Andvari - 01.08.1961, Page 14

108
BIRGIR THORLACIUS
ANDVARI
Vancouver, sem var í för með James Cook og kom aftur til eyjanna síðar.
LTrðu hvítir menn fljótlega ráðgjafar og vinir konungsættarinnar. Þótt livítir
menn tækju sér ekki strax svo að nokkm næmi bólfestu á Hawaii eða Sancb
víkureyjum, eins og James Cook nefndi þær, þá urðu eyjarnar brátt mikill við-
komustaður skipa milli Asíu og Ameríku og þá ekki síður þegar hvalveiðar
hófust fyrir alvöru í Suðurhöfum. Þá flykktust hvalveiðiskipin til Honolulu
til þess að afla sér vatns og vista, og á þeim árum er talið, að Honolulu hafi
verið einhver siðlausasti hær á jörðinni. Hundruðum saman hópuðust drukknir
sjómenn í land, og hinar fögru dætur eyjanna fleygðu sér himinglaðar í fang
þessara hvítu guða, — komu meira að segja syndandi á skipsfjöl til þcirra, og
foreldrum þeirra þótti ekkert sjálfsagðara.
Þegar sögur fóru að berast til meginlands Ameríku um lífemið á hinum
guðlausu Suðurliafseyjum, tóku trúboðar að hugsa sitt ráð og hvað gera mætti
til þess að leiða þennan nakta, sólbrúna, siðlausa lýð á guðs vegu. Og niður-
staðan varð sú, að nokkrir trúboðar frá Boston lögðu leið sína til Hawaii, sem í
þá daga, árið 1820, var ekkert smáferðalag. Farið var með skipi suður fyrir
syðsta odda Ameríku eða í bezta lagi um Magellansundið og síðan hina óra-
löngu leið um Kyrrahaf til Flawaii. Eyjamar liggja 8000 kílómetra i suðvestur
frá strönd Kaliforníu, en sú leið, sem trúboðarnir fóru, var í þá daga um það
bil liálfs árs sigling, ef allt gekk sæmilega. Og þegar til Hawaii kom reyndist
verkefnið ærið illt viðfangs og endaði raunar með því, að hvíti kynstofninn
leiddi eyjamenn til guðs í bókstaflegri merkingu, því að smátt og smátt hurfu
þeir alveg í skuggann og var hreinlega útrýmt sem sérstakri þjóð. En hitt verður
að viðurkenna, að trúboðarnir unnu þarna margir hverjir stórkostlega mikils-
vert og óeigingjarnt starf, af einlægum áhuga og innra eldi fyrir trú sína og
tímanlega og eilífa velferð Hawaii-manna. Má til dæmis nefna hið frábæra
starf þeirra meðal holdsveikra, en holdsveikin var eitt af meinum þeim, sem
aðkomumenn fluttu til Hawaii-búa.
Þeir, sem holdsveiki tóku, voru fluttir til eyjarinnar Molokai og hafðir þar
í einangrun ævilangt á norðurhluta eyjarinnar. Þama var í fyrstu ömurlegra
ástand en orð fá lýst. Engin læknishjálp eða hjúkmn, aðeins ömurleg útlegð
fólks, sem bókstaflega rotnaði þarna lifandi án aðhlynningar og án vonar. En
trúboðarnir lögðu sig fram um að ráða bót á þessari evmdartilveru og komu á
fót vel skipulögðu hverfi á Molokai fyrir holdsveika, þar sem þeir nutu læknis-
hjálpar og aðhlynningar eftir því sem tök vom á. Var þama unnið frábært og
fórnfúst starf, sem seint mun verða metið að verðleikum.
Sagan segir, að skipstjóri einn hafi í byrjun nítjándu aldar flutt ungan