Neytendablaðið - 01.12.1997, Blaðsíða 20

Heilsufar
Er heilsan í hættu?
Sífellt birtast fréttir af heilsuspillandi eða skaðlegum þáttum í umhverfi, fæðu og lifnaðarháttum. Hvað af
þessu er innantómt fjölmiðlafár og hvað raunveruleiki? Hér greinir frá nokkrum þáttum sem hafa verið
ofarlega í umræðunni á alþjóðavettvangi.
Getnaðarvarnarpilian
Haustið 1995 lýsti breska lyfjaöryggis-
nefndin (CSM) því yfir að sjö tegundir af
getnaðarvarnarpillum sem innihéldu
efnin gestodene og desogestrel væru tvö-
falt líklegri en aðrar til að orsaka blóð-
tappa. Konum sem tóku slíkar pillur var
bent á að ráðfæra sig við lækna um hvort
aðrar tegundir væru heppilegri. Notkun
pillunnar virðist þegar hafa minnkað,
fæðingum í Bretlandi fjölgaði árið 1996 í
fyrsta sinn á áratugnum og fóstureyðing-
ar jukust um 7% í Englandi og Wales á
fyrsta ársfjórðungnum miðað við árið
áður, en þeim hafði farið fækkandi
undanfarin ár.
Hver er staðan?
Hætta á segamyndun í blóði og blóð-
tappa vegna töku hvers konar tegunda af
getnaðarvarnarpillum er talin afar lítil og
í heild er meiri hætta á slíku samfara
þungun. Engu að síður hafa frekari
rannsóknir staðfest að tegundirnar sem
breska lyfjaeftirlitið benti á eru
varasamari en aðrar. Tilmælin til kvenna
um að ráðfæra sig við lækni eru því í
fullu gildi. Getnaðarvarnarpillur með
gestodene og desogestrel eru á markaði á
Islandi.
Efni í barnamjólk
Rannsókn á vegum breskra stjórnvalda
1996 leiddi í ljós að í 15 tegundum af
barnamjólk á markaðnum var efni sem
algengt er að nota til mýkingar á plasti í
iðnaði (phthalates). Magnið þótti ekki
líklegt til að valda líkamlegu tjóni en
talið var rétt að minnka það og að frekari
rannsókna væri þörf. Yfirvöld neituðu að
birtaheitin átegundunum 15.
I fréttum fjölmiðla var fullyrt að efnin
gætu hugsanlega haft áhrif á þroska
barna og dregið úr frjósemi þeirra í
framtíðinni. I einni rannsókn höfðu efnin
verið gefin kvenrottum og skemmdust þá
eistu karlkyns afkvæma og sæðisfrumu-
tala lækkaði. Heilbrigðisráðuneytið hélt
því fram að ekkert benti til að efnin
hefðu slík áhrif á menn, en engu að síður
orsökuðu fréttirnar útbreiddan ugg hjá
foreldrum, sem létu víða til sín heyra.
Hver er staðan?
Framkvæmdaráð Evrópusambandsins
lýsti því yfir eftir að hafa kynnt sér
bresku niðurstöðurnar að barna-
mjólkurtegundirnar 15 væru óskaðlegar.
Af hálfu iðnaðarins og eftirlitsstofnunar
hans var sagt að framleiðendur héldu
áfram rannsóknum á efnunum og að hlut-
fall þeirra í mjólkinni væri lágt. Það
ráðuneyti sem fer með málefni landbún-
aðar, fiskveiða og matvæla í Bretlandi
bíður eftir niðurstöðum úr þremur
rannsóknum á barnamjólk á markaðnum.
Ofnæmislyf
Ofnæmislyf (andhistamín) sem innihalda
efnið terfenadín komu fram um 1982 og
hafa til skamms tíma víða verið notuð
við margs konar ofnæmi, ekki síst frjó-
kornaofnæmi og ofsakláða. Fjölmiðlar
hafa á undanförnum árum margoft birt
áberandi fréttir um hættur sem tengjast
terfenadíni. Árið 1992 lýsti breska lyfja-
eftirlitið (MCA) því yfir að efnið gæti
valdið alvarlegum viðbrögðum í hjarta.
Sjúklingar með kransæða- og lifrar-
sjúkdóma eru í áhættuhópnum, og einnig
þeir sem taka sýklalyf (fúkkalyf) og lyf
gegn sveppasýkingum. Þrátt fyrir aðvar-
anirnar eru umrædd ofnæmislyf enn seld
án lyfseðils í apótekum.
Áhyggjur jukust enn þegar bandaríska
fæðu- og lyfjaeftirlitið lýsti því yfir í
janúar á þessu ári að það hygðist draga til
baka samþykki sitt við lyfjum sem inni-
halda terfenadín. Mánuði síðar tilkynnti
breska lyfjaöryggisnefndin að slík lyf
gætu verið hættuleg sjúklingum sem
drykkju greipaldinsafa.
Fjölmiðlaathyglin komst í hámark í
apríl þegar bresk yfirvöld lögðu til að
lyfin ætti aðeins að selja gegn lyfseðli.
Alþjóða-heilbrigðismálastofnunin
(WHO) birti síðan skýrslu sem staðfesti
að neysla á terfenadíni yki hættuna á
skaðlegum áhrifum á hjarta.
Hver er staðan?
Meðan beðið er ákvörðunar um hvort
terfenadín verður lyfseðilsskylt hafa
margar stórar lyfjasölukeðjur í Bretlandi
hætt að selja lyf sem innihalda það.
Lyfjaeftirlitið bendir þó á að þessi lyf
hafi reynst örugg séu þau tekin sam-
kvæmt leiðbeiningum, en að fólk með
vandamál í sambandi við hjarta eða lifur
ætti ekki að neyta þeirra, og að fólk sem
tekur lyfin ætti ekki að drekka greip-
aldinsafa.
Hérlendis eru seld án lyfseðils
ofnæmislyf sem innihalda terfenadín og
ráðlegt er að leita álits læknis áður en
þau eru notuð, sérstaklega ef einstakling-
urinn tekur jafnframt einhver önnur lyf.
Lariam
Nýlegar athuganir breskra lækna á
lyfjum sem innihalda meflokvín, og fólk
tekur til að smitast ekki af malaríu
(mýrarköldu) í hitabeltislöndum, leiða í
ljós að einn af hverjum 140 einstak-
lingum finnur fyrir alvarlegum sálrænum
aukaverkunum. Þetta er langtum hærra
hlutfall en þekkist í sambandi við
malaríu-varnarlyf án meflokvín. Meðal
einkenna eru kvíði, þunglyndi, hræðslu-
köst, svefntruflanir, martraðir, ofskynj-
anir, tímabundin geðveiki og krampa-
köst. Lyf þetta er meðal annars selt undir
tegundarheitinu Lariam og mikla athygli
vakti í Bretlandi á þessu ári þegar fjöl-
miðlar skýrðu frá því að sex ára drengur
hefði látist nokkrum dögum eftir neyslu
þess.
En hvað telst „alvarleg" aukaverkun?
Læknarnir sem skilgreindu aukaverkanir
Lariams töldu að einn af hverjum 140
neytendum yrði fyrir svo miklum áhrif-
um að hann gæti ekki sinnt daglegum
störfum. Framleiðendur Lariams og tals-
menn WHO giska hins vegar á að aðeins
einn af tíu eða tuttugu þúsund neytendum
kynnist „alvarlegum“ aukaverkunum
lyfsins. En skilgreining þeirra á „alvar-
legri“ aukaverkun er lfka önnur, þ.e.
dauði, lífshætta, fötlun eða sjúkrahús-
dvöl. Af þeim sökum hafa framleiðend-
umir vísað frá sér kvörtunum frá 400
manns sem vitna til reglubundinnar
sjúkrahúsmeðferðar og atvinnumissis
vegna heilusleysis í kjölfar neyslu
Lariams.
Hver er staðan?
Um 2.000 manns smitast árlega af mal-
aríu í Bretlandi. Stofnun sú sem þar ann-
ast læknisfræðilega ráðgjöf vegna utan-
landsferða hefur ákveðið að vinna að
20
NEYTENDABLAÐIÐ - Desember 1997