Teningur - 01.06.1989, Side 63

Teningur - 01.06.1989, Side 63
baráttu er enn ekki lokið þótt fram- leiðendur hafi sýnt mikinn áhuga. Mín fyrstu verk fyrir hefðbundnar handtrommur voru samin eftir stofnun Norræna kvartettsins 1986. Mest hef ég notað trommu sem nefnist „dar- búka". Kvartettinn hóf annars feril sinn með tónleikaferð til Kína. Hún var stórkostleg upplifun. Við vorum svo heppnir að komast á hefðbundna kínverska óperu, bæði í Kanton og Peking. Óperurnar eru með ólíkum hætti á þessum stöðum, eins og allt er - fólkið sjálft og hvaðeina. Færni hljóðfæraleikara var með ólíkindum. Þeir leika yfir 3000 ára gömul verk sem taka um fjórar klukkustundir í flutningi, leika þau án blaðs, utanbók- ar. Söngvararnir voru og geysilega fjölhæfir listamenn, meistarar á mörgum sviðum, bæði í leikrænni tjáningu, dansi, sjálfsvarnarlist og söng svo eitthvað sé nefnt. Það er mikill munur á vestrænni og kínverskri tónlist. Þetta eru tveir heimar. Vestrænum tónlistarmönnum hefur lengi fundist notkun Kínverja á fimmtónastigum vera einstrengings- leg, þ.e. að þeir skuli ekki nota fleiri og stærri tónstiga. Það hefur þó verið leitt í Ijós að hinn vestræni tempraði tónstigi var þekktur og notaður í Kína fyrir meira en 2000 árurm Um það bera vitni hljóðfæri sem fundist hafa á seinustu árum. Kínverjar virðast hins vegar hafa tekið þá ákvörðun að nota hann ekki heldur fimmtónastiga sem eru að öllu leyti náttúrlegri. Það hafði sérstök áhrif á mig hversu tjáningarrík kínversk tónlist er. Möguleikar sumra hljóðfæra eru með ólíkindum, ekki síst tveggja strengja fiðlu sem heitir „er-hu“. 14 Islensk nútímatónlist einkennist af fjölbreytni. Hingað hafa borist straumar flestra tónlistarstefna og aðferða á þessari öld enda hefur okkar fólk numið mjög víða. Tón- sköpunin hefur hins vegar markast af þeim hljómsveitum og einleikurum sem hér starfa eins og eðlilegt er. Hér á landi hefur til dæmis enginn strengja- kvartett starfað reglulega í mörg ár. Af þeim sökum hafa strengjakvartettar ekki verið skrifaðir svo nokkru nemi. Sumir útlendingar hafa þóst greina sérstakan blæ á tónsmíðum okkar. Slíkt er erfitt að meta. íslenskir tónhöf- undar hafa hins vegar sannað að þeir standa jafnfætis meðbræðrum sínum og systrum í löndum nágranna. Verk Jóns Leifs ber tvímælalaust hæst ásamt verkum yngri höfunda eins og Jóns Nordals, Atla Heimis og Þorkels. Jón Leifs var mikill brautryðj- andi hér á sviði tónsmíða og félags- mála. Stofnaði til dæmis Tónskálda- félag íslands og STEF. Mér finnast verk hans mjög misjöfn að gæðum. Sum eru hreinar perlur, s.s. HINSTA KVEÐJA, REQUIEM og „EL GRECO“ kvartettinn. Tónlist hans er líka afar sérstæð og á köflum engu lík. Það er hægt að þekkja tónverk eftir hann af örfáum töktum. Hins vegar er tóna- málið furðu einstrengingslegt. Jón dvaldist í Þýskalandi á miklum umbrotatímum en virðist hafa verið furðu ónæmur fyrir nýjum straumum. Samt starfaði hann um skeið sem hljómsveitarstjóri. Sumir segja að hann sé þjóðlegri en aðrir íslenskir tónhöfundar. Það er umdeilanlegt. Debussy varð fyrir sterkum áhrifum af austrænni tónlist eins og frægt er. Engu að síður þykir tónlist hans ein- staklega frönsk. Hiö þjóðlega verður ekki sett í formúlu. Stíll Jóns Leifs mótaðist verulega af þeirri tónlistar- hefð sem hér var fyrir hendi - rímna- dönsum, fimmundarsöng o.s.frv. Það var styrkur hans og um leið veikleiki. En hvað sem því líður virðist upplifun hans hafa verið einkar sterk. Þegar verk hans eru leikin veit maður að íslendingur er hér. 15 Þessa dagana vinn ég að óperu. Það á sér langan aðdraganda. Fyrir sex árum las ég skáldsöguna Klakahöllin eftir Tarjei Vesaas í þýðingu Hann- esar Péturssonar. Sagan hafði djúp áhrif á mig enda er hún sérkennileg, margbrotin og sterk. í henni er lýst vináttu, heimi barns, samspili manns og náttúru, vaknandi kenndum svo eitthvað sé nefnt. Ég hef alla tíð hrifist af ævintýrum og táknræn skáldverk höfða fremur til mín en raunsæisverk. Við lestur sögunnar tók hún að brjót- ast um í mér og kalla á tónræna útfærslu. Smám saman mótuðust hugmyndir. Ég gerði mér fljótt grein fyrir að sagan féll ekki að neinu þeirra forma sem ég hafði unnið með áður. Þá kom allt í einu yfir mig Ijós-ópera. Efnið hæfði henni af ýmsum ástæð- um. í óperu er mörgum listgreinum fléttað saman. í sögunni er mikið um hugsanir og drauma, árstíðabreyt- ingar og fleira - klakahöllin er töfra- heimur sem býður upp á fjölbreytta útfærslu. Núna er verkið vel á veg komið. Það er skrifað fyrir allstóra hljómsveit og sjö einsöngvara, blandaðan kór, átta börn og fjórtán balletdansara. Auk þess eru notaðar bæði vídeómyndir og skyggnur. Hugsun mín er að koma skáldverkinu til skila með mínum hætti. Það er lögð áhersla á Ijóðrænu en um leið dulúð og kraft. Ég reyni að draga fram litræn blæbrigði, skapa liti og hryn með tónum. Það hefur reyndar verið markmið mitt alla tíð. Að mála með hljóðum. Matthías Viðar Sæmundsson setti saman 61

x

Teningur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Teningur
https://timarit.is/publication/820

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.