Fréttablaðið - 24.05.2011, Blaðsíða 18

24. maí 2011 ÞRIÐJUDAGUR2
Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins hefur sett á
heimasíðu sína, www.heilsugaesla.is, tvo bæklinga um
áhrif gosösku á heilsufar og viðbúnað vegna öskufalls.
Breski læknirinn
Edward Jenner smit-
aði árið 1796 dreng
af kúabólu til að verja
hann gegn bólusótt.
Hann er talinn frum-
kvöðull á sviði bólu-
setninga enda er frá
honum komið enska
orðið vaccination.
Orðið vacca er latína
og þýðir kýr.
www.visinda-
vefur.is
NÝ SENDING
AF
SPARIFATNAÐI!
ÍSLENSKT
HUNDANAMMI
Fæst í Bónus, Samkaup,
10-11, Fjarðarkaup og Inspired
Keflavíkurflugvelli
gott í þjálfun og í leik
VINSÆLVARA
Laugavegi 178 - Sími: 551 3366
Opið mán.-fös. 10-18. Lau. 10-14.
Góð þjónusta - fagleg ráðgjöf.
www.misty.is
Vertu vinur
S T Ó R
G L Æ S I L E G I R
teg. 9066 - flott nýtt snið, fæst í C,D
skálum á kr. 4.600,- buxur í stíl á kr.
1.990,-
teg. 810857 - glæsilegur litur og
glæsilegur brjóstahaldari, fæst í C,D
skálum á kr. 4.600,- buxur í stíl á
kr. 1.990,-
Þú færð Fréttablaðið á kostnaðarverði
á 120 stöðum um land allt. Nánari
upplýsingar á visir.is/dreifing
Þú getur alltaf lesið Fréttablaðið frítt
á Vísi eða fengið sendan daglegan
tölvupóst með blaði dagsins. Nánari
upplýsingar á: visir.is/dreifing
FRÉTTABLAÐIÐ Á NETINU
Árlega greinast 150 Íslendingar með
ofvirkan skjaldkirtil og er talið að
um tólf þúsund þeirra taki skjald-
kirtilshormónið thyroxín vegna van-
virkni í skjaldkirtli. Svo virðist sem
nýgengi skjaldkirtilssjúkdóma sé að
aukast.
„Það má að einhverju leyti skýra
með betri skráningu en einnig með
hækkandi aldri þjóðarinnar, enda
greinast skjaldkirtilssjúkdómar
oftar hjá eldra fólki en áður,“ segir
Ari Jóhannesson, sérfræðingur í
innkirtla- og efnaskiptasjúkdómum
á Landspítalanum. Mun fleiri konur
greinast og er hlutfallið einn karl
á móti fjórum konum. Ástæða þess
er að mestu ókunn að sögn Ara en
tengist sennilega kvenhormónum
og erfðavísum. Nýlega var alþjóð-
lega skjaldkirtilsdeginum komið á
en honum er ætlað að efla vitneskju
meðal almennings um skjaldkirtils-
sjúkdóma. Hann verður haldinn á
morgun.
„Skjaldkirtillinn er á hálsin-
um framanverðum og telst til svo-
nefndra innkirtla. Hann framleið-
ir skjaldkirtilshormón sem stuðlar
að orkunýtingu og varmamyndun í
frumum líkamans og er nauðsynlegt
fyrir þroska og starfsemi flestra líf-
færa,“ lýsir Ari.
Joð, ásamt amínósýrunni týrós-
ín, myndar skjaldkirtilshormón og
joðskortur getur valdið stækkun á
skjaldkirtli og jafnvel vanstarfi. Joð
finnst í mörgum fæðutegundum en
þó mest í mjólk og fiski. „Joðskortur
hefur til þessa verið álitinn fátíður
á Íslandi en það er þó áhyggjuefni
að joðneysla hefur farið minnk-
andi undanfarin ár, sennilega vegna
minni neyslu á þessum fæðutegund-
um en áður,“ segir Ari. Hann segir
sérstaklega mikilvægt að huga að
joðhag á meðgöngu því þroski fóst-
urs er að miklu leyti undir joðneyslu
móðurinnar kominn. „Þá er sérstök
ástæða til að hvetja ungar stúlkur
til að huga að joðneyslu en nýleg
íslensk rannsókn bendir til þess að
hún fari minnkandi á meðal þeirra
þó að hún sé enn innan marka.“ Ari
segir að joðþörf megi almennt mæta
með tveimur mjólkurglösum á dag
og tveimur fiskmáltíðum í viku. „Þá
er joð í mörgum vítamíntöflum auk
þess sem salt er í sumum tilfellum
joðbætt.“
Ari segir að æ oftar séu skjaldkirt-
ilssjúkdómar raktir til sjálfsofnæmis
en þá myndar líkaminn mótefni gegn
eigin frumum. Mótefnin geta ýmist
verið örvandi eða letjandi og jafnvel
eyðandi. Skjaldkirtilssjúkdóma sem
af því hljótast má greina með einföld-
um blóðrannsóknum þó í sumum til-
fellum þurfi frekari rannsóknir.
Einkenni ofvirks skjaldkirtils eru
fjölbreytileg en algengust eru hita-
óþol, hjartsláttaróþægindi, megrun,
skjálfti, aukin svitamyndun, titring-
ur, kvíði og bólgin og útstæð augu.
Meðferð getur verið í formi skjald-
kirtilsbælandi lyfja eða geislavirks
joðs og í undantekningartilvikum
skurðaðgerðar.
Vanstarf í skjaldkirtli er enn
algengara en ofvirkni. Helstu ein-
kenni eru þreyta, slen, kulvísi,
þyngdaraukning, tregða í hugsun og
hæg melting. Meðferð er fólgin í töku
skjaldkirtilshormónsins thyroxíns í
uppbótarskyni og varir oftast ævi-
langt. Sem fyrr segir taka um tólf
þúsund Íslendingar thyroxín daglega
en þeim hópi tilheyra einnig þeir sem
hafa verið með ofvirkan skjaldkirtil
en þurft að ganga undir meðferðir
sem leiða af sér vanvirkni.
Hnútar í skjaldkirtli eru algeng-
ir. Fæstir eru illkynja en þó þarf að
ganga úr skugga um það með nálar-
sýni. Árlega greinast um 15-20 með-
skjaldkirtilskrabbamein á Íslandi.
Meðferðin felst í skurðaðgerð og
oft þarf einnig að gefa geislavirkt
joð. Ari segir ekki hafa komið fram
ákveðin tengsl við of- eða vanvirkni
í skjaldkirtli og horfur séu yfirleitt
góðar. vera@frettabladid.is
Lítil joðneysla áhyggjuefni
Æ fleiri Íslendingar greinast með skjaldkirtilssjúkdóma sem skýrist að hluta af hækkandi aldri þjóðar-
innar. Joð er mikilvægt fyrir myndun skjaldkirtilshormóna en neysla þess fer minnkandi.
Mun fleiri konur greinast með skjaldkirtilssjúkdóma en karlar.
Ari segir minnkandi joðneyslu áhyggju-
efni, sérstaklega á meðal ungra stúlkna.
FRÉTTABLAÐIÐ/GVA