Teningur - 01.10.1989, Qupperneq 6

- Þaö er einsog orö þín komi sjálfum
þér í oþna skjöldu?
- Að mörgu leyti hefur mín kynslóö
verið tekin í bakaríiö. Viö lifum á mjög
undarlegum tímum, í heimi sem er
svo gjörólíkur því sem viö höföum
ímyndað okkur að hann yrði. Allar
framtíðarspár okkar hafa gert okkur
aö fíflum. Ég hélt aö velferðarríkið
mundi festast æ betur í sessi, aö kap-
ítalisminn mundi líða undir lok. En nú
einkennist ástandið af thatcherisma
og reganisma, kapítalisminn hefur
tekiö fjörkipp. Ríkidæmið og velferöin
eru meiri en viö höföum reiknað meö.
Þá má ekki gleyma því aö friðarhorfur
eru betri. f dag snúast hin félagslegu
vandamál um samband kynjanna ...
Hvorki kommúnisminn né vinstrihreyf-
ingin hafa verið fær um aö benda á
valkost fyrir framtíðina. Allt þetta
veldur því aö rithöfundar dagsins í
dag snúa baki við þeim vandamálum
sem modernisminn og skáldsögur
eftirstríösáranna næröust á. Þá var
málið aö endurskapa stríðshrjáðan
heim, finna fótfestu. Nú búa menn sig
undir að verða borgarar næstu aldar
og leita aö nýjum pólitískum og tilvist-
arlegum tjáningarformum, formum
sem hæfa þessum nýja tíma. Þetta
sést einnig í fræöilegri umræöu, til
dæmis í því hvaö heimspeki skiptir
litlu máli í dag. Niðurrifsstefnan
(Dekonstruktion) er bara skuggahlið
heimspekinnar. Viö erum í biðsal. Viö
bíöum eftir að öðlast vitneskju um
hvert skal halda. Á meðan leitum viö.
- Ég veit ekki hvort hægt er að oröa
spurninguna þannig, en hverjir hafa
þá leitt bókmenntaþróunina inn á
þessa braut?
- Ef ég ætti að búa til persónulegan
lista væri Gabriel Garcia Marquez
sjálfkjörinn fulltrúi fyrir allt það sem
gerst hefur í Suöur - amerísku skáld-
sögunni ...
- En hvað meö þá tilhneigingu, sem
er greinileg bæöi hjá Gabriel Garcia
Marques og Vargas Llosa, aö í sein-
ustu verkum sínum hafa þeir snúiö
aftur til hefðbundnari söguforma?
- Þegar ég nefni Marquez á ég
einkum við fyrstu bækurnar hans. Þaö
eru þær sem hafa haft mest áhrif, ekki
Malco/m Bradbury
síst á aöra höfunda. Þannig hefur það
alltaf verið. Þaö er hinn ungi Heming-
way sem er skiptir máli þegar Hem-
ingway er annars vegar.
- En haltu áfram meö listann.
- Italo Calvino hefur lengi veriö í
uppáhaldi hjá mér. Verk hans skipta
þróun samtímabókmenntanna miklu
máli. Það sem hann virðist gera er aö
láta reyna á eðli frásagnarinnar í nú-
tímanum. Annar höfundur sem skiptir
miklu máli - og þá einkum fyrir fyrri
bækur sínar - er Peter Handke. Hann
skrifar um hiö algjöra rótleysi í hinu
auðuga og nútímalega Þýskalandi
eftirstríðsáranna. Framandleikatilfinn-
ingin er mjög sterk, en ekki af því aö
veruleikanum er lýst þannig heldur
býr framandleikinn í málinu sjálfu,
skynjuninni. Hann neyðir þig til aö
horfast í augu við eðli tungumálsins,
hvað þaö getur og hverjar eru takmark-
anir þess. Ég vil einnig nefna Ray-
mond Carver, sem nú er nýlátinn:
hvernig hann meðhöndlar vandamál
raunsæisins nú þegar viö setjum
spurningamerki viö raunsæiö sem
slíkt. Aö lokum nefni ég Milan Kund-
era, þaö er sjálfgefið. Hann spyr
okkur hvernig hægt sé aö lýsa tilveru
sem oröin er okkur framandi, af því
við erum kaffærö í orðaforða annarra.
Stjórnmálamenn halda að sagan eigi
sér lokatakmark en rithöfundarnir vita
að svo er ekki: ímyndunaraflið tjáir
þeim þaö. í bókmenntalegri sköpun Ji
er sérstakt gangverk sem neitar aö
sætta sig viö endanlegar niðurstööur.
Framlag Kunderas er alveg einstakt,
einkum ef haft er í huga aö þaö kemur
frá höfundi sem frá blautu barnsbeini
hefur verið innprentað hlutverk hinnar
raunsæislegu skáldsögu í mannkyns-
sögunni en sem út frá reynslu sinni
hefur komist að þveröfugri niöurstööu.
- Eru engir enskir rithöfundar sem
þú vildir nefna?
- Ég gæti nefnt John Fowles, aðal-
lega vegna einnar bókar: Ástkonu
franska liðþjálfans, sem var tímamóta-
verk fyrir mína kynslóö. í þeirri sögu
notfærir hann sér sjálfan grundvöll
okkar - viktoríönsku söguna - um
leið og hann umturnar honum.
- En hvaö með kvenrithöfunda?
- Frá mínum bæjardyrum séö er Iris
Murdoch annar enskur höfundur sem
skiptir miklu máli. Hún nærtil fólks en
um leið eru bækur hennar á óvenju
háu plani, heimspekilega séö. Mér
finnst fyrstu bækurnar hennar, sem
hún sjálf hefur afneitaö, vera bestar.
Underthe nefskipti mig miklu máli. Af
seinni bókum hennar mundi ég nefna
The philosopher’s pupil.
- Geturðu nefnt einhverja yngri
höfunda sem leggja mikiö undir?
- í dag eru bókmenntiryngri höfunda
sérlega líflegar. Þeir viröast vera aö
tengja hiö pólitíska og raunsæislega
hinu fagurfræöilega og persónulega.
Þetta elur af sér ný og skemmtileg «"
form. Líttu á Jim Crace! Höfundarnir
eru opnir, þeir fá eitt héðan og annað
þaðan. Þeim finnst þeir ekki styöjast
viö neina örugga hefö. Þeir líta ekki
alltaf um öxl heldur nota bara þaö sem
hendi er næst.
- Er eitthvað annað þeim sameigin-
legt?
- Hið neikvæða; þaö sem þeir
afneita. Allir setja þeir spurningamerki
4