Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.04.1995, Blaðsíða 6

vex með aldrinum. Þá hverfa forfeðurnir líka einn af
öðrum af sjónarsviðinu og við gerum okkur æ betur
grein fyrir því að nú er komið að okkur að bera ábyrgð
á þeim fróðleik sem berast á til komandi kynslóða. Ef
við bregðumst slitnar mikilvægur hlekkur í keðjunni,
þessari keðju fróðleiks og fræða, sem er okkur öllunr
svo nauðsynleg.
Hversu oft heyrum við ekki eldra fólk segja: “Æ,
ég vildi að ég hefði spurt bana mömmu um þetta”.
Það rennur alltaf upp sú stund að það er orðið of seint
að spyrja.
Að glæða lífi...
En það eru ekki bara nöfnin og ættrakningarnar
sem skipta máli. Smáatriðin, sögurnar og sagnirnar
glæða ættfræðina lífi. Ég sé hana Ijóslifandi fyrir mér
hana Agnesi Guðfinnsdóttur, Ijósmóður, langömmu
mína, þegar húnkastaði fram vísunni um framhjáhald
bónda síns forðum, eða þegar hún gömul kona tók
fram tóbaksglasið sitt og fékk sér nokkur korn í nefið-
allt í laumi fyrir seinni manninum sem fyrirleit slíka
siði.
Ég sé líka fyrir mér fóstru móður minnar, Björgu
Magnúsdóttur, ljósmóður, frá Túngarði, þarsem hún
lítil hnáta á tíunda ári læðist fram hjá Vogsbænum á
Fellsströndinni og má alls ekki hafa hátt, segir móðir
hennar, Soffía Gestsdóttir, því inni í bænum liggur
hún langalangamma mín, Hólmfríður Steinsdóttir
(dóttir Barna-Steins) og er um það bil að skilja við.
Litríkar persónur
Og hver segir að það sé ekki íjör í ættfræðinni
þegar maður heyrir sögur á borð við þá um Matthías
á Orrahóli á Fellsströnd, langafabróður minn, þann
litríka persónuleika, sem sendi nýfætt barn sitt, sem
hann ekki vildi gangast við, heim til móðurafa þess
Dags Jónssonar í
Litla-Galtardal, en
sá sendi bamið til
baka til föðurhús-
anna og lét það síga
niður um strompinn
þegar Matthías neit-
aði að opna bæinn!
Sorg...
Já, ættfræðin hefur ýmsar hliðar, þar sjáum við
sorg og gleði, þær systur tvær sem fylgja okkur
mönnunum á lífsleiðinni. Enginn les ósnortinn kvæðið
hans langalangafa míns Olafs Björnssonar á Hlað-
hamri í Strandasýslu, í 56 erindum, sem hann yrkir í
sorg sinni þegar hann missir tvö barna sinna í
Hrútafjörðinn.
Nokkur strá mig stinga fmn
stríði háu svarinn,
sveif það á nær systkinin
sukku í bláan marinn.
Satt skal greina blikna brár
bana kvein í spjóti,
tvö í einu svöðusár
sjást á fleinanjóti.
... og gleði
Og gleðin á sinn sess í Ijóðabréfunum hans
Guðfmns afa míns til hennar Sigurbjargar ömmu
minnar og gefur okkur innsýn í líf hans og þrár:
Til þín heim mig tíðum dreyma gerir
anna flúinn er þá stund
yndi búinn þér við mund.
Gamlir hlutir frá afa og ömmu, langafa eða lang-
ömmu, vekja einnig áhuga og forvitni. í þeim líkt og
sögum, sögnum og vísum bregður fyrir lítilli mynd
liðins tíma og við finnum sem snöggvast nið aldanna.
Hver var hún þessi formóðir mín sem eitt sinn fór
höndumumslitiðkleinujárneðasykurtangirog hvað
hugsaði hann ungi pilturinn, hann frændi minn, sem
eitt sinn sat með skrifpúltið sitt á hnjánum og páraði
drauma sína og áform? Var hann ef til vill að yrkja
lítið vísukorn í ljóðabréf til systur sinnar norður í
landi:
Ég á skíðum skemmti mér
skeiða hlíð af snilli,
skauta tíðar ferðir fer
fákum ríð á milli.
Og hve dýrmætt er ekki
fyrir börnin mín að eiga lítinn,
skörðóttan leirketil sem Vig-
dís Vigfúsdóttir langalang-
arnrna þeirra f.1844, sendi
frænku sinni, Soffiu Gests-
dóttur, síðar húsfrú á Staðar-
felli, sem þökk fyrir það hvað hún var dugleg að gæta
langömmuþeirra,SigurbjargarGuðbrandsdóttursem
fædd var 1875!
Stutt í Egil
Annað sem tengir okkur við ættina og fortíðina
eru nöfnin, þessi nöfn sem ganga í arf, mann fram af
manni, og eru okkur svo óendanlega kær. Mörg
þeirra má rekja langt aftur í aldir, sum jafnvel aftur í
landnám. Og þótt okkur finnist fortíðin íjarlæg er
saga íslensku þjóðarinnar ótrúlega stutt.
Það uppgötvaði ég þegar dóttir mín átti að lesa
'’Það rennur alltaf upp sú stund að
það er orðið of seint að spyrja”
6