. Hvað var konan að
hugsa? Hefur þessi Reykjavík-
urmær ekki farið út fyrir höf-
uðborsvæðið lengi?
Mér finnst þetta endurspegla
mjög skýrt hugsunarhátt þeirra
sem búa á suðvesturhorni landsins.
Hvers vegna þarf allt að gerast 1,
2 og 3? Hvað segir að ekki megi
byggja álver á Húsavík á normal
hraða, þ.e. taka aðeins lengri tíma
í byggingu, bæði húsakosts og
virkjunar. Fólk búsett á svæðinu
hefði vinnu til lengri tíma við
byggingu mannvirkja og síðan
vinnu við framleiðslu. Skapaði auk-
ið atvinnuöryggi fyrr og til lengri
tíma. Þessi óeðlilegi bygging-
arhraði sem viðgengst í dag er að
fara með allt í óefni. Það hefur
komið í ljós að mjög margt hefur
farið illa vegna þess, fólk orðið fyr-
ir óþarfa tjóni vegna hraða og
flumbrugangs. Þetta vita allir þeir
sem vinna í þessum geira. Hvað er
unnið með þess konar vinnubrögð-
um? Væri ekki nær að hægja að-
eins á og gera þetta á eðlilegri
hraða yfir lengri tíma. Það skapar
aukið jafnvægi á vinnumarkaði og
fólk hefði meiri tíma fyrir fjöl-
skylduna. Það mætti halda að
heimurinn væri að farast og allt
yrði að verða tilbúið fyrir þann
tíma eða að allt væri á síðasta
söludegi.
Hvað liggur okkur svona á? Er-
um við að missa af einhverju? Jú,
það er gróðinn, við erum að missa
af gróðanum, hinum mikla gróða
þar sem allir Íslendingar ætla að
vera „múltímillar“ og útlending-
arnir geta unnið þau störf sem við
ekki viljum, eða hvað? Mín skoðun
er sú að stærsta vandamálið í ís-
lensku þjóðfélagi, hvort heldur er
umhverfislegt eða efnahagslegt, er
græðgi. Hinn ameríski draumur í
10. veldi. Er það þetta sem við vilj-
um? Gullæði Ameríku komið til Ís-
lands á 21. öldinni.
Stöldrum við og hugleiðum þetta
aðeins.
AGNES ARNARDÓTTIR,
Miðteigi 8, Akureyri.
„Rasandi bit“ eða hvað?
Eftir Agnesi Arnardóttur