Eimreiðin - 01.04.1923, Blaðsíða 24

152
NORSK Þ]ÓÐERNISBARÁTTA
eimreiðin
lagt alt í sölurnar fyrir málefni sitt, eins og Vinje. Og eins
og Henrik Ibsen spurði sjálfan sig að síðustu, hvort ehki
hefði verið betra að fá að vera maður en skáld, svo kom sú
hugsun upp hvað eftir annað hjá Aasen, að hann hefði lagt
of mikið í sölurnar. Honum fanst oft, að hann vera einskonar
klausturfangi, maður, sem settur hefði verið í fangelsi til að
gera stórverk. Við Lars Eskeland skólastjóra í Voss sagði
hann eitt sinn 1895 með tárin í augunum: »Eg sumla og
tumla so lenge med dette málet, at eg fekk ikkje tid til a
vera lukkelig-s1 2). Hann var bæði ásthneigður og heimiliselskur,
og ef til vill hefir það verið allra dýpst í eðli hans. En hvors-
tveggja varð hánn að fara á mis. Eftir að hann hafði lokið
ferðalögum að mestu, bjó hann einn í Ijelegum húsakynnum
í Kristjaníu. Það var kalt og snautt um hann í ellinni.
Baráttan móti landsmálinu varð miklu harðari og sárbeittari
en gegn stefnu þeirri, er þeir Hjelm og Wergeland höfðu
reist og Knud Knudsen og Ole Vig síðar tekið upp. Og brátt
tóku gömlu andstöðu stefnurnar höndum saman í þeirri bar-
áttu, enda runnu þær saman smátt og smátt. Höfuðástæðan
gegn landsmálinu var enn sem fyr gegn öllum tilraunum, til
að skapa norskt mál, sú, að það væri skrælingjalegt og allri
sannri menningu fjandsamlegt. Hvergi kemur þessi skoðun
skarpara fram en hjá Henrik Ibsen í »Peer Gynt«. Vinje
hafði ekki hlíft Ibsen fremur en öðrum, og Ibsen hefnir sín
með því, að Ieiða hann fram á vitlausrahælinu á Egyftalandi
(Huhu). Þar kallar Ibsen landsmálið »urskogssprog« (frum-
skógamál) og lætur Huhu (Vinje) segja meðal annnars: »Skog-
ens urlyd er forstummet. — — — Jeg har prövet — — —
at belive liget — hævde folkets rett til skriget — skreget
selv og pávist trangen til dess brug i folkesangen«s). Og svo
segir hann Huhu vera »sig selv i kraft af at være fra sig«. Þetta
síðasta er dálítið kátbroslegt líka af því, að svo virðist, að
Ibsen hafi fengið að láni hjá Vinje þetta kjörorð sitt »at være
1) Eg stríddi svo lengi viö þefta mál, að eg fékk ekki tíma til að vera
hamingjusamur.
2) Lausleg þýðing: „Frummál skóganna er þagnað. Eg hef reynt a&
lífga líkið — halda á lofti rétti fólksins til að skrskja — skrækt sjálfur
og sannað nauðsynina á að taka það upp í þjóðsönginn".