Vikan - 28.08.1952, Blaðsíða 7

VIKAN, nr. 33, 1952
7
í kínversku leíkhúsi sýnir
andlitsfarðinn innrætið
Leikfélagiö og Tómas
styttu pi-pa-ki
ÞEGAR PI-PA-KI var sýnt í Reykjavík á
síðasta leikári í þýðingu Tómasar Guð-
mundssonar, vakti það strax verðskuldaða at-
hygli. Það varð eitt vinsælasta leikrit ársins, sem
fékk hina ágætustu dóma og færði Leikfélagi
Reykjavíkur enn einu sinni sigurinn í kapp-
lilaupi þess við Þjóðleikhúsið um viturlegt —
og heppilegt — leikritaval. Þetta kínverska leik-
rit hlaut hylli leilthúsgesta strax á frumsýning-
unni, og það ,,átti“ áhorfendurna upp frá því
á fjölda fjörugra sýninga fyrir troðfullu húsi.
Hver var ástæðan? Kannski það, að hér var
á ferðinni „kínverskt" leikrit. Eflaust líka hin
ágæta þýðing, fyrsta flokks leikstjórn og prýðis-
góður leikur. En þó fyrst og fremst áreiðanlega
sú skrítna staðreynd, að þótt leikritið væri kin-
verskt, þá var það ekki ldnverskara en vestræn
augu og eyru þola, þ. e. kínverskum leikbrellum
var breytt á ýmsan hátt, að minnsta kosti þeim,
sem hlutu að fara fyrir ofan garð og neðan hjá
íslenzkum áhorfendum.
Og það er margt í kínverskum leikritum, sem
hlýtur að fara fyrir ofan garð og neðan hjá Is-
lendingum — og raunar öllum Evrópumönnum.
Lengd þessara leikrita er aðeins eitt atriði af
mörgum: þau virðast vera endalaus sumhver; til
dæmis hefði það tekið Leikfélagið góðan sólar-
hring að sýna Pi-pa-ki, ef verkið hefði ekki ver-
ið rækilega stytt í þýðingunni!
Þessi furðulega lengd á mörgum kínverskum
leikritum (í Kína láta áhorfendurnir sig ekkert
muna um að skreppa heim í matinn og koma
svo aftur!) er þó langt í frá það eina, sem vest-
rænir leikhúsgestir mundu alla jafna eiga erfitt
með að fella sig við. Því sannleikurinn er sá,
að kínverskar leikmenntir eru svo gerólíkar
þeim vestrænu, að þær eiga með réttu ekkert
sameiginlegt nema nafnið.
KONA MANNS
yÆk Maðurinn var orðinn tals-
WT vert drukkinn, og þegar hann
ætlaði að panta sér eitt glas
jHKggpl t í viðbót, var hann búinn að
| gleyma nafninu á uppáhalds
vínblöndunni sinni. Svo að
hann reyndi að lýsa henni
MÍMWm fyrir þjóninmn og sagði: Ég
■L l|| man ekki nafnið, en þessi
^6S|||b blanda er rauð, köld og sterk-
ari en sjálfur andskotinn.
Þegar hér var komið, laut maðurinn við
næsta borð að honum og sagði: Mætti ég
biðja yður að gjöra svo vel að hætta að
tala um konuna mína!
IKlNVERSKU leikhúsi skiptir það sannast að
segja minnstu máli, hvað leikaramir segja.
Kínverskur leikur er fyrst og fremst látbragða-
leikur, það eru handatilburðirnir, göngulagið,
klæðnaðurinn og litirnir á andliti leikarans, sem
segja söguna. Litirnir eru ekki hvað síst veiga-
mikið atriði. Hinn kínverski áhorfandi þarf ekki
annað en lita framan í persónurnar, til þess að
sjá á augabragði, hvernig þær eru innrættar.
Yfirgnæfandi rauður litur í andliti þýðir tryggð
og drenglyndi; svart táknar hreinskilni; blátt
þrjósku og grimmd; gult slægð; hvítur litur
hreinræktað illmenni.
Þá er hljómlistin líka snar þáttur í leikhús-
menningu Kínverja. Þó ekki aldeilis sú tegund
hljómlistar, sem við eigum að venjast. Kínversk
músík er x eyrum Evrópumannsins nánast sagt
skarkali, og það er nóg af svona skarkala í kin-
versku leikhúsunum. Stundum, segja þeir menn,
sem reynt hafa, má ekki á milli sjá, hvorir hafi
betur, leikararnir á senunni eða hljómlistarmenn-
irnir.
AUK hljómlistarmannanna taka kínverskir
áhorfendur mjög virkan þátt í öllum leik-
sýningum. Það er meir að segja hreint ekki óal-
gengt, að vænum áhorfendahóp sé komið fyrir
á leiksviðinu sjálfu! Þaðan — og af áhorfenda-
bekkjunum — láta leikhúsgestirnir svo óspart i
ljós álit sitt á persónum og leikurum; þeir hrópa
„Gott! Gott!“ ef þeim finnst einhverjum takast
sérlega vel upp, og þeir eiga til ótal aðferðir,
sumar vægast sagt dónalegar, til þess að láta
I Ijós vanþóknun sína. Þó skyldi enginn ætla, að
hrópin og sköllin — og gestirnir á leiksviðinu
— trufli leikarana. Svona er þetta búið að vera
í leikhúsunum þeirra frá alda öðli, þeir eiga
ekki öðni að venjast og yrðu sennilegast alvar-
lega hræddir um framtíðarhorfur sínar, ef ein-
hver óvænt breyting yrði á þessu. Auk þess auð-
veldar hin einlæga þátttaka áhorfendanna leik-
stjóranum og leikurum hans oft og tíðum verk-
ið. Til dæmis eru íburðarmikil leiktjöld alger
óþarfi. Ahorfendurnir vita, að eínhver poka-
drusla, sem virðulegur, rauðmálaður „hershöfð-
ingi“ heldur framan á sér, á að tákna borgar-
múr, og ef sá rauðmálaði er þar á ofan á stjái,
þá skilja þeir samstundis, að hann sé auðvitað
að ganga fram og aftur um borgarmúrinn! Eins
eru dýrar hópsenur algerlega óþarfar. Leikstjór-
inn kínverski, sem þarf að koma áhorfendum sin-
um i skilning um, að sviðið sé troðfullt af fólki,
sendir bara einn eða tvo aðstoðarmenn með
veifur inn á leiksviðið — og hver veifa táknar
2,000 menn!
SUM leikritin, sem enn þann dag í dag eru
vinsæl í Kína, eru mörg hundruð ára gömul.
Pi-pa-ki er gamalt og gott kínverskt leikrit, sem
nú hefur verið þýtt á að minnsta kosti þrjú
tungumál: ensku, sænsku og íslenzku. En þýð-
endurnir urðu semsagt að stytta það. Það var
upphaflega í 28 þáttum, og eins og einn góður
Leikfélagsmaður orðaði það við VIKUNA fyrir
skemmstu: Við treystum okkur ekki til að sýna
eitt og sama leikritið í heilan sólarhring!
T^ITT þeirra leikrita, sem hefur
verið vinsælt í Kina um alda-
raðir og sýnt er þar austurfrá enn
þann dag í dag, heitir: Grunsam-
legi inniskórinn. Atburðarásin er
svona:
Hinn frægi hershöfðingi, sem ár-
um saman hefur verið fjarri heim-
ili sínu, er að snúa heim. Leið hans
liggur um fagran skóg, og þar mætir
hann ungum, efnilegum pilti. Hann
verður honum óviljandi að bana með
boga sínum: ör hans hæfir ungling-
inn í hjartastað, en ekki tígrisdýrið,
sem hún var ætluð. Og hershöfðing-
inn heldur áfram ferð sinni.
Svo kemur hann heim, stígur af
hinum ímyndaða hesti sínum og er
vel fagnað. En undan legubekk kon-
unnar hans gægist inniskór af karl-
manni, og þegar hinn endurheimti
hermaður kemur auga á hann, þá
fyllist hann afbrýðisemi.
Konan hans sér þetta og gerir sér
það að leik að stríða manninum sín-
um. Hún hælir eiganda skósins á
hvert reipi, dregur það á langinn að
segja honiun sem er, að þetta sé skór
sonar þeirra, sem hann vissi ekki að
hann átti — og sem hann er ný-
búinn að verða óviljandi að bana. En
þegar hún segir honum leyndarmálið,
þá rennur upp fyrir honum ljós: son-
ur hans er dáinn.
Sögulok: Gömlu hjónin leiðast út,
til þess að leita uppi og greftra líkið
af syni sínum.
Myndirnar: Á þeirri efri: Guðjón Einars-
son, Erna Sigurleifsdóttir og Guðlaugur
Guðmundsson. Með þessum línum: Erna