Vikan - 28.08.1952, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 33, 1952
3
Utkoman er hörmuleg
fyrir þúsundir manna
TyEGAR þetta er
ritað hefur ekki
eitt einasta síldarskip
fiskað fyrir kostnaði
og ástandið í landi
— á söltunarstöðvun-
um, í síldarverksmiðj-
unum — er eftir því.
Þúsundir manna —
sjómanna, síidar-
stúlkna og verka-
manna — munu því
naumast verða mat-
vinnungar.
Flestar síldarstúlk-
urnar munu hafa ráðið sig upp á
kauptryggingu, og auk þess fríar
ferðir og frítt fæði. Þó er útkoman hjá
þeim allt annað en glæsileg. Almenn-
ast mun vinnusamningur þeirra hafa
hljóðað upp á 1650 króna tryggingu
frá þeim tíma, sem byrjað væri að
salta, til 13. september. Við þetta bæt-
ast um 4%, svo að sumartekjurnar
verða rösklega 1700 krónur. Hér
eru þó óhjákvæmileg útgjöld (hjá
mörgum stúlknanna) ekki reiknuð til
frádráttar, svo sem kaup á sfldarpilsi
(99 krónur í Reykjavík), stígvélum
(80—100 krónur), vinnuvetlingum
(12 krónur parið) o. fl. o. fl.
Sjómennimir hafa sömu rauna-
söguna að segja. Kauptrygging há-
seta á herpinótabát er 2,745 krónur
á mánuði, 1. vélstjóra kr. 3,870
(þetta er hæsta tryggingin), skip-
stjóra kr. 1800. En fæðiskostnaður
er talsverður, sjófötin dýr — og
ósjaldan stórt hcimili í landi.
MYNDIN á forsíðunni er tekin á Djúpa-
vík, sennilega sumarið 1940. Það er
síld. Maður þarf ekki að horfa nema and-
artak á myndina, til að komast í þá síldar-
stemningu sem er mótorskellir og drekk-
hlaðnir bátar, klofháar bússur og gul olíu-
pils, saltþefur og síldarhreistur og menn
með harða hatta, hróp og köll og ræs og
splæs — og mikill hlátur. Það er verið að
salta yfir myndina þvera og endilanga, og
það er maður á hlaupum með handvagn
upp bryggjuna, það eru þessar blessunar-
legu tunnur og svo, fjærst okkur, Garðar,
GK 25, þáverandi Hafnfirðingur.
Það er greinilega síld.
Þessi mynd heyrir fortíðinni til. Það
hafa verið teknar myndir á Djúpavík í
sumar; þær eru nútíðin. Og á þeim mynd-
um er öllu snúið öfugt, eins og Djúpavík
sé ekki meira síldarpláss en til dæmis
Esbjerg í Danmörku eða Banbury, sem er
inni í miðju Englandi.
Því það er alls engin síld. Tunnustafl-
arnir standa óhreyfðir eins og egypskir
pýramídar, máfurinn masar við sjálfan
sig á bryggjunum, olíupilsin eru eins rauð-
8ILDARLAIJ8T 8UIHAR
- „Algert hallæri“ fyrir Norðurlandi -
gul og óþæfð og ólánlega ný eins og þegar
þau voru keypt í búðinni í sumar, Hafi
einhver farið í splæs, þá hefur það verið
út úr eintómum leiðindum.
Því að sannleikurinn er þessi:
Það hefur aldrei fiskast minna af síld
fyrir Norðurlandi, síðan veiðar hófust þar
að ráði með herpinót. Það er ekki til á
skýrslum lakara ár, svo langt sem þær ná.
DAVÍÐ ÖLAFSSON fiskimálastjóri
sagði VIKUNNI fyrir nokkrum dög-
um:
„Þetta er algert hallæri. Sannleikurinn
er sá, að í sumar hefur engin síld verið í
nágrenni við landið.“
Hver verður þá afleiðingin ? Hér er part-
ur af svarinu: Af þeim 175 skipum, sem
ætlað er að hafi farið til síldveiða fyrir
Norðurlandi í sumar, hefur ekki eitt ein-
asta fiskað fyrir kostnaði.
Þegar þetta er skrifað, eru flestir smærri
bátanna hættir. Engar áreiðanlegar tölur
eru þá enn fyrir hendi um fjölda þessara
báta. Ástæðan gefur í sjálfu sér góða mynd
af þessu hörmungarástandi: Sumir bát-
anna hafa í allt sumar hvergi komið fram
á síldarskýrslum, með þeim árangri, að
gjörsamlega ómögulegt hefur verið að
fylgjast með ferðum þeirra og fá um það
nákvæma vitneskju, hvort þeir væru hætt-
ir og farnir heim eða einhversstaðar úti í
hafi að leita að síldinni.
Á er það spumingin: Hvað veldur
þessu? Um það eru (eins og raunar
um nærri því allt, sem að síldveiðunum
lýtur) skiptar skoðanir. Þó virðist sú
kenning sennilegust — og kannski eiga
stuðning flestra kunnáttumanna — að
greinilegasta orsökin sé breyting á haf-
straumum. Staðreynd er það að minnsta
kosti, að frá Norður-íshafinu liggur nú
kaldur straumur austur fyrir landið,
straumur, sem ætla má að „girði fyrir
síldina“ og hindri ,,eðlilega“ göngu henn-
ar inn á íslenzku miðin. Það styður þessa
kenningu, að Norðmenn og Svíar hafa fisk-
að sæmilega í reknet sín um 120 mílur
austur og suð-austur af íslandi, og aðal-
magnið virtzt vera austur frá landinu.
Norsk herpinótaskip hafa þó lent í sama
aflaleysinu og þau íslenzku.
I^SLENZK síldveiði hefur verið háð undar-
legustu sveiflum. Ein slík ,,sveifla“
sendi þennan smáa en verðmæta fisk í
endalausum torfum inn í Hvalfjörð, og úr
því varð stórfiskirí og stórverksmiðja —
og síðan hefur ekki sést síldarseiði í Hval-
firði. Hið algera aflaleysi fyrir Norður-
landi er heldur engin nýjung: síldarkóng-
ar hafa svo sem farið á höfuðið fyrr en
nú, hersveitir af rukkurum tekið á móti
bátunum í heimahöfnum, áhafnir farið
slippar frá borði og síldarstúlkur á suður-
leið naumast átt fyrir sígarettum. Síldin
er og verður lotterí, að minnsta kosti með
núverandi veiðarfærum og vitneskju.
TTVAÐ þá um framtíðina? Er síldin —
•*■■*• valútufiskurinn — farin frá íslandi
fyrir fullt og allt? Er kaldi straumurinn
norðan frá íshafi aðeins stundarfyrirbæri,
eða á hann eftir að girða fyrir miðin okk-
ar norðlensku næstu áratugina? Er hring-
nótaveiðin og herpinótaveiðin fyrir Norð-
urlandi dauðadæmd, eða færir næsta sum-
ar okkur kannski metafla og nýtt líf og
nýjan lífsþrótt? Komast hörðu hattarnir
aftur í tísku — eða tekur síldarstúlkan
döpur saman pjönkur sínar og kveður al-
farin Norðurland?
Davíð Ólafsson svaraði þessu fyrir VIK-
UNA nokkru fyrir síðustu helgi. Hann
sagði sem satt var:
„Þetta veit enginn nema síldin.“
Forsíðumyndina tók Guðbjartur Ásgeirsson.
Hér geta menn borið
saman fjögur ár
OÍLDVEIÐIN fyrir Norðurlandi hefur
^ aldrei verið minni en í ár, svo langt
sem skýrslur ná. Samkvæmt síldar-
skýrslu Fiskifélagsins í síðastliðinni
viku, höfðu þá aðeins 64 skip (af urn
175) fengið yfir 500 mál og tunnur. Á
þeirri skýrslu var Akraborgin frá Akur-
eyri hæst með 2,342 mál og tunnur.
Taflan hér á eftir gefur nokkra mynd
af ástandinu. Það skal tekið fram, að
1940 er besta árið í síldveiðisögu íslend-
inga; það hefur hvorki fyrr né síðar
borist jafnmikið sfldarmagn á land. En
1944 var líka metár, því að þá veidd-
ist meiri sfld á nót en nokkru sinni fyrr.
1 bræðslu 1 salt
(mál) (tunnur)
1940 1,651,300 68,000
1944 1,570,000 33,300
1951 350,000 87,000
1952 (til 16. ág.) 27,417 33,436