Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1934, Síða 140

134
Bækur.
TÐUNN
Það er kunnara en frá þurfi að segja, að Iandsmenn
stunduðu frá upphafi vega sinna kvikfjárrækt, kornrækt
litla og fiskiveiðar. Hitt mun almenningi óljósara, hvernig
hlutföllum þessara atvinnugreina var háttað, að kornrækt-
inni undanskilinni, sem ávalt var lítil, eflaust sökum lofts-
lagsins. Höf. sýnir, að fiskiveiðamar voru líka litlar framan
af, að því er virðist vegna þess, að fiskibændurnir voru
ekki sjálfuin sér nógir; þótt þeir hefðu getað dregið fram
lífið á fiski, vantaði þá föt og skæði. Þetta hvort tveggja
hafði landbóndinn, auk mjólkurmatarins, sem bæði var nóg-
ur og hollur. Auk þess var það hvort tveggja, að landið
var gróðurmeira eins og það kom ósnortið í hendur land-
námsmanna og Ioftslag því betra, enda virðist landið aldrei
hafa verið betur setið til instu dala en það varð á síðari
hluta landbúnaðartímabilsins.
Landnómsmenn eru, eins og af sögunum sést, stórbændur.
En eftir 1000 fara þessar stóru jarðir að klofná í smærri
skika, til framfara fyrir landbúnaðinn og fjölgunar mann-
fólkinu (70—80 000 um 1100, þá flest). Um 1200, eða öllu
fyr, en landbúnaðinum fullfarið fram; landið er á tindi vel-
sældar sinnar. Merkilegt er, að í nágrannalöndunum er
landbúnaðinum ekki fullfarið frain fyr en 100 árum síðar,
um 1300, stendur svo í stað þar til eftir 1750, að öld véla
og iðnaðar byrjar.
Þessa þróun má ráða af ýmsu; einna glegst kemur hún
fram í breytingum þeim, er smám saman verða á verðlagi
(silfurverð, vaðmálsverð, kúgildi). Þessar breytingar rekur
höf. eins ljóst og unt verður, en málið er þó flóknara en
svo, að því verði gerð skil í stuttu máli. Þar er að finna
skýringuna á uppruna landaurareikningsins, sem lifað hefir
á íslandi alt til vorra daga.
í byrjun 14. aldar verður næsta snögg breyting á högum
þjóðarinnar. Landbúnaðinum hrakar, bæði sökum harðæris
á síðustu árum 13. aldarinnar, en einkum vegna breyttra
verzlunarviðskifta við útlönd. Til þess tíma voru helztu
útflutningsvörur: ull, vaðmál og feldir, en nú eykst snögg-
lega eftirspurn eftir fiski, svo að þaðan af verður fiskur
aðalútflutningsvara landsmanna.
Þessi breyting má segja að verði samtímis því, að Hansa-
kaupmenn leggja undir sig hina norrænu verzlun og koma