Andvari - 01.01.1975, Blaðsíða 21

ANDVARI
GÍSLI JÓNSSON
19
Trúarreynsla Gísla kemur oft fram sem eins konar náttúrumystik, enda
er það engin furða, því að hann er fæddur og alinn upp sem náttúrubarn,
og var það alla tíð, enda þótt liann sækti andlega næringu til bókmennta,
skáldskapar og sönglistar og væri þar svo víðfeðmur, að ég befi fáa þekkt
bonum fremri í víðsýni, í beztu merkingu orðsins. Það mætti finna mörg
dæmi þess í íslenzkum kveðskap frá þessari öld, að þeir sem ungir fjarlægð-
ust íbaldssama kirkju, eins og bún óneitanlega var á öldinni sem leið, -
hylltust til að túlka trúartilfinningu sína með máli skáldskaparins fremur
en trúfræðinnar. Líkingamál trúar og listar er hvað öðru skyldara en máltæki
trúar og vísinda. En af því leiðir stundum, að lesandinn getur orðið í vafa
um það, hvers konar rökbugsun býr að baki táknsins. Þannig er Gísli Jónsson
mikill vinur vorsins, og það getur þýtt hjá honurn bæði vor eftir vetur, nýja
kynslóð eftir gamla, æsku, sem tekur við af elli, og loks líf eftir dauðann.
Einhver innilegustu og fegurstu ljóð Gísla - þau sem að mínum dómi skara
fram úr - eru ort út frá persónulegum tilfinningum, ekki sízt við missi
ástvina, eða þegar hann horfir til baka, lítur um öxl sem gamall maður,
en sér nýju kynslóðina koma á eftir sér eins og vorið tekur við af bjöðnuðu
lífi vetrarins. Ljóð eins og „Fardagar“ er með því fegursta, sem skrifað hefir
verið á íslenzku. Kvæðið um rnóður bans, sem dó, þegar hann sjálfur var sex
vikna, sýnir einnig á sinn bátt hinn einkennilega samruna fortíðar og sam-
tíðar. En eitt er harla einkennilegt við þau ljóð Gísla, sem snerta dauðann
og eilífðina. Frá sjónarmiði rökvísinnar er bann ekki sjálfum sér sam-
kvæmur. En hver skyldi ætlast til þess af skáldi, sem yrkir út frá tilfinn-
ingum sínum á líðandi stundu. Þegar hann finnur ,,nálægð“ sinnar dánu
móður, - þá finnst honum, að nálægð hennar andi til bans ,,úr fjarlægu
friðarins landi“ (Farfuglar, bls. 204), en vinarkveðja hans við lát Kristins
Stefánssonar skálds endar með þesum orðum:
„Blunda þú, vinur,
bíða verð ég nætur.
Hittumst að morgni, ef morgnar.“
(Sama rit, bls. 191)
En þegar næst honum er höggvið og þau hjónin missa dóttur sína
þtiggja ára gamla, yrkir Gísli ljóð, sem að innileik sorgar og saknaðar