Fréttablaðið - 05.11.2009, Blaðsíða 24

24 5. nóvember 2009 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Magnús Orri Schram skrifar um
sprotafyrirtæki
Nýlega var lagt fram á Alþingi stjórnarfrumvarp sem veitir ein-
staklingum og fyrirtækjum skatta-
frádrátt frá tekjum vegna kaupa á
hlutabréfum í sprota- og nýsköpunar-
fyrirtækjum. Til að uppfylla skilyrði
um nýsköpun þurfa fyrirtækin að fá
vottun hjá Rannís um nýnæmi starfsemi þeirra.
Frumvarpið leysir vonandi úr læðingi eitthvað
af því fjármagni sem nú liggur í bankakerfinu
og styrkt gæti vaxtarbrodda atvinnulífsins. Hér
er að einhverju leyti verið að endurvekja gamla
skattaafsláttinn til hlutabréfakaupa en beina
honum þó eingöngu til nýsköpunarfyrirtækja.
Einn hængur er hins vegar á – aðeins lítill hluti
almennings þekkir til sprotafyrirtækj-
anna sem um ræðir og nauðsynlegt er
að einhver ábyrgist fjárhagsupplýsingar
þeirra.
En þar leynast sóknarfæri fyrir Kaup-
höllina. Mikilvægt er að Kauphöllin útbúi
„hlutabréfamarkað“ ætlaðan fyrir minni
nýsköpunarfyrirtæki. Þessi fyrirtæki eru
lítil og geta ekki uppfyllt skilyrði til að ger-
ast fullgildir meðlimir í Kauphöll. Með vott-
un frá Rannís og aðstoð frá Kauphöll væri
hins vegar unnt að búa til sérstakan mark-
að – þar sem mótaður væri miðlægur vettvang-
ur fyrir almenning til að fjárfesta í hlutabréfum
á nýjan leik og það í helstu vaxtarbroddunum í
íslensku atvinnulífi. Um leið yrði okkar helstu
vaxtarsprotum veitt tækifæri til að sækja sér
langþrátt fjármagn til uppbyggingar.
Höfundur er alþingismaður.
Hlutabréfamarkaður fyrir
sprotafyrirtæki
Þegar Nelson Mandela var kjör-inn forseti Suður-Afríku 1994,
einsetti hann sér að stilla til friðar
milli hvíta minni hlutans í landinu
og svarta meiri hlutans. Að lokn-
um sigri Afríska þjóðarráðsins
(AÞR), flokks Mandela, í frjáls-
um kosningum 1994 hefði AÞR
með 63 prósent atkvæða á bak við
sig getað myndað sterka meiri-
hlutastjórn. Mandela og félagar
hans kusu heldur að rétta fram
sáttahönd og mynda stjórn með
Þjóðarflokknum, sem fékk 20 pró-
sent atkvæða. Þjóðarflokkurinn
hafði náð völdum 1948 fyrir til-
stilli lítils nasistaflokks og hafði
æ síðan stjórnað landinu með
harðri hendi og hafði meira að
segja haldið úti dauðasveitum og
sigað þeim á andstæðinga sína úr
AÞR auk margvíslegra annarra
glæpa og mannréttindabrota.
Mandela gerði Willy de Klerk, for-
mann Þjóðarflokksins, að vara-
forseta sínum, en de Klerk hafði
unnið sér það til ágætis að bola P.
W. Botha, forhertum, óhefluðum
og heilsulausum forseta landsins
og flokksbróður sínum, frá völd-
um og tekið við stjórn landsins af
honum. De Klerk hafði ennfremur
tekizt að telja flokksmenn sína og
hvíta minni hlutann (tíu prósent af
mannfjöldanum) á nauðsyn þess
að afnema lögbannið gegn AÞR,
leysa Mandela og aðra pólitíska
fanga úr haldi og semja við AÞR
um nýja stjórnarskrá. Þannig gátu
kosningarnar 1994 farið fram í
friði og spekt. Þjóðarflokkurinn
hvarf úr stjórninni 1996 og
lognaðist út af.
Máttur fyrirgefningarinnar
Fyrirgefningar- og sáttastefna
Nelsons Mandela vakti deilur
meðal samherja hans í AÞR. Þeim
fannst sumum hann leggja meiri
rækt við að halda hvítu illvirkj-
unum í Þjóðarflokknum góðum
en við að rétta hlut svarta minni
hlutans, sem hafði farið alls á mis
af völdum minni hlutans. Mandela
var á öðru máli líkt og erkibiskup-
inn í Höfðaborg, Desmond Tútú,
sem hafði einnig háð harða bar-
áttu gegn aðskilnaðarstefnunni.
Þeir félagarnir litu svo á, að frið-
ur, sátt og traust milli kynþátt-
anna væru forsenda þess, að tak-
ast mætti að bæta þann skaða,
sem aðskilnaðarstjórnin hafði
valdið svarta meiri hlutanum,
og byggja upp framgangsríkt og
friðsælt samfélag. Ellegar myndi
hvíti minni hlutinn hefja borgara-
styrjöld. Mandela og Tútú höfn-
uðu kröfum um réttarhöld yfir
meintum glæpamönnum líkt og í
Nürnberg 1945-49, þar sem stríðs-
glæpamenn nasista voru margir
dæmdir til dauða eða fangavistar.
Einhliða réttlæti sigurvegarans
tryggir hvorki iðrun né fyrirgefn-
ingu og ekki heldur uppgjör við
liðna tíð. Mandela, Tútú og sam-
herjar þeirra vildu heldur gera
upp fortíðina með því að bjóða
mönnum að játa sakir sínar fyrir
sérstakri Sannleiks- og sáttanefnd
gegn skilyrðislausri sakaruppgjöf.
Síðan mætti höfða dómsmál gegn
þeim, sem ekki þekktust boðið.
Sannleikurinn væri engin trygg-
ing fyrir sáttum, en fullar sættir
væru óhugsandi nema sannleik-
urinn væri leiddur í ljós. Án upp-
gjörs myndu sárin aldrei gróa.
Sannleiks- og sáttanefndin
Þjóðarflokkurinn fordæmdi hug-
myndina um sannleiks- og sátta-
nefnd og varaði við „nornaveið-
um“. De Klerk og flokkur hans
töldu, að nefndin myndi ýfa upp
gömul sár og horfa fram hjá
hryðjuverkum AÞR. Þeir mæltu
með alhliða sakaruppgjöf. Innan
AÞR heyrðust raddir um skaða-
bótakröfur á hendur hvíta minni
hlutanum, sem hafði rakað saman
auði í krafti aðskilnaðarstefnunn-
ar. Mandela bauð málamiðlun:
Sannleiks- og sáttnefndin myndi
fjalla eingöngu um gróf mannrétt-
indabrot, en ekki um rangsleitni
aðskilnaðarstefnunnar að öðru
leyti. Desmond Tútú var falið að
stýra nefndinni. Í fyrstu virtist
enginn ætla að gefa sig fram,
og þá brast stíflan. Ein fimm
manna dauðasveit ríkisstjórnar-
innar steig fram og játaði á sig
sextíu morð. Fleiri komu í kjöl-
farið. Nefndinni tókst að svipta
hulunni af því, sem allir vissu:
Dauðasveitirnar voru ekki einn
og einn lögreglumaður, sem sást
ekki fyrir og gekk of langt líkt og
Þjóðarflokkurinn hélt fram, held-
ur voru þær meðvitaður og mark-
viss hluti stjórnarstefnunnar eftir
1980. Þeir Þjóðarflokksmenn, sem
þóttust ekki vita um ódæðisverkin
eða vildu ekki vita um þau, urðu
nú að horfast í augu við sannleik-
ann. Það var kjarni málsins. Hlut-
verk nefndarinnar var öðrum
þræði að tryggja, að vitnisburð-
irnir fyrir nefndinni rötuðu inn í
kennslubækurnar og þjóðarsög-
una. Það tókst.
Skömmu áður en nefndin skilaði
skýrslu sinni 1998, sýndi hún text-
ann nokkrum þeirra, sem helzt
komu við sögu. Willy de Klerk
og Thabo Mbeki, þá varaforseti
landsins og síðan forseti 1999-
2009, brugðust báðir ókvæða við
og reyndu að fá Hæstarétt til að
stöðva birtingu skýrslunnar. Hvað
gerði Tútú? Frestaði hann útgáfu
skýrslunnar? Nei, hann greindi
blaðamönnum innan lands og
utan frá viðbrögðum de Klerks og
Mbekis og innsiglaði með því móti
útgáfu skýrslunnar á tilskildum
tíma.
Saga frá Suður-Afríku
MAGNÚS ORRI
SCHRAM
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Friður, sátt og sann-
leikur
Hin áttin
Efnt hefur verið til „nýrrar“ Keflavíkur-
göngu að undirlagi Einars Bárðarson-
ar ofurumba. Tilgangurinn er sá að
vekja athygli á bágu atvinnuástandi á
Suðurnesjum. Þótt gangan beri sama
nafn og Keflavíkurgöngur þær sem
herstöðvaandstæðingar þrömmuðu
á árum áður, er hún öllu styttri að
þessu sinni – gengið verður frá
Vogum og að Kúagerði. Í kynningu
á uppátækinu hefur hins vegar verið
lögð á það all nokkur áhersla að í
hinni nýju Keflavíkurgöngu verði
gengið í „hina áttina“ ekki þá
sem herstöðvarandstæðingar
fóru. Hér hefði einhver þurft að
dusta rykið af sögubókunum,
því herstöðvarandstæðingar
gengu ávallt frá Vellinum og til
Reykjavíkur.
Maraþonmaðurinn
Frumkvæði ofurumbans hefur þó
þegar hvatt aðra til dáða, til dæmis
hernaðarandstæðinginn Stefán
Pálsson, sem hefur einsett sér að
hlaupa maraþon. „Mér sýnist að
skynsamleg lengd á þessu hlaupi
mínu verði úr Norðurmýrinni
meðfram Öskjuhlíð, niður
í Nauthólsvík og til baka.
Innblásturinn er fenginn
frá fólkinu sem ætlar að
ganga Keflavík-
urgöngu
um helgina
– milli Voga-
afleggj-
arans og
Kúagerðis!“
Ekkert einelti
Fréttablaðið greindi frá því í vikunni
í að Gestur Guðjónsson, formaður
kjördæmasambands Framsóknar-
flokksins í Reykjavík, hefði látið af
trúnaðarstörfum fyrir flokkinn, af ótta
við baktal og róg af hálfu
stuðningsmanna Óskars
Bergssonar.
Á fundi borgarráðs á
þriðjudag var samþykkt
tillaga um átak gegn
einelti. Í hópi
flutningsmanna
var Óskar Bergs-
son.
bergsteinn@
frettabladid.isA
lþjóðagjaldeyrissjóðurinn er vinsælt skotmark þessa
dagana. Helst er að skilja að þessi alþjóðlega stofnun
sé stór hluti af þeim vanda sem þjóðin glímir við.
Gagnrýnin spannar allt sviðið, frá vinstri til hægri,
enda liggur sjóðurinn vel við höggi. Saga hans hingað
til er ekki beinlínis vörðuð glæsilegum sigrum og fáir eru til
varnar.
Þeir sem vilja hins vegar gera sjóðinn að blóraböggli við
núverandi aðstæður eru á miklum villigötum.
Efnahagsáætlunin sem var endurskoðuð og afgreidd í síð-
ustu viku í Washington er höfundarverk þriggja stjórnmála-
flokka. Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar lagði
grunn að áætluninni síðastliðið haust og undir hana skrifuðu,
fyrir hönd ríkisins, þáverandi fjármálaráðherra og þáver-
andi formaður bankastjórnar Seðlabankans, báðir meðlimir í
Sjálfstæðisflokknum.
Þessa áætlun gerði Vinstrihreyfingin - grænt framboð að sinni
þegar hún settist í ríkisstjórn fyrr á þessu ári. Að auki bless-
aði Framsóknarflokkurinn áætlunina með stuðningi sínum við
minnihlutastjórn þeirra flokka sem náðu meirihluta í kosningum
í vor.
Efnahagsáætlunin er sem sagt íslensk í húð og hár. Engu að
síður er enn verið að blaðra um að þetta sé áætlun Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins og hamast á honum fyrir verk sem aðrir bera
ábyrgð á.
Staðreyndir málsins eru þær að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
er ein af þeim stoðum sem íslensk stjórnvöld hafa fengið til að
styðja við efnahagsáætlun sína.
Ef Ísland kýs svo er hægt að kveðja sjóðinn og afþakka aðstoð
hans strax í dag. Hvaða úrræði væru þá í boði er á huldu. Fyrr-
verandi og núverandi stjórnarandstæðingar töldu lausnina vera
að finna í Noregi. Það reyndist mikill misskilningur. Norðmenn
höfðu engan áhuga á að lána okkur nema í samfloti við aðrar
þjóðir og Alþjóðagjaldeyrissjóðinn.
Skýringin á því áhugaleysi var ekki þrýstingur Breta og Hol-
lendinga vegna Icesave, eins og hefur verið vinsæl söguskýring
á drætti endurskoðunar efnahagsáætlunarinnar í Washington.
Kristin Halvorsen, fjármálaráðherra Noregs, orðaði ástæðuna
skorinort þegar hún sagði að Íslendingar yrðu að axla ábyrgð á
þeirri frjálshyggjutilraun sem stjórnvöld hefðu ráðist í að gera.
Það hefur verið dapurlegt að fylgjast með því hversu margir
hafa verið tilbúnir að hjóla í Alþjóðagjaldeyrissjóðinn. Fulltrú-
ar Sjálfstæðisflokksins hafa í þeim málflutningi skákað í skjóli
ábyrgðarleysisins sem felst í því að vera ekki lengur við völd.
Innan ríkisstjórnarflokkanna reyndist sjóðurinn aftur á móti
hentug fjarvistarsönnun fyrir stjórnleysinu sem ríkti í þeirra
röðum vegna Icesave-málsins.
Í báðum tilfellum er á ferðinni ákveðin tegund af afneitun á
ábyrgð. Annars vegar á eigin gjörðum, hins vegar á því að stýra
landinu.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn er auðvelt skotmark.
Skálkaskjólið
JÓN KALDAL SKRIFAR