Fréttablaðið - 15.12.2012, Blaðsíða 102

15. desember 2012 LAUGARDAGUR| HELGIN | 62
MYND ÁRSINS Þegar við heimsækjum framandi staði tökum
við stundum mynd af okkur sjálfum með merkisbyggingu
eða fallegt landslag í bakgrunni. Í lok október gerði túristinn
Curiosity slíkt hið sama á Mars! Curiosity er jarðfræðingur
á hjólum, útbúinn fyrsta flokks vísindatækjum. Þann 31.
október breiddi Curiosity út arminn og tók mynd af sjálfum
sér eins og montinn túristi með fyrirheitna landið í bakg-
runni. Aldrei áður hefur sendifulltrúi jarðarbúa tekið mynd af
sjálfum sér á öðrum hnetti! Þessa frábæru sjálfsmynd túris-
tans Curiosity á Mars völdu stjörnufræðivefsmenn ljósmynd
ársins 2012. MYND/NASA/JPL-CALTECH/MALIN SPACE SCIENCE SYSTEMS.
HJÁLMUR ÞÓRS Þórshjálmurinn er stjörnumyndunarsvæði í um 15.000 ljósára
fjarlægð frá jörðinni í stjörnumerkinu Stórahundi. Hjálmurinn er gaskúla, meira
en 30 ljósár í þvermál, mynduð fyrir tilverknað vinds frá bjartri og massamikilli
stjörnu nálægt miðju hennar sem blæs gasinu og rykinu burt. Þessi litríka mynd var
tekin með Very Large Telescope ESO þann 5. október síðastliðinn í tilefni af 50 ára
afmæli Stjörnustöðvar Evrópulanda á suðurhveli. MYND/ESO/B. BAILLEU.
HRINGADRÓTTINN OG TÍTAN Næststærsta tungl sólkerfisins, Títan, svífur fyrir
framan næststærstu reikistjörnu sólkerfisins, Satúrnus. Litirnir eru náttúrulegir:
Svona sæi geimfari þessa fegurð með eigin augum. Myndina tók Cassini, geimfar
NASA, úr um það bil 778.000 kílómetra fjarlægð frá Títan eða sem samsvarar
rúmlega tvöfaldri fjarlægðinni milli jarðar og tunglsins. Satúrnus er um tvo milljón
kílómetra í burtu. Títan er eitt af undrum sólkerfisins. Þetta stærsta tungl Satúr-
nusar er stærra en reikistjarnan Merkúríus og býr yfir mörgum leyndardómum. Þótt
þar ríki fimbulkuldi eru þar stöðuvötn, reyndar ekki úr vatni heldur fljótandi metani
sem rignir úr lofthjúpnum. Kannski eru þar líka eldfjöll sem gjósa ís.
MYND/NASA/JPL-CALTECH/SPACE SCIENCE INSTITUTE.
UNDUR SÓLARINNAR Þann 31. ágúst 2012 urðu meðalstór en tignarleg umbrot á sólinni. Nokkur hundruð þúsund kílómetra langur þráður– margfalt stærri en jörðin– úr glóandi heitu rafgasi þaut út frá sólinni á
ógnarhraða út í geiminn. Þremur dögum eftir að sólgosið hófst kom gusa af rafeindum og róteindum yfir jörðina. Þessar rafhlöðnu agnir rákust á segulsvið og lofthjúp jarðar svo úr varð glæsileg norðurljósasýning.
Solar Dynamics Observatory, gervitungl NASA, fylgdist grannt með gosinu sem stóð yfir í fáeina daga og tók glæsileg myndskeið af því. MYND/NASA GODDARD SPACE FLIGHT CENTER/SDO AIA TEAM.
PARADÍS JARÐFRÆÐINGSINS Marsjeppinn Curiosity var
sendur til Mars til að rannsaka fjall nokkurt í 150 km breiðum
gíg. Fjallið er lagskipt en þessi lög eru eins og blaðsíður í bók
um ævisögu svæðisins sem bíða þess að jarðfræðingar lesi.
Curiosity hefur sautján augu, þar á meðal eitt sem er öflug-
asta aðdráttarlinsa sem send hefur verið til Mars. Hún gerir
jeppanum kleift að þysja inn að áhugaverðum fyrirbærum
í fjarska. Skömmu eftir lendingu beindi Curiosity sjónum
sínum að Sharp-fjalli og tók þá þessa mögnuðu mynd. Fremst
sést malarsvæði í rúmlega 100 metra fjarlægð frá jeppanum.
Þar fyrir ofan er lægð en síðan tekur við rauðbrúnn, hnull-
ungastráður gígbarmur. Fjær sjást dökkar sandöldur og svo
fyrirheitna landið– paradís jarðfræðingsins– setlögin í Sharp-
fjalli, um 10 km í burtu.
MYND/NASA/JPL-CALTECH/MALIN SPACE SCIENCE SYSTEMS.
Undur mikil og fögur
Ár hvert er aragrúi af ljósmyndum tekinn af undrum alheimsins, hvort
sem það er af áhugafólki um stjörnufræði, vísindamönnum eða vél-
væddum sendiherrum okkar í geimnum. Með vali sínu á þeim myndum
sem þeir telja framúrskarandi fallegar eða merkilegar hafa aðstandendur
Stjörnufræðivefsins náð að sannfæra Svavar Hávarðsson um að þeir
horfi til himins með næmu auga.
Heimildir: Stjörnufræðivefurinn. Allar skýringar við myndirnar eru aðstandenda vefsins.