Morgunblaðið - 24.04.2007, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 24. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
BORIS JELTSÍN
Fall Sovétríkjanna og kommún-ismans eru meðal mestu atburðaí sögu 20. aldarinnar. Boris
Jeltsín, fyrrverandi forseti Rússlands,
sem létzt í gær, lék lykilhlutverk í því
falli. Hann lék á Gorbasjov. Bauð sig
fram til embættis forseta Rússlands og
kippti valdastólnum undan Gorbasjov
með því að leysa ríkjasambandið Sov-
étríkin upp.
Það eitt út af fyrir sig hefði tryggt
Jeltsín sess í sögunni.
Hann tók skjótar ákvarðanir á úr-
slitastundum eins og Harry Truman
Bandaríkjaforseti gerði og það voru
réttar ákvarðanir.
Hann náði að öðru leyti engum tökum
á því Rússlandi, sem varð til eftir fall
Sovétríkjanna. Segja má, að þar hafi
menn rænt og ruplað næstu árin á eftir
með þegjandi samþykki Jeltsíns og
þannig urðu rússnesku ólígarkarnir til.
Hann drakk áfengi í óhófi bæði fyrir
opnum tjöldum og lokuðum. Hann hvarf
langtímum saman, sennilega vegna
þess að hann þjáðist af þunglyndi, sem
kannski var líka skýringin á drykkju-
skap hans. Kannski átti veikleiki hans
þátt í að mörgum þótti vænt um hann.
Þrátt fyrir það tók hann ákvörðun um
að koma forsetaembættinu í hendur
öðrum manni, sem hann treysti, Pútín,
núverandi forseta Rússlands. Þau
valdaskipti voru að sjálfsögðu gagn-
rýnd en ákvörðun Jeltsíns sýndi þó að
hann taldi sig ekki lengur mann til að
gegna embætti sínu. Það er óvenjuleg
og sjaldgæf afstaða, þegar svo er komið.
Það má segja margt um Boris Jeltsín
en hann skorti ekki kjark.
Gorbasjov hóf umbótastarf í Sovét-
ríkjunum en hann ætlaði sér greinilega
ekki meira en það. Jeltsín steypti hon-
um af stóli með kænsku og lauk því
verki, sem Gorbasjov hafði ekki hug-
rekki til að vinna.
Nú líður að lokum valdatíma Pútíns.
Hann og hans menn hafa augljóslega
unnið að því að vinda ofan af því, sem
úrskeiðis fór í valdatíma Jeltsíns. Þeir
hafa beitt ýmsum ráðum til þess að ná
aftur í hendur rússneska ríkisins þeim
eignum og þá fyrst og fremst auðlind-
um, sem seldar voru á útsölu á tíma
Jeltsíns. Í þeirri viðleitni að skera ólíg-
arkana niður við trog eða flæma þá úr
landi hefur Pútín gengið langt, mjög
langt. Spurning er hvort í Rússlandi sé
til eitthvað, sem geti kallast réttarríki.
Almenningi á Vesturlöndum blöskrar
framkoma Pútíns gagnvart Garrí Kasp-
arov og öðrum stjórnarandstæðingum í
Rússlandi.
Jeltsín kom kommúnistaflokknum
ekki fyrir kattarnef og lagði Sovétríkin
ekki niður til þess að eftirmenn hans
kæmu á nýju alræði.
Prófsteinn á það verður hvort Pútín
lætur af embætti á næsta ári og nýr for-
seti verði kjörinn og að þær forseta-
kosningar fari fram með sæmilega
skikkanlegum hætti.
SEGO EÐA SARKO
Frakkar gengu til forsetakosninga ásunnudag og eins og búast mátti
við náði enginn frambjóðenda hreinum
meirihluta þannig að eftir tvær vikur
fer fram önnur umferð milli tveggja
efstu, Ségolène Royal, frambjóðanda
sósíalista, og Nicolas Sarkozys, fram-
bjóðanda hægri manna. Mikil þátttaka
var í kosningunum, um 85 af hundraði,
og þótti greinilegt að kjósendur hygð-
ust ekki láta það endurtaka sig að öfga-
maðurinn Jean-Marie le Pen kæmist
áfram í aðra umferð eins og í síðustu
kosningum. Hann sat eftir og sýnir lítið
fylgi hans að þrátt fyrir óeirðir og
spennu í samskiptum við innflytjendur
á ógeðfelldur boðskapur hans, sem elur
á andúð í garð útlendinga, takmarkaðan
hljómgrunn í Frakklandi.
Frakkar eru í erfiðri stöðu í efna-
hagsmálum um þessar mundir og eng-
inn vafi leikur á því að aðgerða er þörf.
Þeir komast ekki út úr atvinnuleysi og
stöðnun efnahagslífsins. 35 stunda
vinnuvika og ósveigjanlegur vinnu-
markaður eru meðal þess, sem stendur
efnahagnum fyrir þrifum, en Frakkar
eru ekki tilbúnir til að grípa til sárs-
aukafullra aðgerða þrátt fyrir að þeir
geri sér grein fyrir því að núverandi
staða er óviðunandi. Í landi byltingar-
innar ríkir ótti við breytingar, ótti við
hið óþekkta.
Mikil þreyta hefur einkennt síðasta
kjörtímabil Jacques Chiracs, sem mun
kveðja embættið saddur pólitískra líf-
daga undir skýi spillingar. Það hefur
ekki hamlað Sarkozy þótt þeir séu
flokksbræður og er meginástæðan sú
að Chirac hefur við hvert fótmál reynt
að setja stein í götu hans. Fjarlægðin
og andúðin milli þeirra hefur komið sér
vel fyrir Sarkozy.
Sarkozy hefur verið þekktur fyrir að
vera óhræddur við að boða breytingar,
en í aðdraganda kosninganna kom ann-
að hljóð í strokkinn. Hann leitaði inn á
miðjuna og dempaði mjög málflutning
sinn um umbætur. Margir áttu von á því
að Royal, sem tryggði sér útnefningu
flokks síns með yfirburðum, myndi not-
færa sér umboðið til að knýja fram
breytingar í anda þess, sem gerst hefur
hjá jafnaðarmönnum á Spáni, Bretlandi
og í Þýskalandi, svo eitthvað sé nefnt,
en það var öðru nær. Nú vaknar því
spurningin um það hvernig Sego og
Sarko eins og þau eru kölluð hegða mál-
flutningi sínum þegar þau eru aðeins
tvö. Sennilega munu þau bæði leita inn
á miðjuna og sækjast eftir fylgi miðju-
mannsins François Bayrous, sem hafn-
aði í þriðja sæti í kosningunum á sunnu-
dag. Hann þykir eiga meiri samleið með
Sarkozy en Royal og ákveði hann að
mælast til þess við kjósendur sína að
þeir kjósi annað hvort þeirra gæti það
skipt miklu máli.
Skoðanakannanir sýna að eins og
sakir standa nýtur Sarkozy meira fylgis
en Royal, en það getur hæglega breyst
á næstu tveimur vikum. Royal biðlaði
sérstaklega til kvenna á lokasprettinum
og vöktu ummæli hennar um að útivinn-
andi konur væru öreigar okkar tíma at-
hygli. Mun sá málflutningur ráða úrslit-
um?
Ljóst er að úrslit kosninganna munu
marka tímamót að því leyti að næsti for-
seti Frakklands verður annaðhvort
kona eða sonur innflytjenda.
En það er hins vegar óvíst hvað þau
munu gera til að ná Frökkum upp úr
farinu, sem þeir sitja fastir í. Eftir því
sem málflutningur þeirra verður óljós-
ari verður umboð sigurvegarans til að-
gerða veikara og það er nógu erfitt fyrir
í landi þar sem þjóðfélagið hrekkur í lás
þegar minnsta tortryggni vaknar um
aðgerðir stjórnvalda.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Sunnu Ósk Logadóttur
sunna@mbl.is
E
f tæplega 4 þúsund
manns á aldrinum 65
til 71 árs fara út á
vinnumarkaðinn og
vinna sér inn sem
nemur meðallaunum fólks á þess-
um aldri, verða skattgreiðslur
þeirra ríflega fjórir milljarðar
króna á ári. Að því gefnu að ellilíf-
eyrir verði ekki lengur skertur
vegna atvinnutekna, kemur í ljós
að staða ríkissjóðs batnar um 3,4
milljarða króna við að þessi hópur
fari út á vinnumarkaðinn. Fjár-
hæðin gæti því, að þessum for-
sendum gefnum, verið hærri en
það sem ríkið tapar í formi aukinna
bótagreiðslna.
Niðurstaðan er því sú að rík-
issjóður gæti hagnast af því að af-
nema tekjutengingu bóta vegna
launatekna eldri borgara eftir því
sem fleiri stunduðu launavinnu.
Ástæðan eru auknar skatttekjur í
ríkissjóð. Það sama á við um afnám
tekjutengingar bóta öryrkja.
Þetta er niðurstaða viðamikillar
rannsóknar Rannsóknaseturs
verslunarinnar við Háskólann á
Bifröst sem kynnt var í gær. Rann-
sóknin var unnin í samstarfi við
Hagfræðistofnun Háskóla Íslands
og styrkt af félagsmálaráðuneyti,
heilbrigðisráðuneyti, Samtökum
atvinnulífsins, Samtökum versl-
unar og þjónustu, VR og Verk-
efnastjórn 50+.
Skortur á starfsfólki í verslun
Að sögn Emils B. Karlssonar,
verkefnastjóra rannsóknarinnar,
er ástæðan fyrir rannsókninni sú
að skortur er á starfsfólki í verslun
og fleiri atvinnugreinum á Íslandi
vegna þensluástands. „Allt bendir
til þess að tekjutenging dragi úr
vilja til atvinnuþátttöku aldraðra
og öryrkja,“ segir Emil. „Stjórn-
endur í verslunum og í fleiri at-
vinnugreinum hafa kallað eftir
þessu fólki í vinnu. Þannig að það
er bæði fyrir hendi vilji eldri borg-
ara, öryrkja og atvinnuveitenda til
að rýmka og afnema tekjuteng-
inguna og þar með hvetja fleiri til
að taka þátt í atvinnulífinu.“
Höfundar skýrslunnar eru hag-
fræðingarnir Sveinn Agnarsson og
Sigurður Jóhannesson sem báðir
starfa hjá Hagfræðistofnun HÍ.
Tvenns konar áhrif
Í skýrslunni segir að verði hætt
að tengja bætur við atvinnutekjur
muni það hafa tvenns konar áhrif á
stöðu ríkissjóðs. Í fyrsta lagi
aukast bæturnar og á hinn bóginn
vinnur fólk að líkindum meira en
það gerir nú þannig að skatttekjur
ríkissjóðs aukast. Gera má ráð fyr-
ir að atvinnuþátttakan aukist hægt
í fyrstu en samkvæmt viðhorfs-
könnun um aukna atvinnuþátttöku
eldri borgara sem Rannsókn-
arsetur verslunarinnar gerði í
mars sl., hafa um 30% þeirra eft-
irlaunaþega, sem ekki eru starf-
andi á aldrinum 65–71 árs, áhuga á
atvinnuþátttöku skerði hún ekki
ellilífeyri þeirra. Um 13 þúsund Ís-
lendingar á þessum aldri eru á skrá
hjá Tryggingastofnun ríkisins.
Sé miðað við að 5% af þessum
hópi færu út á vinnumarkaðinn og
fengju 75% af meðallaunum jafn-
aldra sinna hefði það í för með sér
90 milljóna króna kostnað fyrir rík-
issjóð. Yrði hlutfallið 10%, myndi
það skila 430 milljónum króna í rík-
issjóð. Sé miðað við að um 30%
hópsins færu út á vinnumarkaðinn,
hefði það 2,4 milljarða króna tekju-
aukningu fyrir ríkissjóð í för með
sér og hefði sá hópur 100% með-
allaun jafnaldra sinna sem þegar
eru á vinnumarkaði, þýddi það 3,4
milljarða króna í tekjur fyrir rík-
issjóðs eins og fyrr segir (Sjá
töflu).
Atvinnuþátttaka öryrkja
Árið 2005 þáðu 12.755 manns ör-
orkulífeyri hér á landi en engar at-
huganir hafa verið gerðar á hversu
stórt hlutfall þeirra öryrkja sem
ekki stunda vinnu gæti hugsað sér
að hefja launavinnu. Sé gert ráð
fyrir að atvinnuþátttaka þeirra
verði 10% og þeir hafi meðallaun í
tekjur, gæti hagur ríkissjóðs batn-
að um 1.140 milljónir króna á ári
við það að afnema tekjutengingu
bóta til örorkulífeyrisþega. „Á móti
kemur að yrði hætt að tengja
tekjur bótum er líklegt að það yrði
eftirsóknarverðara að vera öryrki,“
segir Sigurður Jóhannesson hag-
fræðingur. „Það er svo annar hand-
leggur, sem mikið hefur verið rætt
um, hvort of auðvelt sé að komast á
skrá sem öryrki.“
Stór skref um áramótin
Mun ódýrara er að afnema
tekjutengingu nú en fyrir áramót
en um áramótin var tekinn upp
tekjufrádráttur sem að mati
skýrsluhöfunda var stórt skref í þá
átt að afnema tekjutengingu lífeyr-
isþega. „Það skref kostaði um millj-
arð króna á ári fyrr ellilífey
og tæpan 1½ milljarð fyrir
yrkja,“ skrifa skýrsluhöfun
„Það kostar hins vegar 600
ónir á ári til viðbótar að afn
tekjutengingu sem eftir er
lífeyrisþegum og rúmar 900
ónir hjá öryrkjum.“
Samkvæmt núgildandi re
skerðast bætur til örorku- o
lífseyrisþega ef þeir stunda
vinnu mismikið eftir því um
bætur er að ræða.
Ef breyting á tekjutengin
bóta verður til þess að fleira
fer út á vinnumarkað en nú
skatttekjur ríkisins aukast
er líklegt að þjónusta ríkisi
þetta fólk aukist að neinu rá
ar það fer að vinna, segir í s
unni. „Þess vegna virðist ré
líta á skattgreiðslur lífeyris
anna sem tekjuauka fyrir rí
mestu leyti.“
Sigurður ítrekar að óvíst
hversu margir færu út á vin
markaðinn yrði tekjutengin
numin, þótt um 30% ellilífey
á aldrinum 65–71 árs gætu
sér það. Eina leiðin til að ko
því væri hreinlega að prófa
„Niðurstaðan er sú að sa
kvæmt þessum tölum virðis
mjög ódýrt, þótt við höfum
kvæmar tölur um það, að hæ
tengja lífeyrisbætur við atv
tekjur,“ segir Sigurður. „Þa
ist mjög ódýrt, gæti kostað
líklega um nokkur hundruð
ónir á ári að hætta þessum
tengingum en á móti kæmi
gæti, ef vel tekst til, flutt 1–
und manns út á vinnumarka
sem ekki eru þar núna. Í öð
sem skiptir ekki síður máli,
þessu myndi skapast leið til
auka bæði tekjur og lífsham
fólks sem er á þessum bótu
Starfsfólki í verslun
hefur fjölgað hægt
Rannsóknin var tvíþætt.
hluta rannsóknarskýrslunn
fjallað um framleiðnimælin
Ríkissjóður hagna
námi tekjutenging
Tekjutenging Sigurður Jóhannesson hagfræðingur útskýrir hva
eyrisþega á Íslandi hefur. Hann segir ódýrt fyrir ríkissjóð að afn
 % 0/,%% % 
?      @, '() ( (*(* 
=+&
&
  

+

2
>&
+1 42+++
F +


J J J
J
ABJ
!CCJ
!DBJ
& 

$
   $
  $ $
$
 Rannsókn á ávinningi af aukinni atvinnuþátttöku eldri b
Ríkissjóður gæti
hagnast af því að af-
nema tekjutengingu
bóta vegna launatekna
eldri borgara og ör-
yrkja eftir því sem
fleiri stunda launa-
vinnu. Ástæðan er
auknar skatttekjur í
ríkissjóð.