Birtingur - 01.01.1967, Blaðsíða 13

.itum er stillt saman. Við sjáum öll, að ekki
fara allir litir jafnvel saman, sumir mjög
óþægilega, en aðrir efla hver annan og fegra.
Svonefndar lita-„harmoníur“, samræmi
margra lita, geta, ef vel er með farið, orðið
sem fullkominn tónandi heimur. Þannig
munum við málarar oft og einatt eftir mynd-
um, þó að efni myndarinnar sé annars því
nær gleymt. Þessi samleikur litanna vakir
mjög fyrir okkur málurum, er við horfum á
náttúruna, en óþroskað fólk á þessu sviði er
gjarnt á að horfa á hina einstöku liti, þó að
það annars oft sýni í daglegu lífi sínu næm-
leik fyrir litasamræmi, t. d. er fólk velur sam-
an lit í föt sín eða í stofu sína. Menn hafa fest
það í sér, að t. d. grasið sé grænt. En grasið er
mjög breytilegt, eftir því hverjir litir fara með
því. Standi rautt hús á grænum bala, verður
græni balinn enn grænni. „Orange“ litað hús
mundi gera balann nærri bláleitan, en sterk-
blágrænt hús gerir grasið gulleitt. Þetta sjáum
við öll, ef við aðgætum þetta og tökum af
okkur vanans gleraugu. Orsökin er samstarf
„komplement“-litanna, sem kalla hver á ann-
an og efla hver annan, t. d. purpuri-grænt,
orange-blátt og gult-violet. Nú þykir kannski
einhverjum undarlegt, að ég sagði, að blá-
grænt hús gerði grasið gulleitt, en það er af
því, -að hárauði liturinn, sem er „komple
ment“-litur þess blágræna, er svo langt frá
græna litnum á túninu, að hann getur ekki
togað hann lengra til sín en til að gera hann
gulleitan.
Til skýringar drep ég aðeins á, hve margvís-
legar mótsetningar í litum við málarar verð-
um að athuga, ég nefni hér 7.
1. „Komplement“-litir.
2. Litir við litleysu (hvítt eða svart).
3. Litur við annan lit.
4. Lítið við mikið.
5. Ljós litur við dökkan lit.
6. Heitur litur við kaldan lit.
7. Lýsandi litur við ljósdaufan lit.
Þetta eru allt ólíkar mótsetningar, og allra
verður að gæta, ef vel á að fara í myndinni.
Margir mundu vilja telja hvítt og svart liti.
En hvítt og svart hafa engin gagnkvæm áhrif
á aðra liti. Þeir taka lit af öðrum litum er
þeir standa með, en gefa ekki sjálfir hinum
litunum annan litblæ. Þeir aðeins miðla mál-
um eða ýmist dekkja eða lýsa þá liti, sem með
þeim fara. Upp af þessu öllu rís svo hinn
mikli heimur af ótölulegum og ótæmanlegum
lita-„harmonium“, sem allar hvíla á „kom-
plement“-litunum, að meira eða minna leyti.
En út í þetta yrði of langt að fara hér.
Þá eru línurnar. Á þeim sjáum við öll mik-
inn mismun, og margvíslegar tilfinningar
vekja línurnar hjá okkur. Línan getur verið
djarfleg og hressandi, spennt, þannig, að okk-
BIRTINGUR
11