Fálkinn - 02.06.1939, Blaðsíða 14

14
F Á L K I N N
Oscar Clausen:
Frá liðnum dögum XIV.
Skrýmslið í Þistilfirði.
MUSSOLINÍ
hefir ekki gleymt fæðingarstað sínum og bernskuheimili.
Það eru til óteljandi sagnir af því,
að menn hafi sjeð skrýmsli úr sjo
og jafnvel áþreifanlega komist í kast
við þau og gjörast slíkir viðburðir
enn á okkar timuni.
Jeg hefi haft tal af tveim mönn-
um, sem um vetur voru á ferð undir
Búlan dshöfða á Snæfellsnesi. Það
var um kvöld í biæjalogni og tungls-
ljósi, að þeir voru að klöngrast yfir
klökugt og sleipt stórgrýtið í flæð-
armálinu, og fyrir ofan þá var svo
að segja, lóðrjettur hamraveggurinn
klakastorkinn og hrunaður. Alt i
einu kom annar þessara manna
auga á hvílt dýr, sem var á hreif-
ingu upp undir berginu. Það var á
stærð við kind og skrölti í þvi og
skrjáfaði, þegar það færðist úr stað.
Þeir slógu óðar föstu, að þarna væri
um skrýmsli úr sjónum að ræða, og
það greip þá svo mikill ótti, að
þeir hröðuðu sjer alt hvað verða
matti til næsta bæjar og þóttust eig'a
fótum sínum fjör að launa. — Þeg-
ar svo var farið að gá að, var þetta
ekki annað en kind frá bænum, sem
hafði farið í fjöruna og ekki komið
til húsa, og var nú orðin klembruð,
því að talvert frost hafði verið á
nóttum, þó að veður væri stilt. —
Það var líka fyrir nokkrum árum,
að maður var einn á ferð undir Ól-
afsvíkurenni, á dimri haustnólt.
Hann sagði frá því og ætlaðist til
að aðrir tryðu því, að sjóskrýmsli
hefði ráðist á sig þegar hann var
staddur undan Rauðusteinum og tek-
ið sig fangbrögðum, og sýndi kápu
sína rifna, þessu til sannindamerkis.
— Lýsing hans á dýrinu var ekkert
ólík ])ví, að þarna hefði verið um
sel að ræða, sem liefði risið upp og
sest á afturhreifana sjer til varnar.
Margar slíkar og hliðstæðar sagn-
ir eru til úr flestum bygðarlögum,
bæði af Ströndum, úr Breiðafjarðar-
eyjum og af Austfjörðum, en ein
slík frásögn er til norðan úr Þistil-
firði og er lýsing skrýmslisins svo
nákvæm þar og áverkinn, sem það
gjörði manninum, sem lenti i kasti
við það svo greinilegur, að varla
verður sagt, að sagan geti verið upp-
spuni með öllu, þó að skelfdur hug-
ur geti hinsvegar oft sjeð ofsjónir
og ímyndað sjer þá ótrúlegustu
hluti. —
Það var á þorranum 1868, að ung-
lingspiltur stóð yfir fje frá Ytra-
Álandi i Þistilfirði. Hann var ekki
lengra en 800 stikur að heiman frá
hænum og álika langt frá sjó. Það
var komið nálægt dagsetri, heiðríkt
veður og stjörnubjart þegar hann fór
að hóa saman fjenu til þess að reka
það heim, en i því sá hann skepnu
koma frá sjónum og stefna til sín.
Það kom lítið eitt á hann í fyrstu,
en svo datt honum í hug, að þetta
væri máske kind frá öðrum hæ og
dokaði því við, þangað til þetta
kvikindi var ekki lengra frá honum,
en svo sem 1 Yz stiku.
Pilturinn lýsti þessu dýri þannig,
að það væri dálítið hærra en sauð-
kind og nokkuð lengra og dígrara,
en svo sýndist það lágfætt, að varla
sást undir kviðinn. Það var grátt
að lit, hárlaust, hálsinn enginn og
haus eða trjóna beint fram úr
skrokknum, með svo stórum kjafti,
sem það hafði opin og voru augun
í því stærri en í nokkurri kú. ■—
Það var nú ekki svo undarlegt, þó
að pilturinn yrði skelkaður þegar
hann sá þessa ægilegu ófreskju, þar
sem hann líka hafði ekkert sjer til
varnar, nema lítið viðarknippi sam-
anbundið, sem hann var með í
hendinni. — Honum varð því fyrst
fyrir, að siga fjárhundi sínum á
það, en seppa leist ekki betur á en
svo, að hann varð smeikur, lagði
niður rófu sína og hljóp heim. Þá
fleygði hann viðarvendinum á kjaft-
inn á kvlkindinu og hljóp svo und-
an því í einlægum krókum og hlykkj-
um til þess að reyna að komast aft-
ur fyrir það, því að það var á milli
hans og kindanna. Þetta tókst hon-
um því að dýrið var seint á sjer og
þungt í vöfum, en hann hljóp líka
alt hvað hann gat, þó að hann
stefndi ekki beint heim til bæjar,
þvi að enn var hann ekki orðinn
neitt ofsahræddur. —
Hann ætlaði sem sje að ná fjenu
með sjer heim og hljóp því fyrir
það, en dýrið veitti honum eftir-
för og þegar hann hafði hlaupið
eins og 100 stikur, náði dýrið með
kjaftinum, utan í annað lærið á
honum, en þó ekki dýpra en í ystu
buxurnar. Þá rykti hann svo í, að
buxurnar rifnuðu og kjafturinn slapp
af. Síðan tók hann aftur til fótanna
og stefndi beint heim, þvi að nú
leist honum ekki á hlikuna, en þegar
hann var kominn álíka langt og i
fyrra skíftið, náði dýrið honum í
annað sinn og beit hann aftur utan
í lærið, og þá náði það að bita
gegnum tvennar nærbuxur og rispa
skinnið svo blóð lak úr, líkt og
þar hefði hann verið rifinn með
hákarlsskrápi. —
Þarna sat hann nú fastur í kjaft-
inum á dýrinu og hvernig sem hann
rykti i, gat hann ekki losað sig.
Þá tók hann það til bragðs, að berja
það með hnefanum i liausinn og los-
aði það þá kjafttak sitt af iærinu,
en þá náði það aftur utan á hand-
arjaðarinn á vetlingi hans, svo að
enn var hann fastur. Hann barði
það þá e'nn nokkur högg með hinni
liendinni þangað til það slepti tak-
inu. Svo hljóp hann alt hvað af tók,
út í þýfi, sem var fyrir utan túnið
og dró þá í sundur með honum og
dýrinu, en áður hafði eltingarleikur
þessi verið á sljettri mýri. — Hann
íeit svo ekki til baka fyr en hann
var kominn heim í túnið á Álandi,
en þá var dýrið horfið og kom
hann sjer þá sem fljótast inn í hæ.
Þegar svo var farið að athuga
piltinn, var hann svo illa útleikinn,
að buxur hans voru rifnar „upp i
hald og ofan i fald“ og tvennar nær-
buxur hans tugðar og rifnar utan-
lærs upp á lærhnútu og ofan fyrir
hnje“, en úr vetlingum hans tvenn-
um, sem hann hafði hverja utan yfir
öðrum, var bitið stykki, eins og
skorið væri, og á handarjaðrinum
var hann særður líkt og á lærinu. —
A Álandi voru kjarkgóðir karlar og
engar skræfur. Þeir lögðu þegar
fjórir á stað að leita að skrýmsli
þessu og voru hvergi smeikir, en
fundu það því miður ekki, enda
var þá farið að dimma mikið. Þeir
fóru samt niður að sjó og svipuðust
að dýri þessu þar, því að þeim var
öllum mikið áhugamál, ef takast
mætti að fanga svo einkennilega
skepnu. —
Þegar birti morguninn eftir var
gáð að, hvort för sæust ekki í snjón-
um eftir dýrið, en snjór var þá i
skóvarp, en þau voru hvergi sjáan-
leg. Það sáust ekki nema för piltsins,
þar sem hann hafði hlaupið og
traðk þar sem hann sagði að dýrið
hefði náð sjer. —
Pilturinn var einn til frásagna um
dýr þetta og viðureign sína við það,
en honum var trúað, bæði vegna
þess, að liann var vandaður og svo
vegna áverkans, sem hann sýndi og
hversu hann var illa útleikinn að
öðru leyti1).
*) Sbr. Norðanfari VII. 7.—8.
Sól yfir Romagna! Lágir, grýttir
ásar, hveitiakrar hingað og þangað,
— nokkrar kindur, kýr og geitur á
víð og dreif um akrana. í fjarska
sjást gamlar borgarrústir og lengst
við sjóndeildarhring mjóir turnar;
smálækir renna utan við veginn og
hverfa.
Romagna hefir altaf veri'ð arin
uppreisnanna, heimkynni stórskálda,
stjórnmáíamánna og hermanna. Hún
er sá hluti Ítalíu, sem best hefir
haldið við sambandinu við gömlu
Róm. fbúarnir blönduðust aldrei lýð-
um þeini, sem óðu ])ar yfir við enda-
lok rómverska keisaradæmisins.
Karlmennirnir í Romagna eru sterk-
lega bygðir, hecðabreiðir og hraustir,
konurnar beinvaxnar og nokkuð
miklar um mjaðmir. Fólkið, sem hef-
ir harðnað við erfiði og baráttu, er
ástríðuríkt og ákveðið að skapgerð.
Anarkistar, ofstækismenn og frels-
isfrömuðir eru fæddir í hinum ö-
frjóu hjeruðum Romagna. Og það
er þar, í smáþorpinu Predappio í
i grend við bæinn Dovia að Musso-
lini fæddist.
Ef II Duce hefði ekki fyrir til-
viljun litið dagsins ljós i þessu
fátæka, litla Romagna hreiðri, sem
aðeins fáir menn, verkamenn og
handverksmenn byggja, þá hefði
Predappio verið heiminum óþektur
staður enn í dag.
Um mikið samband við umheim-
inn er ekki að tala. íbúarnir stara
enn í dag með forvitni á bifreið,
sem kemur akandi. Smáþorpið er
bygt á grýttum jarðvegi. Efst uppi á
smáhæð liggur gráa, hrörlega stein-
húsið, þar sem járnsmiður þorps-
ins.Alessandro Mussolini bjó á sín-
um tíma, og þar sem elsti sonur
hans fæddist.
Með luktum gluggahlerum, án alls
])ess, er prýða má eitt hús, stendur
grái kofinn upp á hæðinni. Smiður-
inn átti aldrei steinkassann heldur
leigði hann, og átti stundum fult í
fangi með að borga leiguna, sem
voru nokkrar lírur á mánuði. En
húsið, sem var alt annað en út-
gengilegt til íveru, var leigt mjög
ódýrt.
Við höfum varla stigið út úr bíln-
um fyr en gráhærður, fullorðinn
maðhr með gleraugu kemur í aug-
sýn bak við húsið.
— Jeg heiti Archimede Romualdo.
Það er jeg sem hefi umsjón með
Casa Mussolini, segir maðurinn og
bendir um leið á hið sögulega hús.
Steintröppurnar hjerna eru nýjar.
Systir II IJuce ljet gera við húsið
fyrir nokkrum árum og þá voru
tröppurnar steyptar.
Þegar II Duce var hjer seinast í
heimsókn, sagði hann að alt væri cf
nýtt, of fínt og fágað — það leit
alls ekki út eins og í gamla daga.
Og það get jeg tekið undir með
honum. Það lítur ekki út eins og
|)egar við gamli Mussolini fengum
okkur glas saman á kvöldin í gamla
daga.
Hann snýr lyklinum i skránni, og
augnabliki siðar erum við komin
inn í húsið, þar sem Mussolini fædd-
ist. Of fint, of fágað? Hvernig leit
það þá út í gamla daga? Casa Musso-
lini er greinilegt öreigahús, eins og
fjöldi annara húsa í Ítalíu.
í húsinu eru þrjú herbergi. í einu
þeirra kendi móðir Mtissolini þorps-
börnunum að lesa og skrifa, annað
var svefnherbergi foreldranna, en í
])ví þriðja — smáherbergi, sváfu
drengirnir Benito og Arnoldo. Þrjú
tóm, kuldaleg lierbergi. í svefnher-
bergi foreldranna standa tvö járn-
rúm, dragkista, spegill og á veggn-
um ljeleg olíumynd af Maríu mey.
í þessu herbergi fæddist Benito
Mussolini, og undir því — í smiðj-
unni — átti hann sína bernsku-
drauma. í hrörlega, litla eldhúsinu
standa könnur, pönnur og skaft-
pottar, sem móðir II Duce, Rosa
Mussolini, hefir notað við húshaldið,
])egar hún bjó til matinn handa
manni sínum og börnum. Alt er
mjög fátæklegt.
Jeg spyr Archimede um foreldra
Mussolini.
— Faðir Benilo Mussolini var
venjulegur handverksmaður, en tals-
vert upplýstur. Hann hafði lært alt
af sjálfum sjer. Hann las bækur,
roargar bækur, og — Archimede bæt-
ir við með hvísli eins og hann vilji
segja það í trúnaði — hann var
kunnur um alt hjeraðið sem anark-
isti. Væri eitlhvert pólitiskt spurs-
mál á döfinni, kom þorpsfólkið oft
hingað til að heyra hans meiningu.
Kona hans aftur á móti sagði ekki
mikið. Henni var illa við það að
hann væri að skifta sjer af pólitik.
— En hvað þá um II Duce?
— Hann Benito, hann var mesti
ærslabelgur. Hann var altaf í áflog-
um. Aðeins í eitt skifti rann hann
af hólmi undan strák sem var sterk-
ari en hann, en föður hans þótti lít-
ið til koma og lumbraði á honum
og skammaði hann. Það átti ekki
við Alessandro gamla, að sonur
hans væri hleyða. Þessi ráðning
dugði. Mussolini flýði aldrei eftir
þetta.
Oft kom hann heim blár og blóð-
ugur, alsettur skeinum, en smám
saman fór nú svo að allir drengirnir
i þorpinu urðu hræddir við hann,
og lilýddu lionum í einu og öllu.
Við gengum inn í smiðjuna, sem
er á neðri hæðinni, þar sem Aless-
andro járnsmiður kendi drengnum
að blása, smíða skeifur og stara inn
í glæðurnar án þess að depla aug-
unum.
Kirkjugarðurinn, sem liggur skamt
frá, er eins og svo margir aðrir
italslcir þorpskirkjugarðar, girtur
kýprusviði. Áður gaf einn lítill trje-
kross til kynna, hvar þau Rosa
Maltoni og Alessandro Mussolini,
lágu grafin.
Fyrir nokkrum árum Ijet 11 Duce
byggja stórt grafhýsi yfir jarðnesk-
ar leifar foreldra sinna og Mussolini
ættina. Það er virðuleg bygging í
rómönskum stíl, og efst á henni er
steinkross.
í hvert skifti sem II Duce kemur
til Predappio, fer hann út i kirkju-
garð, eftir því sem Archimede segir.
Og það líður ekki langt milli heim-
sóknanna. Mussolini hefir aldrei
gleymt hinum fátæklega fæðingar-
stað sínum. Hann stendur lengi við
Framh. á bls. 15.