Birtingur - 01.01.1967, Blaðsíða 3

KAI LAITINEN: FINNSKAR NÚTÍMABÓKMENNTIR
HugtakiS finnskar bókmenntir vekur upp í
huga flestra erlendra lesenda í mesta lagi fáein
lykilorð. Þekktust þeirra eru nöfn eins og
Kalevala; næst mundu skjóta upp kollinum
Mika Valtari, Sally Salminen, F. E. Sillanpaa,
Martti Larni og ef til vill Váinö Linna. Þeir
sem hafa blaðað í bókmenntalegum handbók-
um mundu jafnvel geta nefnt nokkra sígilda
höfunda fr:í síðustu öld, J. L. Runeberg og
Aleksis Kivi. En joetta væri allt og sumt. Ein-
ungis hinir sérfróðu mundu geta nefnt fleiri.
Því færi líklega bezt á því að hefja þessa kynn-
ingu íinnskra nútímabókmennta með því að
gera grein fyrir ytri skilyrðum þeirra. Sem
stendur er jrað aðallega tvennt, sem hefur úr-
slitaáhrif á þróun finnskra bókmennta; sér-
staða hins finnska tungumáls og frjálsleg sam-
skipti Finna við önnur lönd, bæði í austri og
vestri.
Erlendur lesandi, sem blaðar í finnskri bók,
ber yiirleitt ekki kennsl á nokkurt orð. Jafn-
vel alþjóðleg orð eins og „teIephon“ og „rad-
ar“ eiga sér framandi hliðstæður í finnskunni,
„puhelin" og „tutka“. Málfræðileg bygging,
Setningaskipan og fjölskrúðug beygingafræði
finnskrar tungu valda því, að lítið sem ekkert
stoðar að kunna önnur tungumál. Eistar eru
eina })jóð veraldar, sem getur lesið finnskan
texta án þess að leggja á sig erfitt nám. Það er
því ekki að furða þótt það hvarfli stundum að
finnskum höfundum, að líkt sé fyrir þeim
komið og manni á fjarlægri eyju úr tengslum
við umheiminn.
Annað og gerólíkt ber við, þegar útlendingur
kemur inn í bókaverzlun í Helsinki. í höfuð-
borg Finnlands eru tvær stærstu bókaverzlanir
veraldar, sem fyrir utan finnskar og sænskar
bókmenntir hafa upp á að bjóða (8% íbúanna
tala sænsku sem sitt móðurmál, og sænska er
annað opinbera tungumálið í Finnlandi) mik-
ið úrval brezkra, bandarískra, franskra, þýzkra,
rússneskra, ítalskra og spænskra bókmennta á
frummálinu. Úrval ódýrra bandarískra bóka
er meira og betra en í mörgum bandarískum
borgum. Skáldsaga, sem vinnur Prix Concourt
eða Prix Femina, birtist samstundis í finnsk-
um búðargluggum. Finnskur lesandi með
þekkingu á erlendum tungumálum hefur ná-
in tengsl við umheiminn. Hann þarf aðeins
að velja.
En hver er aðstaða hinna, sem aðeins skilja
finnsku? Finnskir útgefendur sjá fyrir þörfum
þeirra, en tveir þeirra eru meðal hinna öflug-
ustu í Skandinavíu. Nú orðið fylgjast finnskir
útgefendur nokkuð vel með þróun erlendra
bókmennta og keppa um þýðingarrétt bóka.
Þessi stefna í útgáfumálum var tekin upp
skömmu eftir stríðið, þegar mikil gróska var í
útgáfu bóka. Af augljósum ástæðum geta út-
gefendur, sem byggja starfsemi sína á gróða-
birtingur
1