Freyr - 01.04.2000, Qupperneq 13

1MWI i II |i I
Nýjar reglur um viðskipti
með erfðabreytt matvœli
Náðst hefur alþjóðlegur
samningur um viðskipti
með erfðabreyttar líf-
verur. Samningurinn, sem
nefnist Cartagena-bókunin eða
líföryggis-bókunin, veitir m.a.
löndum rétt til að stöðva inn-
flutning á lifandi erfðabreytt-
um lífverum og afurðum með
þeim, ef viðkomandi land telur
að af þeim innflutningi stafl
hætta fyrir umhverfíð og heilsu
fólks.
Ríki heims hafa síðustu sex
ár reynt að ná samningi - út frá
mismunandi þörfum sínum -
um viðskipti með erfðabreyttar
lífverur. Samningaviðræðurn-
ar hafa farið fram samkvæmt
samþykktum Ríóráðstefnunn-
ar 1992 um líffræðilegan fjöl-
breytileika. Viðræðurnar
gengu hægt vegna öndverðra
sjónarmiða landa sem flytja út
erfðabreyttar jurtaafurðir, með
Bandaríkin og Kanada, annars
vegar, í broddi fylkingar, og
ESB, hins vegar.
Samkvæmt þeirri bókun,
sem nú hefur verið gerð, skulu
lönd upplýsa hvort þau fallast á
að flytja inn erfðabreyttar Iíf-
verur eða ekki. Þá skal upplýsa
stjórnvöld í löndum um það
þegar erfðabreyttar lífverur,
þ.e. fræ af erfðabreyttum jurt-
um, er flutt inn til landsins.
Löndin skulu m.ö.o. hafa rétt
til að stöðva slíkan innflutning.
Þessa varúðarreglu er að finna
í bókuninni, (samningnum), og
sumir túlka hana þannig að
lönd hafi rétt til að beita henni
þó að óumdeildar vísindalegar
sannanir um hættu af völdum
erfðabreyttra lífvera séu ekki
fyrir hendi. Aðrir telja hins
vegar að textinn um varúðar-
reglur sé óljós.
Þá er að finna í bókuninni
fyrirmæli um að merkja skuli
sérstaklega vörur sem inni-
halda erfðabreyttar lífverur.
Ein meginspurningin hefur
verið sú hvernig fyrirmæli í
bókuninni standi gagnvart
reglugerðum Alþjóða við-
skiptastofnunarinnar, WTO,
sem krefjast vísindalegra sann-
ana til að banna megi innflutn-
ing á erfðabreyttum lífverum.
Því er nauðsynlegt að beita
túlkunum þar sem leitað verð-
ur jafnvægis milli umhverfís-
sjónarmiða og frjálsrar versl-
unar. Bandaríkin hafa þar með
ekki fengið því sjónarmiði sínu
framgengt að reglur WTO séu
æðri fyrirmælum áðurnefndr-
ar bókunar.
(Internaúonella Perspektiv
nr. 4/2000).
un, eða hverfa af skýrslu. Eins og
áður þá er júguróhreysti langsam-
lega alvarlegasta vandamálið sem
við er að etja í þessum efnum. Af
kúnum sem hverfa á árinu er
júgurbólga tilgreind sem ástæða
förgunar í 39,6% tilfella. Að vísu
er þetta nokkru lægra hlutfall en
árið áður gagnvart þessari
förgunarástæðu. Til viðbótar þessu
eru um 12,8% fargaðra gripa sem
hafa spenastig eða júgur- eða
spenagalla tilgreint sem ástæður
förgunar. Þetta er nær sama
hlutfall þessara ástæðna og árið
áður. Ófrjósemi er öllu lægra hlut-
fall förgunarástæðu en árið áður,
eða 9,8%, og einnig er ívíð lægra
hlutfall, eða 7,4%, sem hafa lé-
legar afurðir tilgreindar sem
ástæðu förgunar. Aður er nefnt að
aldrei hafi verið meira um að bú
væru að hætta mjólkurframleiðslu,
en það birtist í að hlutfall gripa,
sem hafa sölu frá búinu sem til-
greinda ástæðu þess að gripur
hverfur af skýrslu, hækkar og er nú
um 3% allra gripa sem hverfa af
skýrslu á árinu, en stærstur hluti
sölugripanna tengjast einmitt því
að mjólkurframleiðsla er að leggj-
ast af á viðkomandi búi.
Það er vel þekkt staðreynd að
kynhlutfall hjá nautgripum er
skekkt sem lýsir sér í að hærra hlut-
fall fæðist af nautkálfum en kvígu-
kálfum. Árið 1999 voru 53,2%
þeirra kálfa, sem höfðu skráð kyn-
ferði, nautkálfar. Þetta er öllu hærra
hlutfall en árið áður og því í ágætu
samræmi við þá kenningu að þessi
frávik standi í nánast beinu hlutfalli
við það hversu vel kýmar festa fang
hverju sinni. Hlutfall kúnna, sem
bera og eiga tvo kálfa eða fleiri, er
nákvæmlega það sama og árið áður
eða 1,18%.
Á myndum 7 og 8 er gefið yfirlit
um afdrif kálfanna sem fæddust ár-
ið 1999, annars vegar fyrir naut-
kálfana og hins vegar kvígukálfana.
Þessar myndir sýna fremur litlar
breytingar frá árinu áður. Ásetning-
ur nautkálfa til kjötframleiðslu
virðist samt hafa verið ívíð minni
árið 1999 en árið áður. Þá hlýtur
það að vera áhyggjuefni að enn
hækkar heldur hlutfall kálfa sem
drepast við fæðingu eða fæðast
dauðir og var það hlutfall þó alltof
hátt fyrir.
Hér verður látið staðar numið að
rekja niðurstöður úr skýrslum
nautgriparæktarinnar árið 1999. í
annarri grein í blaðinu er gerð
grein fyrir afurðahæstu einstökum
kúm árið 1999. Þá er rétt að minna
á að hægt er að fá ýmsar nákvæm-
ari töflur úr nautgriparæktinni hjá
BI sem er að finna í sérstöku
töfluhefti nautgriparæktarinnar
sem auglýst er á öðrum stað í
þessu blaði.
FREYR 3/2000 - 13