Morgunblaðið - 11.07.2008, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. JÚLÍ 2008 17
NÚ stendur yfir í Gerðarsafni sýning
á verkum 22 listamanna sem voru til-
nefnd til Carnegie-verðlaunanna
2008. Frá því að til verðlaunanna var
stofnað 1998 hefur það vakið mikla
athygli hvernig dómnefndin skil-
greinir hvað er málverk. Sú gam-
aldags afstaða að einskorða verð-
launakeppni við eitt listform og taka
síðan þá afstöðu að skilgreina mál-
verkið á nokkuð frjálslegan hátt hef-
ur helst gefið listaumræðunni tæki-
færi til að endurnýja þreytta umræðu
um hver séu skilin milli listmiðla.
Þegar litið er yfir sýninguna í heild
þá dettur manni fyrst í hug að þeir
listamenn sem hafa valist til leiks í ár
séu valdir með það í huga að vera
sýnishorn þess tæknilega fjölbreyti-
leika sem miðillinn býður upp á, á
jaðri skilgreiningarinnar málverk
frekar en á forsendum áhugaverðs
innihalds. Þegar skilgreiningar á
mörkum málverks var komin í þrot á
síðustu öld og gat ekki verið áhuga-
verð lengur fóru listamenn einfald-
lega að vinna með mörk listarinnar í
heild eða að leggja áherslu á mál-
verkið sem miðil fyrir hugmyndir og
tilfinningar.
Það virkar kindarlega að þau tvö
hreyfimyndaverk sem eru á sýning-
unni er raðað í tvö verðlaunasæti af
fjórum, virkar eins og það eigi að gefa
í skyn einhverja róttækni og sýna að
dómnefndin sé „frammúrstefnuleg“ í
vali sínu. Ég held að úr því að Carne-
gie Art Award setur málverkið í fyr-
irrúm þá hefði verið mun áhugaverð-
ara að sjá hvernig hægt er að vinna
frjó og merkingarbær verk eingöngu
innan þess ramma að mála mynd á
tvívíðan flöt. Það sé hreinlega miklu
meiri ögrun fólgin í því.
Í veglegri bók sem gefin er út í til-
efni sýningarinnar eru myndir af öll-
um verkum tilnefndra sem bætir upp
að ekki er hægt að sýna öll verkin á
hverjum stað fyrir sig. Þá verður
maður hissa hve fá og almenn orð eru
höfð um verk listamannanna svo
áhorfendur eru litlu nær um hvað það
var í viðkomandi verkum sem heillaði
dómnefndina.
Í bókina skrifar María Del Corral
að það sé ekki tækni sem sé ríkjandi
stefna í málverkinu, frekar andi, af-
staða, leið til að skilja list. Ég er ekki
sammála, það er ákveðin tækni og
ákveðin vinnubrögð (t.d. tækni við að
forðast tækni) sem lýsa verkunum
best en minna ber á afstöðu og allra
minnst ber á anda. Það er helst í
verki vinningshafans Torsten And-
ersson sem hægt er að skynja and-
lega nánd og djúpstæða tilfinningu og
er hann vel að verðlaununum kominn.
Sýningin í heild virðist veikari
núna en undanfarin ár en býður engu
að síður upp á fjölbreytt úrval af
verkum eftir norræna listamenn. Þá
er Carnegie Art Award viðburður
sem er búin að festa sig í sessi sem
einn stærsti listviðburðurinn á Norð-
urlöndum og listunnendur hvattir til
að fjölmenna á sýninguna og mynda
sér sínar eigin skoðanir.
Málverkið
teygt og togað
MYNDLIST
Listasafn Kópavogs –
Gerðarsafn
Sýningin stendur til 10. ágúst. Opið alla
daga nema mánudag frá kl. 11-17. Að-
gangur ókeypis
Carnegie Art Award 2008
bbbmn
Málverk Eftir Torsten Andersson.
Þóra Þórisdóttir
Eftir Ásgeir H. Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
„ÉG man þegar ég spilaði í fyrsta
sinn á tónleikum á Flateyri fyrir
mörgum árum síðan að það var ekk-
ert hljóðfæri þar sem tónleikarnir
áttu að fara fram. Snarráðir menn
undir forystu Einars Odds Kristjáns-
sonar sóttu píanó í heimahús, komu
því fyrir í matsal fiskiðjuversins og
tónleikarnir voru haldnir. Að tónleik-
unum loknum kom Einar Oddur
brosmildur til mín og sagði: „Næst
þegar þú kemur verður kominn flyg-
ill.“ Þessu fylgdi hlýtt handtak og
þegar ég kom næst var flygillinn
mættur. Aðsetur hans skyldi vera í
matsalnum í fiskiðjuverinu, sem þá
hét Hjálmur. Þetta er vissulega svo-
lítið sérstakt og ekki algengt að það
séu flyglar á slíkum stöðum.“
Þannig lýsir Jónas Ingimundarson
sínum fyrstu kynnum af Einari Oddi
Kristjánssyni, en á morgun mun
hann spila verk eftir Beethoven á
þennan sama flygil á tónleikum til
heiðurs þingmanninum fyrrverandi,
sem lést fyrir ári síðan, að lokinni af-
hjúpun bautasteins til minningar um
hann. Á tónleikunum mun Kristinn
Sigmundsson syngja með Jónasi.
Píanó mömmunnar
Jónas hefur spilað á tónleikum í yf-
ir 40 ár og hefur oft komið á Ísafjörð,
Bolungarvík og Flateyri. „Þetta er
svona menningarlegt þríeyki, það er
alltaf upplifun að koma vestur,“ segir
hann. „Upp frá þessu vorum við Ein-
ar Oddur vinir, sem og öll hans fjöl-
skylda. Ég kynntist móður hans
Maríu Jóhannsdóttur prýðisvel, ynd-
isleg kona, hún átti hljóðfæri og lék á
það og það mætti segja mér að píanó-
ið, sem ég lék á í fyrstu ferðinni, hafi
verið hennar píanó.“
„Næst þegar þú kemur
verður kominn flygill“
Minning Einar Oddur Kristjánsson fæddist 26. desember 1942 og varð bráð-
kvaddur 14. júlí í fyrra. Hann sat á Alþingi frá árinu 1995 til dánardags.
Minningartónleikar
um Einar Odd Krist-
jánsson haldnir á
Flateyri á morgun
Morgunblaðið/Sverrir
Tónleikar Jónas Ingimundarson píanóleikari og Kristinn Sigmundsson
söngvari halda tónleika í matsal gamla fiskiðjuversins.
Ljósmynd/Agnes Bragadóttir
Á MORGUN kl. 13 verður afhjúp-
aður bautasteinn á Flateyri í minn-
ingu Einars Odds Kristjánssonar
alþingismanns.
Einar Oddur var formaður
Vinnuveitendasambands Íslands
þegar þjóðarsáttarsamningarnir
frægu voru gerðir. Samtök at-
vinnulífsins og Alþýðusamband Ís-
lands standa í sameiningu að þessu
verki og er þetta þakkarvottur
þeirra til Einars Odds fyrir hans
mikla og góða starf.
Góðir gestir
Steinninn verður staðsettur á
Sólbakka og eftir að hann hefur
verið afhjúpaður skunda gestir á
tónleika með þeim Kristni Sig-
mundssyni óperusöngvara og Jón-
asi Ingimundarsyni píanóleikara.
Við athöfnina mun Geir H.
Haarde forsætisráðherra flytja
stutta tölu um menningu og lands-
byggðina, en þangað mætir hann
sem og Ingibjörg Sólrún Gísladótt-
ir utanríkisráðherra, Þorgerður
Katrín Guðmundsdóttir mennta-
málaráðherra, Kristján Möller
samgönguráðherra og Einar Krist-
inn Guðfinnsson sjávarútvegs-
ráðherra. Þá mæta helstu for-
svarsmenn atvinnulífs og
verkalýðshreyfingar sem og Elín
Torfadóttir, ekkja Guðmundar J.
Guðmundssonar og Ásmundur
Stefánsson, fyrrverandi forseti
ASÍ.
Minningarathöfn
Ég sat í svölu grasi, leit uppí hálfrökkvaðan himin, ogsá þar ekkert annað en
dimmgrænar óravíddir í málverki
eftir Tuma Magnússon. Fáum dög-
um síðar, á randi um mosaþembt
hraunið á Snæfellsnesi, var ég
skyndilega dottin inn í koksgrátt
jarðarmálverk eftir Guðrúnu Ein-
arsdóttur. Hvað varð um landið
mitt, burstabæinn, fjöllin sjö, bláa
himininn, lækinn og sólina. Þetta
Ísland bernskuminninganna er
mér löngu horfið. Hvað varð um
það? Var það kannski aldrei raun-
verulegt?
  
Ég er enn að leita svara við þvíhvernig á því stóð að kyn-
slóðir eftirstríðsbarna sáu Íslandið
með þeim augum sem ég gerði
sjálf. Burstabæir voru langflestir
löngu horfnir af sjónarsviðinu upp
úr 1960 og ég þekkti enga sem
höfðu búið á slíkum bæjum, en sá
bær forfeðra minna sem ég vissi
til að hafði verið gerður að miklu
leyti úr torfi, var ekkert líkur
burstabænum á myndunum og
mun hófstilltari útlits. Það voru
heldur ekki allir bæir staðsettir
við læk; himinninn var ekki alltaf
blár, og sólin var oft víðs fjarri.
Þannig var raunveruleikinn, að
viðbættu því augljósa atriði, að
ekki er alltaf sumar á Íslandi, –
nema síður sé. Einhverra hluta
vegna var þetta þó „Íslandið“ sem
allir þekktu, og ég hef rökstuddan
grun um að það lifi enn í hugum
barna sem komin eru enn lengra
frá burstabænum á vegferðinni
inn í framtíðina en ég.
  
Jú, vissulega breytti Kjarvalmiklu, og fleiri, en engu að
síður lifði burstabærinn Kjarval af
í barnateikningunum.
  
Eins og ég ýjaði að í upphafi,hlýtur þróun myndlist-
arinnar að hafa breytt nokkru um
það hvernig við sjáum landið okk-
ar. Að sama skapi hljóta hug-
myndir okkar um landið að breyta
listinni.
Það er þó ekki langt síðan
landslagsmálverkinu var spáð
dauða, – það hlaut að deyja úr því
að málverkið sjálft var dauðvona.
Málverkið lifði og það gerði
landslagsmálverkið líka. Tímarnir
breyttust og ekki fer á milli mála
að við horfum á landið okkar öðr-
um augum í dag en fyrir, – þó
ekki sé nema fyrir tuttugu árum.
Landið sjálft er ekki það sem það
var. Umræða um umhverfismál og
vitundarvakning um gildi náttúr-
unnar og forgengileika landsins
vegur þar þungt. Við sjáum það
smáa í biðukollu eftir Þuríði Sig-
urðardóttur og mosahárum Egg-
erts Péturssonar og það stóra í
sjóndeildarhring Guðrúnar Krist-
jánsdóttir og himnavíddum Arn-
gunnar Ýrar Gylfadóttur. Lands-
lagið þeirra er ekki sérnafn,
heldur náttúra í víðasta skilningi,
þótt hún sé vissulega ramm-
íslensk.
  
Það er út af fyrir sig stór-merkilegt að landslags-
málverkið skuli hafa lifað af, í
ljósi þess hve burstabærinn á enn
sterk ítök í byrjendamyndlistinni.
Ég er ekki nógu fróð um það
hvað börn á öðrum menning-
arsvæðum teikna sín fyrstu ár, en
þori að veðja að það eru ekki
burstabæir. begga@mbl.is
Sveitaraunsæi Ísland heitir þessi mynd eftir Ólaf Jóhannsson 7 ára. Hún
sýnir bóndabæ og fjós og stelpu að leika sér. Hvaðan kemur fjósið?
Burstir bak við fjöllin sjö
»Ég er ekki nógu fróðum það hvað börn á
öðrum menningar-
svæðum teikna sín
fyrstu ár, en þori að
veðja að það eru ekki
burstabæir.
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir