Freyr - 01.03.2002, Blaðsíða 19

íslensk sauðllárrakt í
IJósl sjálfbærrar þrðunar
Inngangur
I ár eru liðin 10 ár frá tíma-
mótafundi þjóðarleiðtoga í Ríó
de Janeiró þar sem fjallað var á
mjög breiðum grundvelli um um-
hverfisvemd og sjálfbæra þróun.
Hér á landi hafa rfkisstjóm, sveit-
arfélög, félagasamtök og ein-
staklingar lagt hönd á plóginn við
margvísleg verkefni í þágu sjálf-
bærrar þróunar. Hún tekur til um-
hverfislegra, félagslegra og hag-
rænna sjónarmiða með ýmsum
hætti. Þótt skilgreiningar á
hugtakinu „sjálfbær þróun“ séu
nokkuð á reiki, og skoðanir skipt-
ar um hversu hratt þurfi að vinna
að ýmsum úrbótum, er stefnan
farin að skýrast. Lagasetning af
ýmsu tagi undanfarin 5-10 ár ber
þess glögg merki. Bændasamtök
Islands og ýmsar aðrar stofnanir
landbúnaðarins hafa látið þessi
mál til sín taka, m.a. með aðild
að Landvemd, landgræðslu- og
náttúmvemdarsamtökum íslands,
sem hefur í vaxandi mæli beint
kröftum sínum að fræðslu,
stefnumörkun og þróun hug-
mynda í anda sjálfbærrar þróunar.
Hér kemur landbúnaðurinn vissu-
lega við sögu og er ekki aðeins
æskilegt heldur nauðsynlegt að
við veltum fyrir okkur stöðu og
horfum íslenskrar sauðfjárræktar
nú í upphafi 21. aldar, í ljósi
sjálfbærrar þróunar.
Ein sjálfbærasta búgreinin
Oft er á það bent að íslenskur
landbúnaður sé í flestu tilliti
stundaður í betri sátt við náttúr-
una en almennt gerist erlendis.
Þó er ljóst að tækni-, og í sumum
búgreinum hrein iðnvæðing, hafa
breytt þessari ímynd á þann veg
að framleiðsluhættir stríða gegn
sjálfbærri þróun í veigamiklum
atriðum (1, 2, 3, og skýringar-
mynd um búskaparhætti á næstu
blaðsíðu). Stórfelld fækkun
bænda, hnignun sveitabyggða,
breyting frá dreifbæmm búskap
til þéttbærs, stækkun búa, aukin
orkunotkun, vaxandi þörf fyrir
lyf og eiturefni, eyðing erfðaefnis
og skerðing á velferð búfjár em
meðal þeirra þátta sem hafa vak-
ið marga til umhugsunar um þró-
un landbúnaðar, ekki síst búfjár-
ræktar (4, 5). Þótt þessi þróun sé
komin skemmra á veg hér á landi
en erlendis tel ég nauðsynlegt að
við sem störfum við landbúnað-
inn reynum að átta okkur sem
best á því sem er að gerast, bæði
hér á landi og í nágrannalöndun-
um. í opnu upplýsingasamfélagi
verður í vaxandi mæli að taka til-
lit til sjónarmiða neytenda, sem
og að mynda traust á milli
bænda, vísindamanna og almenn-
ings (6), og einblína ekki aðeins
á verð matvæla heldur einnig
gæði þeirra og öryggi. Utbreiðsla
kúariðu o.fl., sem tengist skugga-
hliðum landbúnaðar, hefur orðið
til þess að umræðan um sjálfbæra
þróun er farin að vísa veginn til
Úr Undirfellsrétt í Vatnsdal haustið 1977. (Ljósm. Jónas Jónsson).
Freyr 2/2002-19 j