Morgunblaðið - 20.05.2010, Blaðsíða 25

Minningar 25
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. MAÍ 2010
✝ Margrét Gunn-laugsdóttir fædd-
ist í Reykjavík 5. apríl
1927. Hún lést á Dval-
ar- og hjúkr-
unarheimilinu Grund
10. maí síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru hjónin Gunn-
laugur Indriðason
veðurfræðingur,
fæddur á Keldunesi í
Kelduhvefi 14.4. 1894,
d. 25.1. 1931, og Sig-
ríður Pálsdóttir, fædd
í Þykkvabæ í Land-
broti 4.12. 1899, d. 10.12. 1936.
Bróðir hennar er Gunnlaugur, f.
29.11. 1928, búsettur á Hóli í Keldu-
hverfi. Fósturforeldrar hennar voru
Gissur Pálsson rafvirkjameistari, f.
13.12. 1909, d. 17.9. 1994, og Sig-
þrúður Pétursdóttir, f. 26.12. 1901,
d. 14.5. 1977. Uppeldissystkini henn-
ar voru Pétur, f. 23.4. 1926, d. 14.4.
2007, og Guðbjörg Kristjónsbörn, f.
7.5. 1928, Sigrún, f. 17.5. 1937, og
Bryndís Gissurardætur, f. 18.2.
1939, d. 9.9. 1948.
Margrét giftist 1949 Jóni H.
Björnssyni landslagsarkitekt, f.
19.12. 1922, í Reykjavík, d. 15.7.
ára. Þá voru kreppuárin og varð
það úr að Gissur, móðurbróðir
hennar, hélt heimili með systur
sinni þar til hann kvæntist en þá var
Margrét orðin níu ára. Sigríður var
þá orðin berklaveik og andaðist
nokkrum mánuðum síðar. Gunn-
laugur, bróðir Margrétar, fór í fóst-
ur til föðurfólks síns í Kelduhverfi
og gert var ráð fyrir að Margrét
færi í fóstur til ágætra hjóna í
Reykjavík. Hún sótti hins vegar í
samvistir við Gissur og stjúpbörn
hans. Það varð úr að Gissur og kona
hans tóku hana til sín og ólu hana
upp til fullorðinsaldurs. Dætur Giss-
urar og Sigþrúðar, Sigrún og Bryn-
dís, litu á Margréti sem systur sína.
Margrét lauk prófi frá Versl-
unarskóla Íslands 1944. Árið eftir
stundaði hún nám við Húsmæðra-
skólann í Hveragerði og hugðist
mennta sig sem húsmæðraskóla-
kennari. Hún lauk ekki því námi því
hún fluttist til Bandaríkjanna þar
sem Jón, heitmaður hennar, var við
nám. Þau giftust þar og starfaði
Margrét við Cornell-háskóla á
námsárum Jóns. Þau stofnuðu og
ráku gróðrarstöðina Alaska í
Reykjavík. Eftir skilnaðinn starfaði
Margrét nokkur ár sem ritari hjá
Siglingamálastofnun. Síðustu árin
dvaldi Margrét á Dvalar- og hjúkr-
unarheimilinu Grund og naut þar
góðrar aðhlynningar.
Útför Margrétar fer fram frá
Dómkirkjunni í dag, fimmtudaginn
20. maí, og hefst athöfnin kl. 11.
2009. Þau skildu.
Börn þeirra eru: 1)
Sigríður Lóa sálfræð-
ingur, f. 7.11. 1952,
gift Sigurði Inga Ás-
geirssyni kvikmynda-
gerðarmanni, f. 19.2.
1950. Dóttir þeirra er
Eva Margrét Mona
Sigurðardóttir, fram-
leiðandi barnasjón-
varps, f. 7.9. 1983. 2)
Gunnlaugur Björn
arkitekt, f. 11.2. 1954.
Kona hans var Guð-
laug Kjartansdóttir, f.
14.9. 1954, þau skildu. Dóttir þeirra
er Hildur arkitekt, f. 11.5. 1979.
Sonur hans og Kristrúnar Jóns-
dóttur listmálara, f. 22.4. 1957, er
Stefán Freyr, f. 15.7. 1993. 3) Ingi-
björg Svala, prófessor í vistfræði, f.
7.7. 1955, gift Ólafi Ingólfssyni, pró-
fessor í jarðfræði, f. 16.10. 1953.
Þeirra börn eru: Ragnar tónlist-
armaður, f. 11.1. 1981, Ingólfur, f.
10.9. 1987, Jón Björn, f. 21.8. 1992.
4) Sigrún, myndlistar- og sérkenn-
ari, f. 29.6. 1957.
Margrét ólst upp á Njarðargötu
fyrstu árin. Faðir Margrétar lést úr
berklum áður en hún varð fjögurra
Það sem fyrst kemur upp í huga
mér þegar ég minnist mömmu er
hve glaðvær, hláturmild og hlý hún
var áður en sjúkdómurinn fór að
herja á hana. Þessi persónuein-
kenni hennar fylgdu henni reyndar
alveg fram á það síðasta því þau
brutust fram þegar henni leið vel
og hún átti það til að gantast við
starfsfólkið á Grund. Þegar við
krakkarnir vorum lítil var ekki
mikill tími til að sinna hverju og
einu okkar, við komum svo þétt, öll
fjögur á fimm og hálfu ári. Á þess-
um tíma var það ærið starf að sinna
svo stórum barnahóp, auk þess sem
mamma vann með pabba í Alaska.
En það var þó alltaf tími til að lesa
og syngja saman á kvöldin og til að
aðstoða við heimaverkefnin þegar
kom að skólagöngu okkar. Þegar
við krakkarnir stálpuðumst fórum
við einnig að hjálpa til í Alaska og
jólanna frá þeim tíma minnumst við
sem tíma notalegrar hvíldar eftir
stranga „vertíð“. Ljúfar minningar
eru einnig tengdar sumarbústaða-
dvölum og ferðalögum um landið
með mömmu og pabba.
Þegar barnabörnin komu hafði
amma Gréta svo sannarlega tíma til
að sinna þeim. Þegar við Óli vorum
við nám í Svíþjóð og komum heim á
sumrin til að sinna rannsóknum
dvöldum við ævinlega hjá ömmu
Grétu í Stóragerði með Ragnar,
elsta son okkar. Yngstu synir mínir
hittu ömmu sína því miður allt of
sjaldan en þegar amma Gréta kom í
heimsókn til okkar í Svíþjóð var
sko brugðið á leik. Þessar heim-
sóknir urðu æ sjaldnar þegar sjúk-
dómurinn varð ásæknari, en það
verður í þessum skemmtilegu
minningarbrotum sem amma Gréta
lifir áfram með okkur.
Fyrir hönd fjölskyldunnar vil ég
þakka starfsfólkinu á Grund fyrir
góða umönnun og aðhlynningu.
Ingibjörg Svala Jónsdóttir.
Í dag, fimmtudaginn 20. maí,
verður tengdamóðir mín, Margrét
Gunnlaugsdóttir, kvödd frá Dóm-
kirkjunni í Reykjavík. Í dag er
sorgardagur. Ég kynntist Margréti
fyrst þegar ég sem menntaskóla-
strákur í byrjun áttunda áratugar
síðustu aldar fór að eltast við eina
af heimasætunum í Skaftahlíðinni.
Ég leit Margréti sjálfsagt hornauga
til að byrja með, því „mömmur“
voru ekki félagsskapur sem maður
sóttist eftir á þessum árum. Þær
höfðu tilhneigingu, með lífsreynslu
sinni og visku, til að setja strik í
reikning og fyrirætlanir ástfang-
inna unglingsstráka. Þegar frá leið,
og ekki síst eftir að ég kvæntist
Ingu Svölu, tókust með okkur Mar-
gréti góð kynni sem nú spanna
meira en 35 ár. Ég hreifst strax við
fyrstu kynni af glæsileika Mar-
grétar, fáguðum smekk og vinsam-
legu viðmóti.
Lífshlaup Margrétar var um
margt erfitt. Hún missti foreldra
sína ung úr berklum, og ólst upp
hjá vandamönnum. Hún aflaði sér
góðrar menntunnar í verslunar-
fræðum og hússtjórn, og stofnaði
ung fjölskyldu með Jóni H. Björns-
syni. Þau stofnuðu Gróðrarstöðina
Alaska og ráku saman um árabil.
Eftir að þau skildu árið 1974 tók
við erfiður kafli í lífi hennar. Hún
var ekki sátt við þann farveg sem
örlögin höfðu búið henni. Þetta átti
eftir að varpa skugga á tilveru
hennar allt fram til loka. Þegar ég
nú lít til baka og minnist Margrétar
er fortíðin eins og bútasaumur
stakra minninga; vefur sem haldið
er saman af spurningum sem aldrei
var spurt eða svarað. Þunglyndi er
erfiður sjúkdómur að kljást við,
bæði fyrir þann sem þjáist af hon-
um sem og aðstandendur. Ég skildi
ekki hversu grátt hann getur leikið
fólk og spurði ekki réttu spurning-
anna. Í dag hugga ég mig við að
hún átti góða daga líka þar sem
heiðríkja og sól ríktu í sinni og sál.
Við bjuggum erlendis um langt
árabil og oft leið langur tími á milli
þess er við hittum Margréti. Í
heimsóknum til Íslands bjuggum
við yfirleitt hjá Margréti í Stóra-
gerðinu, svo lengi sem hún hélt
heimili þar. Minningarnar eru yf-
irleitt góðar, hversu vel Margrét
tók á móti okkur og hversu mikið
hún lagði sig fram um að láta okkur
líða eins og við værum heima hjá
okkur. Strákarnir okkar litu á
Stóragerðið, hjá Grétu ömmu, sem
sitt annað heimili. Það var oft gam-
an í Stóragerðinu þegar sest var að
kjötsúpu eða lambahrygg sem Mar-
grét hafði eldað af mikilli snilld. Þá
spaugaði hún við litlu strákana og
stríddi tengdasyninum góðlátlega.
Þegar ég reyni að draga saman
kynni mín af Margréti held ég að
ég hafi aldrei kynnst jafn góðri og
örlátri manneskju. Ég er þakklátur
fyrir að hafa kynnst góðmennsku
og auðmýkt Margrétar; hún hefur
kennt mér margt um kúnstina að
verða betri manneskja. Hún verður
í dag lögð til hinstu hvílu við hlið
foreldra sinna í Hólavallagarði. Það
hvílir í mínum huga mikill friður yf-
ir minningu hennar.
Ólafur Ingólfsson.
Það var alltaf jafn notalegt að
koma í heimsókn til ömmu Grétu í
Stóragerðið. Þar fékk ég upprúll-
aðar pönnukökur með sykri og fékk
síðan að leika mér með alls kyns
leikföng sem pabbi og systur hans
höfðu átt. Leikföngin voru öll svo
spennandi og öðruvísi en þau sem
ég átti. Barbie-dúkkurnar voru
með glæsilega augnmálningu og
sumar meira að segja með stutt
hár. Þar voru líka dúkkur sem voru
nánast jafnstórar og ég sjálf, sem
ég klæddi í og úr alls kyns fötum.
Ég fékk síðan yfirleitt að fara inn í
svefnherbergið hennar ömmu. Þar
átti hún mjúkan silfurbursta og
spegil á snyrtiborðinu. Ég man eft-
ir að hafa setið við snyrtiborðið
hennar og greitt á mér hárið með
mjúka silfurburstanum meðan hún
sagði mér frá foreldrum sínum sem
létust þegar hún sjálf var barn. Í
svefnherberginu voru myndir af
þeim og þegar ég horfði á mynd-
irnar fannst mér ég þekkja þau að-
eins betur. Amma leyfði mér síðan
að skoða og máta alla skartgripina
sína og einnig slæðurnar. Skemmti-
legast var þegar Eva Margrét,
frænka mín, var með því þá gat ég
vafið og bundið um hana slæður
líka. Amma hrósaði okkur síðan
alltaf fyrir hvað við hefðum valið
vel og hvað við værum aldeilis fín-
ar.
Hún amma Gréta var mér alltaf
svo góð og ég bið guð um að blessa
minningu ömmu minnar.
Hildur Gunnlaugsdóttir.
Nú er hún Gréta systir búin að
fá hvíldina, södd lífdaga eftir löng
og erfið veikindi.
Þegar ég fæddist átti ég þrjú
systkini, Pétur og Gígí, hálfsystkini
mín, og Grétu, fóstursystur mína.
Þau voru þá níu, tíu og ellefu ára
gömul og gerði ég engan mun á
þeim, þar sem þau voru öll á heim-
ilinu þegar ég fæddist og er ekki
ólíklegt að þessi litla systir hafi
sameinað fjölskylduna. Tæpum
tveimur árum seinna eignuðumst
við sameiginlega aðra litla systur,
Bryndísi, sem lést níu ára gömul.
Gréta var mjög góð stórasystir
og þegar hún átti að passa okkur
gaf hún sér gjarnan tíma til að lesa
fyrir okkur litlu systurnar. Einnig
man ég eftir að í fyrsta sinn sem
ég fékk að fara í bíó, þá fóru þær
Gígí og Gréta með mig að sjá
Heiðu, sem var sýnd í Nýja bíó og
afskaplega fannst mér það spenn-
andi, en þær voru áður búnar að
lesa fyrir mig bækurnar um Heiðu.
Í minningunni finnst mér Gréta
alltaf hafa verið góð. Ég man aldrei
eftir systkinum mínum sem börn-
um, enda eru níu til ellefu ár lang-
ur tími þegar maður er barn, en
minnkar ört þegar maður eldist.
Gréta var afskaplega vel gefin og
átti gott með að læra. Þegar hún
bjó í Bandaríkjunum þurfti hún að
fá sér vinnu, hún byrjaði sem að-
stoðarstúlka í eldhúsi en endaði
sem aðalgjaldkeri innan sama fyr-
irtækis. Ég var ellefu ára þegar
hún fór til Bandaríkjanna, þá voru
eftirstríðsárin, og lítið sem fékkst í
verslunum hér heima og þurfti oft-
ast skömmtunarmiða ef eitthvað
kom í verslanir, einkum ef það voru
efni, skór eða annar fatnaður. Ég
man sérstaklega eftir pakka sem
kom til mín frá Grétu þegar ég hef
verið um 13 ára, í honum var skær-
bleik regnkápa, sem var úr ein-
hvers konar þykku regnheldu sat-
íni, mikið svakalega fannst mér ég
vera fín í þessari kápu. Eins man
ég eftir að stundum komu í bréf-
unum frá henni fallegar og öðruvísi
hárspennur o.fl.
Eftir að ég var sjálf búin að
eignast börn var hún þeim afskap-
lega góð frænka. Þegar hún kom í
heimsókn í fyrsta skipti eftir að
dóttir mín fæddist, sonur minn var
þá fimm ára, kom hún með pakka
handa honum og sagði við hann:
„Þessi litla systir þín er alltaf að fá
pakka, en nú kom ég í staðinn með
pakka handa þér.“ Ég sé ennþá
fyrir mér hvað hann ljómaði af
ánægju, Gréta átti sjálf fjögur börn
og hún kunni svo sannarlega að
gera börnum dagamun. Einu sinni
fór hún með bæði börnin mín, þau
hafa verið svona fjögurra og níu
ára gömul, í tjaldútilegu, bara fyrir
þau. Það var ekki farið langt, mig
minnir að þau hafi farið upp í Kjós
og tjaldað við læk, en mikið af-
skaplega fannst þeim þetta gaman.
Helgardvalirnar hjá frænku voru
líka afskaplega spennandi, sérstak-
lega fyrir dóttur mína. Þá voru tínd
fram gömul föt, gjarnan af henni
sjálfri, til að máta og leika í. Það
varð líka nokkuð árvisst að henni
var boðið að koma í jóla- eða
páskaföndur, þá föndruðu þær eitt
og annað saman sem svo var komið
með heim.
Börnum hennar og fjölskyldum
þeirra votta ég innilega samúð okk-
ar hjónanna.
Guð blessi minningu elskulegrar
systur minnar.
Sigrún systir.
Hún Gréta frænka mín hefur nú
fengið hvíldina, ég var óskaplega
lánsöm að eiga frænku eins og
hana, væntumþykjan og hlýjan
streymdi frá henni. Nú þegar líður
að kveðjustund reikar hugurinn til
baka og margar þær stundir sem
við áttum saman rifjast upp.
Þegar ég var stelpa fékk ég
stundum að gista hjá henni og ef
ég loka augunum get ég ferðast í
huganum um íbúðina hennar í
Stóragerðinu og séð fyrir mér hlut-
ina hennar sem mér þóttu svo
spennandi. Í heimsókn hjá Grétu
frænku leið mér ekki eins og ég
væri í pössun heldur mun frekar
var ég að eyða tíma með vinkonu
minni og hún hafði ótakmarkaða
þolinmæði fyrir mér símasandi
krakkanum. Hjá frænku gat ég val-
ið úr kjólum sem ég mátti leika
mér í og þetta voru sko engir
venjulegir kjólar heldur svona
„Húsið á sléttunni kjólar“ í þetta
klæddi maður sig og lék sér tím-
unum saman með dúkkurnar henn-
ar og stellin, hún átti líka heimsins
flottustu dúkku sem var sérstak-
lega stór, alveg á við fimm ára
barn hugsa ég og mér þótti hún
sérstaklega spennandi. Mest
spennandi þótti mér samt morgn-
arnir en þá var alltaf ákveðin rút-
ína sem farið var í gegnum.
Í minningunni átti frænka tvo
sloppa og loðna inniskó í stíl og við
klæddum okkur í það, þetta var
auðvitað talsvert stórt á mig en það
var allt í lagi, svo man ég nú ekki
hvort kom á undan, morgunleik-
fimin með Valdimari Örnólfssyni
eða morgunverðurinn, te og brauð
en þetta var allt á sínum stað.
Gréta frænka var líka ansi klár í
að föndra og minnist ég þess þegar
að við sátum við eldhúsborðið og
föndruðum fyrir jólin, enn þann
dag í dag skreyti ég heimili mitt
með því föndri okkar á aðventunni
og held mikið upp á það. Gréta
frænka hafði mikið yndi af tónlist
og hjá henni kynntist ég dálítið
klassískri tónlist og stundum fékk
ég að fara með henni þegar hún
var að syngja með kirkjukórnum
og það þótti mér afar skemmtilegt.
Eftir að ég fullorðnaðist hefur
hún þrátt fyrir veikindi sín alltaf
fylgst með mér og fjölskyldu minni
þegar við hittumst sýndi hún mér
sömu hlýjuna og elskulegheitin
sem fyrr, spurði mig frétta og
sýndi mikinn áhuga á lífi mínu og
fjölskyldu minnar. Ég á eftir að
sakna hennar en trúi því og treysti
að hún fylgist áfram með okkur frá
betri stað.
Nú legg ég augun aftur,
ó, Guð, þinn náðarkraftur
mín veri vörn í nótt.
Æ, virst mig að þér taka,
mér yfir láttu vaka
þinn engil, svo ég sofi rótt.
(Sveinbjörn Egilsson.)
Sigþrúður Sigurðardóttir.
Skaparinn var svo sannarlega
óspar á mannkostina þegar kom að
úthlutun þeirra til Margrétar og
núna þegar Margrét er látin
hrannast upp minningar af góðri
konu; óeigingjarnri konu, sem bar
ætíð hag annarra fyrir brjósti.
Kynni okkar Margrétar hófust fyr-
ir 34 árum þegar ég kynntist syni
hennar, sem ég síðar giftist. Við
urðum góðar vinkonur frá fyrstu
stundu og aldrei bar skugga á þá
vináttu, þrátt fyrir skilnað okkar
Gunnlaugs fyrir 23 árum. Ég á í
minningunni margar góðar sam-
verustundir, þar sem við sátum og
röbbuðum um lífið og tilveruna.
Hún sagði mér ýmislegt sem á
daga hennar hafði drifið og lífið
hafði ekki reynst henni algerlega
átakalaust. Hún missti föður sinn
fjögurra ára gömul og móður sína
fjórum árum síðar. Ég leyfi mér að
draga í efa að Laxness hafi haft
rétt fyrir sér þegar hann segir í
Brekkukotsannál að „næst því að
missa móður sína sé fátt hollara
úngum börnum en missa föður
sinn“, því ég efast ekki um að for-
eldramissirinn hafi reynst Margréti
afskaplega erfiður.
Margrét var afskaplega vel gerð
kona, hallmælti aldrei nokkrum
manni og talaði fallega um alla.
Hún kom auga á kosti annarra.
Hún var mjög næm og hefði örugg-
lega notið sín vel sem listamaður,
því hún skynjaði fegurðina í lífinu.
Hún var mikill fagurkeri og hafði
mikla unun af lestri ljóða og góðra
bóka. Margréti var mjög margt til
lista lagt, og sem dæmi má nefna
að allur matur breyttist í fínasta
veislumat í eldhúsi hennar; meira
að segja slátur, sem hún bragð-
bætti með ýmiss konar kryddjurt-
um, löngu áður en nokkrum öðrum
datt nokkuð slíkt í hug.
Mér eru minnisstæðar heimsókn-
ir Margrétar til Kaupmannahafnar
um jól, þangað sem hún hafði með
sér laufabrauð og annan íslenskan
jólamat frá Íslandi. Um tíma voru
öll börnin hennar við nám í Dan-
mörku og Suður-Svíþjóð og oft
glatt á hjalla þegar allir komu sam-
an í Kaupmannahöfn. Þá minnist
ég einnig með hlýju margra heim-
sókna okkar frá Danmörku til
hennar í Stóragerði á árum áður.
Hildur, dóttir mín, er elsta
barnabarn Margrétar og var mikill
gleðigjafi í lífi ömmu Grétu, eins og
barnabörnin kölluðu Margréti.
Þegar ég eignaðist aftur dóttur
seinna, í öðru hjónabandi, kom ekki
til greina neitt annað hjá Nönnu
minni en að kalla Margréti líka
ömmu Grétu.
Mér er ofarlega í huga 80 ára af-
mæli Margrétar, fyrir þremur ár-
um, en það er lýsandi fyrir velvild
hennar í minn garð alla tíð að hún
bauð mér og fjölskyldu minni til
veislunnar. Þarna lék Margrét á
als oddi, sagði skemmtilegar sögur,
gantaðist og lék við hvern sinn
fingur.
Ég er forsjóninni þakklát fyrir
að hafa leyft mér að kynnast þess-
ari sómakonu, sem mér þótti svo
innilega vænt um. Ég bið Guð að
blessa minningu hennar og sendi
Siggu, Ginga, Ingu, Sigrúnu og
þeirra fjölskyldum mínar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Guðlaug Kjartansdóttir.
Margrét
Gunnlaugsdóttir