Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Blaðsíða 94

92
lögðust þessar ferðir að mestu niður. Sjúkrastöð
SAÁ hóf starfsemi sína árið 1977, fyrst í Reykjadal
og síðar að Silungapolli. Endurhæfingarheimili
SÁÁ að Sogni tók til starfa árið 1978 og árið 1980
var hafinn rekstur annars endurhæfingarheimilis
að Staðarfelli.
GAGNASÖFNUN
Aflað hefur verið upplýsinga um alla, sem voru
innlagðir á árunum 1974-1981 vegna áfengis-
neyslu eða notkunar annarra vímuefna á eftirtöld-
um stofnunum, sem sinna áfengissjúklingum sér-
staklega: Kleppsspítala, Gunnarsholti, Víðinesi og
stofnunum SÁÁ; Silungapolli, Sogni og Staðarfelli.
Einnig hefur verið safnað upplýsingum um þá, sem
á þessum árum fóru í meðferð erlendis á Freeport
og Hazelden.
í öllum þessum gögnum kunna að sjálfsögðu að
leynast einhverjar villur, en það er ekkert sem
bendir til þess að þær séu kerfisbundnar, heldur er
fremur um misritanir eða eyður að ræða. Öll slík
vafaatriði hafa verið lagfærð eftir því sem tök hafa
verið á. Könnunin nær því til flestallra sem á árun-
um 1974 til 1981 fóru í meðferð á sjúkrahúsum
vegna notkunar vímuefna. Hún tekur þó ekki til
Hlaðgerðarkots né 147 karla og 142 kvenna, sem
lagðir voru inn í 515 skipti á geðdeild Borgarspítal-
ans nema þeir hafi líka komið á hin sjúkrahúsin.
Þessir einstaklingar eru þó teknir með í töflu II,
sem sýnir nýgengi áfengissýki og fjölda innlagna.
í*au atriði, sem hér hafa verið könnuð, eru aldur,
kyn og búseta þeirra, sem hafa lagst inn. Á undan-
förnum árum hefur áfengisneysla færst í vöxt
meðal yngra fólks og það er því athyglisvert að
kanna hvort fleira ungt fólk fer í meðferð nú en
áður. Það sama má segja um konur, því áfengis-
neysla þeirra hefur einnig aukist. Hvað búsetu
varðar hefur neysla á áfengi og áfengisvandamál
jafnan verið meiri í þéttbýli en dreifbýli.
í þeim gögnum, sem hér hefur verið aflað, kom
ekki fram hvort neysla annarra vímuefna en áfeng-
is var ástæða fyrir innlögn. Slíkar upplýsingar voru
aðeins aðgengilegar fyrir Kleppsspítala. Það var
því ákveðið að taka þann hóp ekki út úr, heldur
hafa hann með, þar sem hliðstæða hópa væri vænt-
anlega að finna á stofnunum SÁÁ. Vímuefna-
neysla er oft blönduð neysla þar sem neytt er á-
fengis auk annarra efna. Það getur því verið vafa-
samt að kenna neysluna við eitt efni öðru fremur.
Sá hópur, sem ekki hefur vandamál vegna áfengis
en aðeins vegna annarra vímuefna, er fámennur og
hefur því verið gert ráð fyrir að áfengisnotkun sé
aðalástæða innlagna á ofangreindar stofnanir.
Til þess að kanna hvort áfengisvandamál hafi
aukist á undanfömum árum hefur verið safnað
upplýsingum um tjón, sem rekja má til áfengis, og
er þá átt við gistingar í fangageymslu lögreglu,
ölvunarakstur, umferðarslys og mannslát, sem
tengjast áfengisneyslu. í þessu skyni hafa verið
notaðar skýrslur umferðarráðs, heilbrigðisskýrslur
og önnur gögn, sem nánar verða skýrð síðar.
NIÐURSTÖÐUR
Tjón af völdwn áfengis. Á töflu I má sjá
yfirlit yfir nokkur dæmi um skráð tjón af völdum
áfengis árin 1970,1975 og 1980. Þær upplýsingar,
sem hér er um að ræða, eru handtökur vegna ölv-
unar sem leiða til gistinga í fangageymslu lögregl-
unnar í Reykjavík og fjölda þeirra einstaklinga,
sem gista fangageymsluna oftar en einu sinni í
mánuði (12, 13, 14). Aðrar upplýsingar á töflu I
gilda fyrir allt landið. Úr dánarskrám eru fengar
upplýsingar um dána af völdum skorpulifrar,
áfengiseitrunar og áfengissýki, einnig um fjölda
látinna vegna manndrápa og misþyrminga (15).
Einnig hafa verið fengnar tölur um fjölda umferð-
arslysa, sem eru tengd ölvun og um ölvunarakstur
(16,17). Þar sem dánartölurnar eru mjög lágar eru
notuð meðaltöl 5 ára fyrir upplýsingar af dánar-
skrám, en tveggja ára meðaltöl fyrir dauðsföll
tengd ölvun í umferð.
Handtökur ölvaðra manna í Reykjavík eru flest-
ar um miðbik áratugsins, en eru færri 1980 en þær
voru 1970. Einstaklingar, sem handteknir eru
oftar en einu sinni í mánuði, eru flestir 1975, en
fækkar síðan aftur, en eru þó fleiri árið 1980 en
1970. Handtökum fjölgar frá 1970 til 1975, en
fækkar síðan verulega 1980 bæði miðað við 1000 1
áfengisneyslu og íbúafjölda. Þeim, sem deyja af
völdum skorpulifrar, fækkar á tímabilinu. Frá
1970 til 1975 fjölgar dauðsföllum af völdum
áfengiseitrunar og áfengissýki, sem hér eru flokk-
uð saman. Þessum dauðsföllum fækkar svo lítils
háttar frá 1975 til 1980. Dauðsföllum af völdum
manndrápa og misþyrminga fjölgar á tímabilinu.
Dánartölur eru allar svo lágar, að breytingar á
þeim eru ekki marktækar. ölvunarakstur eykst frá
1970 til 1980. Þótt ölvunaraksturinn aukist í heild,
fækkar akstri vegna ölvunar miðað við fjölda öku-
tækja. Umferðarslys með ölvun eru fleiri 1980 en
1975 og hluti dauðsfalla með ölvun af banaslysum í
umferð hefur líka orðið meiri 1980 en hann var
1975.
Handtökum vegna ölvunar fjölgar og ölvunar-
akstur eykst, og dauðsföllum vegna áfengisneyslu
fjölgar nema dauðsföllum af völdum skorpulifrar