Morgunblaðið - 05.12.2007, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 5. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MARKAÐUR Í UPPNÁMI
Hlutabréfamarkaðir bæði hérog annars staðar eru í upp-námi. Það er bein afleiðing
þeirra miklu sviptinga, sem orðið hafa
á hlutabréfamörkuðum um allan heim
frá því síðla sumars, þegar fór að bera
á vandamálum vegna sérstakra teg-
unda húsnæðislána í Bandaríkjunum.
Einhverjir fjárfestar höfðu keypt
köttinn í sekknum og enn er ekki vitað
um hversu víðtækan vanda er að
ræða.
Afleiðingin hefur hins vegar orðið
sú, að miklar sveiflur hafa orðið á
hlutabréfamörkuðum. Þær sveiflur
hafa ekki sízt komið niður á bönkum
og öðrum fjármálafyrirtækjum. Það
hefur líka gerzt hér og athyglin alveg
sérstaklega beinzt að FL Group og
Exista, sem eru áþekk fyrirtæki, eins
konar hlutabréfasjóðir, sem að vísu
eiga einnig stóra hluti í bönkum og
tryggingafélögum.
Þróunin á hlutabréfamarkaðnum
hér hefur orðið sú, að mjög hefur
þrengt að FL Group og í vaxandi mæli
að Exista einnig.
Nú hafa helztu eigendur FL Group
gripið til gagnaðgerða, sem byggjast á
því að ný verðmæti hafa verið sett inn
í félagið, þó ekki beinharðir peningar
enn sem komið er. Niðurstaðan af
þeim aðgerðum er í stórum dráttum
þessi:
Hannes Smárason, sem hefur byggt
FL Group upp og verið hugmynda-
smiðurinn á bak við félagið er að
hverfa af vettvangi sem einn af helztu
þátttakendum í þeim leik og sýnist
ætla að hasla sér völl á nýjum vett-
vangi, þ.e. Geysi Green. Það á eftir að
koma í ljós, hvort þau áform ganga
upp.
Bankarnir, sem hafa átt viðskipti
við FL Group og eigendur þess eru
bersýnilega sáttir við sinn hlut í þess-
ari uppstokkun, ella hefði hún ekki
náð fram. Sennilega hafa bankarnir
náð meiri tryggingum til sín vegna
viðskipta, sem tengjast FL Group.
Baugur Group ræður nú FL Group
og þá um leið Glitni, en þar er FL Gro-
up með svo stóran hlut að teljast verð-
ur nánast ráðandi hlutur.
Minni hluthafar í FL Group hljóta
að spyrja sjálfa sig og aðra spurninga
vegna þess gengis, sem ákveðið hefur
verið í kaupum Baugs á stærri hlut í
FL Group. Síðustu viðskipti á mark-
aði í félaginu voru á rúmlega 19 en
Baugur kemur inn á genginu 14,7 og
ljóst að aðrir munu einnig eiga kost á
því. Það er býsna mikill munur á síð-
asta markaðsgengi og þessu kaup-
gengi og ljóst að verðmæti eigna ann-
arra hluthafa rýrnar sem því nemur.
Sjálfsagt eiga töluverðar umræður
eftir að verða um þennan þátt málsins.
Líklegt má telja, að hlutabréfa-
markaðurinn hér sé á krossgötum og
að gullöldinni sé lokið. Framundan
eru erfiðari tímar. Hversu erfiðir fer
eftir því, sem gerist á mörkuðum
beggja vegna Atlantshafsins. En tími
auðvelds aðgengis að fé á lágum vöxt-
um er liðinn. Íslenzka útrásin svo-
nefnda hefur byggzt á þeim markaðs-
aðstæðum.
MARKMIÐ Í LOFTSLAGSMÁLUM
Mikið er í húfi á loftslagsráðstefn-unni, sem nú stendur yfir á
Balí. Í gær setti ríkisstjórnin fram
minnisblað um markmið Íslands í
þessum efnum. Íslensk stjórnvöld
vilja að tekið verði mið af tilmælum
vísindanefndar Sameinuðu þjóðanna
um loftslagsbreytingar í ferlinu, sem
nú er hafið á Balí og gert er ráð fyrir
að ljúki í Kaupmannahöfn 2009 „um
að koma þurfi í veg fyrir að hlýnun
lofthjúps jarðar fari yfir 2°C frá því
sem var fyrir upphaf iðnbyltingar. Til
að ná því markmiði þarf losun iðnríkj-
anna í heild að minnka um 25–40%
fyrir 2020. Á sama tíma þarf sam-
komulagið að fela í sér að stærstu los-
endur í hópi þróunarlanda dragi úr
vexti losunar,“ eins og segir í tilkynn-
ingu frá stjórnvöldum.
Það er mikilvægt að þetta sé komið
fram af hálfu ríkisstjórnarinnar. Enn
er hins vegar mikið verk óunnið.
Ekkert kom fram þegar minnisblaðið
var kynnt í gær um það hvernig ná
ætti þessum markmiðum, til hvaða
aðgerða ætti að grípa, hvernig ætti að
nálgast verkefnið eða hversu hratt
það ætti að gerast. Staðreyndin er sú
að útblástur gróðurhúsalofttegunda
hefur farið hraðvaxandi á Íslandi
hvað sem líður allri þeirri hreinu
orku, sem hér er fyrir hendi.
Frá því að síðustu ísöld lauk fyrir
5000 árum hefur hlýnað um nokkurn
veginn fimm gráður á Celsíus á jörð-
inni. Á undanförnum 100 árum hefur
hlýnað um 0,74 gráður og maðurinn á
drjúgan þátt í því. Ef hitinn myndi
hækka um fimm gráður í viðbót yrðu
afleiðingarnar skelfilegar. En hvern-
ig á að ná markmiðum vísindanefnd-
arinnar? Útblástur koltvíoxíðs hefur
tvöfaldast frá árinu 1970 og nemur nú
28 milljörðum tonna á ári. Nú er
markmiðið að um miðja öld verði búið
að draga úr útblæstri um helming
þannig að hann verði sá sami og fyrir
37 árum. Það verður ekki auðvelt.
Mannkyni fjölgar jafnt og þétt og all-
ir vilja fá sinn skerf af velmegunar-
kökunni. Tíminn er hins vegar orðinn
naumur og verkefni ráðstefnunnar á
Balí er ekki lítið. Það snýst um að
bjarga jörðinni frá mannkyninu. Allir
eru sammála um markmiðið, en það á
eftir að verða flókið að knýja þjóðir
heims til samstöðu um aðgerðir.
Hingað til hafa velmegun og meng-
un haldist hönd í hönd. Það þarf að
breytast. Í breyttum lífsháttum eru
tækifæri, en sterk öfl hafa einnig
hagsmuni af óbreyttu ástandi. Hags-
munir þjóða heims eru ólíkir, en eng-
inn myndi hagnast á þeim glundroða,
sem fylgdi aðgerðarleysi í loftslags-
málum. Kýótó-bókunin rennur út ár-
ið 2012 og hefur nánast verið gagns-
laus. Nú er enn brýnna að samkomu-
lag náist og gripið verði til aðgerða,
sem skili raunverulegum árangri.
Eigi það að takast þurfa allar þjóðir
að setjast að samningaborðinu af
heilindum, Íslendingar sem aðrir.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Ég nota stef úr Njálu og sú tilfærsla semum er að ræða er því úr sögunni yfir ísamtímann en ekki öfugt. Hægt er aðlesa bókina án þess að sjá neinar mið-
aldir, það gera þeir sem þekkja ekki Gunnar á
Hlíðarenda og það gengi. Þeir sem þekkja
Brennu-Njálssögu fá aftur á móti það extra krydd
við lesturinn að skemmta sér við það hvernig ég
leysi ýmis mál, eins og lykilatriðið með lokkinn
sem Hallgerður vildi ekki ljá Gunnari í bogann.“
– Af hverju glæpasögu?
„Fólk heldur auðvitað að ég sé eins og fleiri að
eltast við krimmann í hans meðbyr núna, en ég er
búin að hanga á hugmyndinni um að skrifa sögu
um glæp í að minnsta kosti tíu ár. Margt er líkt
með sagnfræðingnum og leynilögreglumanninum;
báðir þurfa að ráða gátur eða elta uppi týndan
raunveruleika.
Svo finnst mér gaman að glíma við nýtt form,
ég er þekkt fyrir slíkar tilraunir. Blekbændur
geta stundað alls konar búskap og kynbætur.“
– Þú tileinkar söguna höfundi Brennu-Njáls
sögu og tengslin blasa við út um alla bók; í nöfnum
og atburðum. Af hverju Njála?
„Njála flæðir svo fallega. Njála er spennusaga,
jafnvel sápa, og konur stjórna atburðarásinni.
Flest vígaferlin eiga rót að rekja til pirrings
kvenna.“
– Hugleiddirðu einhvern tímann að halda þig
fjær Brennu-Njáls sögu í þinni sögu?
„Ég vildi hafa tengslin skýr til þess að ná til al-
mennings. Njála er ekki á allra borðum nú til
dags. Það hefði bara verið menntahroki að fela
Njáluvísanirnar.“
– Ertu viðbúin því að þær fari fyrir brjóstið á
einhverjum?
„Ég á ekki von á slíku, það hefur ekki einu sinni
hvarflað að mér! Mín von er að tengslin laði fólk
að Njálu sjálfri og hjálpi til við að halda henni lif-
andi. Ég er myndbrjótur í eðli mínu og uppbygg-
ing kostar alltaf niðurrif. Bókmenntastofnunin á
ekki Íslendingasögurnar, við eigum þær öll. Og
ekki skemmi ég Njálu, þótt ég leiki mér með hluta
af beinagrind hennar. Þetta teljast ekki helgi-
spjöll erlendis, bækur og kvikmyndahandrit hafa
á sambærilegan hátt verið gerð út frá kjarnanum í
Ódysseifskviðu og verkum Shakespeares.“
Mannlegi kjarninn er alltaf til staðar
– Það eru eiturlyf í sögunni þinni en ekki í Njálu.
Hins vegar virðist mannskepnan söm við sig.
„Já, mannlegi kjarninn er enn til staðar; ástríð-
ur, hatur og öfund, og ekki er útlitsdýrkunin ný af
nálinni, hún er rík hjá Hómer og út um allt í Ís-
lendingasögunum.
Mannlegt eðli hefur ekki mikið breytzt, það er
bara umhverfið sem hefur tekið stakkaskiptum.“
– Lögreglan aðeins til í nútímanum?
„Einmitt. Á miðöldum kallaði morð á hefnd og
af spunnust mannvígsfléttur og síðan var samið
um bætur á þingum. Nú lýsa menn sjaldnast víg-
um á hendur sér og þegar lík finnast lenda þau á
borðum rannsóknarlögreglunnar. Dragi maður
söguþræði úr Íslendingasögunum yfir í samtím-
ann hljóta þær því að verða einskonar krimmar.“
– Það eru dýr á ferli í sögunni þinni. Af hverju?
„Elska skaltu … eins og sjálfan þig … Mér
sárnar hvernig Íslendingar glutruðu niður dýra-
vináttunni, sem var í tízku fyrir öld.
Að vera „grænn“ hefur vafasaman stimpil síðan
hvalskipunum var sökkt um árið.
Ég hugleiði í bókinni kuldann gagnvart annarra
blóði í víðum skilningi. Textinn fer á stöku stað
inn í huga krumma og hreindýrs svo að lesandinn
hugleiði það sjónarhorn í tilverunni.“
– Hvers vegna hrafn og hreindýr?
„Mig langaði til þess að gera hrafninn í Reykja-
vík að ljóðrænu viðfangsefni. Það er svo gaman að
sjá hvernig krummi hefur fjölgað sér eftir að hann
var friðaður. Nú eru trén orðin svo stór að hann er
orðinn virkilegur spörfugl. Hreindýrið valdi ég
Nútímans Njála
M
s
h
Kalt er annars blóð er skáldsaga
um glæp sem er tileinkuð höf-
undi Brennu-Njáls sögu. Hvort
er hún þá Njála færð til nútímans
eða nútíminn settur inn í Njálu?
Freysteinn Jóhannsson gekk á
fund Þórunnar Erlu Valdimars-
dóttur, höfundar bókarinnar.
f
Eftir Ásgeir H Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
Jónas Ingimundarson býður gestum aðhlýða á Beethoven í Salnum í Kópavogi íkvöld. Það er ókeypis en það eru þógamlar fréttir því miðarnir voru allir
farnir í gær. Tilefnið er útkoma tvöfalds geisla-
disks með verkum Händels, Mozarts, Schuberts,
Chopins, Schumanns og Brahms. Það er Sveinn
Kjartansson sem tók verkin upp og svo skrifar
Árni Heimir Ingólfsson, gamall nemandi Jón-
asar, um verkin í bækling sem fylgir diskunum.
Á tónleikum kvöldsins spilar Jónas hins vegar
sónötur Ludwigs van Beethovens. „Ég tók þetta
upp fyrir ári síðan og er bara vaxinn frá því fyrir
löngu,“ segir Jónas mér í bakherbergi Salarins.
„Ég gæti alveg spilað þetta aftur en ég er bara á
leiðinni annað.“ Jónas hefur þó verið lengi á leið-
inni til Beethovens.
„Ég lofaði sjálfum mér því einu sinni að spila
alltaf eina Beethoven-sónötu þegar ég spila einn
og ég hef oftast staðið við það og stundum spilað
fleiri,“ segir Jónas en á tónleikunum mun hann
spila Tunglskinssónötuna, Pathetiquesónötuna
og Appassiónötu ópus 57. „Sónötur hans fyrir pí-
anó eru Nýja testamenti tónbókmenntanna – og
„Das Wohltemperierte Klavier“ eftir Bach er
Gamla testamentið. Þetta eru bækur sem liggja
alltaf opnar á píanóinu hjá mér enda takmarka-
laus fjársjóður,“ segir Jónas og bætir við um
sónötur kvöldsins: „Þetta eru þrjár stórar nó-
vellur, mikil skáldverk allar.“
Lífsspeglar, gráhærðir
kallar og poppstjörnur
„Píanóið var hljóðfæri Beethovens, hann var pí-
anisti sjálfur,“ segir Jónas. „Hann trúði píanóinu
fyrir mörgu, þetta er í raun dagbók hans í tónum
– ef maður vill kynnast Beethoven segja píanó-
sónöturnar manni ansi margt og ég hef eytt
mörgum árum ævinnar í að kynnast þeim. Við
þurfum að læra að spegla okkur í þessu, því
besta sem mannsandinn hefur gert. Annars vær-
um við bara eins og sauðkindin. Við þurfum að
geta nýtt okkur það besta sem mannsandinn hef-
ur náð að höndla í gegnum aldirnar. Þar finnum
við eitthvað sem aðskilur okkur frá dýrinu. Nógu
er nú dýrið í okkur fyrirferðarmikið. Ég held það
sé kannski aðalmálið í þessu öllu – mennskan,“
segir Jónas og segir okkur lítið hafa breyst frá
dögum tónskáldsins. „Tilfinningarnar eru þær
sömu, við fáum heimþrá, við finnum til, við sökn-
um eða fögnum eftir atvikum. Poppstjörnur nú-
tímans eru að syngja um ástina, hvað augun eru
djúp og blá og hárið fallegt og nefið sjarmerandi.
Þetta er það sama og menn hafa ort um í gegn-
um aldirnar. En það er stundum erfitt að koma
auga á það sem best er gert í nútímanum, það er
svo mikið í gangi, það er stundum dálítið erfitt að
koma auga á perlurnar en þær eru þarna, klár-
lega, á öllum sviðum.“
Frá Vín til Rússlands
Jónas lærði á píanó bæði í Reykjavík og sjálfri
háborg tónbókmenntanna, Vínarborg í Aust-
urríki. „Það hefur sannarlega sterk áhrif á mús-
íkstúdent að ganga þar um stræti,“ segir Jónas.
„Það má segja Vínarbúum bæði til lofs og lasts
að þeir halda sig við sínar hefðir. Þeir lifa á hefð-
inni í raun, ekki ósvipað og við með bókmenntir á
Í
h
i
v
G
Þ
s
s
a
l
S
e
r
þ
s
m
þ
n
t
t
s
u
s
N
a
h
I
o
G
a
o
s
þ
V
h
r
þ
l
P
Þ
m
t
d
e
v
t
m
f
u
Að finna mennsk
Morgunblaðið/Sverrir
Jónas Píanóið var dagbók Beethovens í tónum.