Prentarinn - 01.04.2002, Blaðsíða 24

liallarstíl og eitt hið glæsilegasta í
Reykjavík.
Áfengisverslunin
var sett á laggirnar 1922 og var
skrifstofa stofnunarinnar að
Hverfisgötu 21.2) Vínbúðin var
aftur á móti í Hafnarstræti. Fyrsti
forstjóri AVR var Peter Lassen
Mogensen lyfsali, sem áður var
lyfsali á Seyðisfirði en seinna
(1928) tók við rekstri Ingólfsapó-
teks. Lögin um Afengisverslunina
voru þannig að forstöðumaðurinn
varð að vera lærður lyfsali.
Saga þessa máls snerti talsvert
húsið okkar að því leyti að eig-
andi þess Jón Magnússon var
helsti ráðamaður þjóðarinnar á
þessum tíma, þ.e. forsætisráð-
herra og hann var því aðalmaður-
inn á bak við það að slaka á vín-
banninu sem hér hafði verið frá
1912 og heimila innflutning létt-
vína, þ.e. að styrkleika undir
21%. Eins snerti þetta marga
bókagerðarmenn því sumir af
helstu talsmönnum þeirra voru
eindregnir bindindismenn og and-
stæðingar þess að koma á vínsölu
í landinu.
Forsaga málsiris var sú að við-
skiptasamningar við Spánverja
voru útrunnir og þeir þvinguðu
okkur íslendinga til að kaupa vín
frá Spáni í stað saltfisks, sem þeir
keyptu frá íslandi. Fyrir utan
ýmsa framsóknarmenn eins og
Jónas frá Hriflu o.fl. börðust
margir bókagerðarmenn af alefli
gegn þessari undanlátssemi við
Spánverja. Menn eins og Jón
Baldvinsson prentari og forseti
Alþýðusambandsins. Hann var þá
nýkominn á þing og var eini þing-
maðurinn sem greiddi atkvæði á
móti endanlegu frumvarpi um
þetta mál. Fleiri prentarar voru
fylgjandi vínbanni svo sem Þor-
varður Þorvarðarson fyrsti for-
maður Hins ísl. prentarafélags.
Stórstúka íslands gaf út á þess-
um tíma blað sem hét „Templar"
og afgreiðsla þess var á Bók-
bandsvinnustofu bókbindaranna
Guðgeirs Jónssonar og Eyþórs
Guðjónssonar að Laugavegi 17 i
bakhúsi. Guðgeir var lengi for-
maður Bókbindarafélagsins og
þekktur templari á sinni tíð. Hann
var afgreiðslumaður og inn-
heimtumaður fyrir „Templar“.
Ritstjóri blaðsins var þekktur
prentari, Jón Arnason stjörnuspá-
maður. Jón skrifaði harðorða og
mergjaða grein gegn Jóni Magn-
ússyni og rakti þar æviferil for-
sætisráðherra allt frá því hann
„féll fyrir drykkjuástríðunni og
var síðan endurreistur með hjálp
Good-Templara-Reglunnar sér til
bjargar og viðreisnar.“ Það var
víst nokkuð til í þessu hjá ritstj.
að nafni hans Magnússon hefði
fallið fyrir Bakkusi því hann hætti
lögfræðinámi í Kaupmannahöfn
eftir tvo vetur og kom heim og
gekk í stúkuna Einingu, en var
aldrei mjög virkur félagi. Jón
Magnússon fór síðan út aftur til
Kaupmannahafnar eftir 5 ár og
lauk lögífæðiprófi.
Jón Amason skrifar ennfremur:
„Ýmislegt var það sem skemmdi
aðstöðu hans (Jóns M.) sem lög-
reglustjóra og þar á meðal var það
að hann átti sjálfur vínbirgðir og
veitti vín í veislum og er það mál
manna að birgðirnar hafi orðið
honum drjúgar." Þetta kemur
.ommois kotrxcntv
Á

Frá kommgskomutmi 1926.
Krístján X á leið frá húsinu.
heim við lýsingar á húsi Jóns, þar
sem sagt er að í kjallara sé „vín-
kjallari“.
Jón Arnason telur líka að Jón
Magnússon hafi brugðist templ-
araheiti sínu. Það er víst ábyggi-
legt, en templaraheitið var nokk-
uð strangt, sérstaklega fyrir rnann
sem var í stöðu forsætisráðherra
og það hefur ekki hentað honum
vel þar sem hann umgekkst svo
marga erlenda menn, einkum
Dani sem kalla nú ekki allt ömmu
sína í þessum eírium. 1 templara-
heitinu hétu menn því hátíðlega,
að ævilangt skyldu þeir ekki
drekka áfengi - en heldur ekki
malt eða aldinsafa. Jóni þótti
templarar alltof fanatískir og end-
uðu þeirra samskipti með því að
hann gekk formlega úr stúkunni
sem hann var að nafninu til í.
Að endingu má svo segja ífá
því hér að eftirmaður Mogensens
í forstjórastarfi Áfengisverslunar
ríkisins 1928 var góður og gegn
kaupfélagsmaður og prentari að
iðn, Guðbrandur Magnússon, sem
gegndi því starfi til 1957. Prentar-
ar hafa því mjög komið við sögu
áfengismála í landinu.
Háttsettir gestir
Aðstaða til gestamóttöku var
ófullkomin í Reykjavík á þessunt
árum. Því varð Jón Magnússon
sjálfur að skjóta skjólshúsi yfir
tigna gesti í opinberum erindum
og opna hús sitt til þeirra veislu-
halda sem siðvenjur kröfðust.
Þannig bjuggu til dæmis í húsi
hans Hage, formaður dönsku
sambandslaganefndarinnar 1918
og Kristján konungur X og Alex-
andrina drottning í heimsókn
þeirra til Islands 1926. Þessi mik-
ilvægi þáttur í starfi Jóns hvíldi
þó mest á Þóru eiginkonu hans.
í heimsókninni 1926 þótti ekki
við hæfi lengur að hýsa konungs-
hjónin i Menntaskólanum eins og
áður hafði verið gert. Forsætisráð-
herrahjónin buðust því til þess að
skjóta skjólshúsi yfir þau. Nokk-
uð var rætt um það í blöðum bæj-
arins, að Islendingar þyrftu að
reisa sérstakt konungshús í
Reykjavík til að hafa fyrir konung
sinn þegar hann kæmi í heimsókn
til landsins, en það varð nú aldrei
af því. Konungshjónin komu
hingað til lands með fríðu foru-
neyti á þremur herskipum laugar-
dagsmorguninn 12. júní. Mikill
mannijöldi fagnaði þeim og mörg
hús voru fánum skreytt, en þau
héldu strax upp í forsætisráð-
herrabústaðinn að Hverfisgötu 21
og voru þeim fengin herbergin
vestan til í húsinu á 1. hæð. Um
kvöldið hélt borgarstjóri þeim
veislu á Hótel Island, en áður
hafði konungur brugðið sér inn að
Elliðaám og veitt einn lax. Þau
ferðuðust siðan um Suðurland
daginn eftir, en á mánudeginum
staðfesti konungur á ríkisráðs-
frindi 51 lög sem samþykkt höfðu
verið á síðasta Alþingi.
Eins og áður sagði þáðu forsæt-
isráðherrahjónin boð konungs-
24 ■ PRENTARINN