Neisti - 20.08.1984, Blaðsíða 24

Iran—Irak
Afstaöa byltingar-
sinnaðra sósíalista
Verjum
írönslcu
byltingunaS
Eftir Pál Halldórsson
Hvaða afstöðu eiga byltingarsinnar
að taka í stríði Iran og Iraks? Eiga þeir
að vera hlutlausir eða eiga þeir jafh-
vel að styðja árás Iraks?
Efling klerkaveldisins og ofsóknir
þess gegn róttækum framfaraöflum
ásamt stöðugum áróðri heimsvalda-
sinna gegn írönsku byltingunni hefur
orðið til þess að flest málgögn vinstri-
sinna styðja fyrri kostinn og til eru þau,
sem predika þann síðari. Þessir félagar
styðja vondan málstað.
Fullyrðingar eins og að Komeini sé
verri en keisarinn, eða að ,,lengi getur
vont versnað í stjómarfari“ eins og Ami
Bergmann kemst að orði um írönsku
byltinguna í Þjóðviljanum 30. maí sl.
eru algengar í blöðum vinstri manna um
þessar mundir. Ummæli eins og þessi
lýsa bæði vanþekkingu á írönsku bylt-
ingunni og á því hve það var mikið áfall
fyrir heimsvaldasinna, þegar keisaran-
um var velt úr sessi. Einnig sýna þau
hvað sumir em veikir fýrir áróðri heims-
valdasinna og láta auðveldlega villa sér
sýn.
Keisarinn - leikbrúða
heimsvaldasinna.
Til að skilja atburðarásina í íran er
mikilvægt að átta sig á því hlutverki, sem
keisarinn raunverulega gegndi og hvaða
áhrif það hafði á svæðinu að stjóm hans
féll.
Þó síðasti keisari væri formlega settur
til valda af Bretum árið 1941 vom völd
hans ótrygg aUt til ársins 1953. Það ár
gerði bandaríska leyniþjónustan sam-
særi, aðgerð Ajax, gegn þáverandi for-
sætisráðherra Mossadeq og leiddi keis-
arann til fullra valda.
A sjötta áratugnum tókst að bæla nið-
ur alla andstöðu innanlands. Forystu-
menn og Uðsmenn stjómarandstöðunn-
ar, sem ekki vom drepnir eða fangelsað-
ir flúðu land.
Trúarleiðtogar, sem vom andstæðir
keisaranum vom ýmist fangelsaðir eða
reknir í útlegð, eiris og Komeini. Öflug
leyniþjónusta, SAVAK, sem var skipu-
lögð af CIA og leyniþjónustu ísraels
hafði nánar gætur á öHum hræring-
um meðal verkamanna, bænda og
menntamanna og lét til skarar skríða ef
hún hafði minnstu andstöðu.
Ef frá em talin stöðug átök við Kúrda
í norðurhluta landsins og stöku upp-
hlaup tveggja leynisamtaka, var grafar-
friður innanlands.
Völd keisarans byggðust á stuðningi
Bandaríkjamanna og hann endurgalt
stuðninginn með því að fara í öUu að
vilja þeirra. Bandaríska leyniþjónustan
hafði vakandi auga með öllu sem fram
fór í landinu og var fyrirferðarmikil í
bandaríska sendiráðinu í Teheran og
loks varð Richard Helms, yfirmaður
CIA gerður þar ambassador. Eftir bylt-
inguna fundust í skjalasöfnum stjómar-
innar og í bandaríska sendiráðinu gögn,
sem sýndu að Bandaríkjamenn höfðu
bein áhrif á landsstjómina, þegar þeim
þóknaðist. Þessi nánu tengsl Banda-
ríkjamanna og keisarans fóm ekki fram
hjá neinum í íran. Hatur alþýðunnar á
ógnarstjórninni beindist því ekki síður
gegn bandarísku heimsvaldasinnunum
en keisaranum, og byltingin var ekki að-
eins uppreisn gegn keisaranum heldur
einnig gegn drottnun heimsvaldasinna í
íran.
Það var ekki bara í stjóm innanlands-
mála, sem keisarinn reyndist banda-
rísku heimsvaldasinnunum gagnlegur.
Mikill hluti olíugróðans fór í að búa her-
inn fullkomnum vopnum. Þessum vopn-
um var ekki aðeins beint gegn alþýðu
írans. íransher barðist fyrir súltaninn í
Oman gegn alþýðu Dhufar. Leyniþjón-
usta írans hafði vakandi auga með þró-
uninni í Afríku og var gjaman beitt ef
ekki var hægt að notast við ísrael af
pólitískum ástæðum. Enginn skortur
var á peningum, ef kaupa þurfti spiUta
stjómmálamenn. Auk margvíslegra við-
vika af þessu tagi sá íran ísrael og