Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Blaðsíða 118

116
ans fyrstu innlagnir á móti 20,5% árið 1980, en
fjöldi fyrstu innlagna hefur næstum þrefaldast á
þessu tímabili (6). Skipting innlagna eftir sjúk-
dómsgreiningum hefur breyst þannig, að áfengis-
sjúklingum, taugaveikluðum og persónuleikagöll-
uðum sjúklingum hefur fjölgað á kostnað sturlaðra
(Tafla III). Eins og annars staðar hefur fjöldi sjúkl-
inga, sem eru á spítalanum á hverjum tíma vegna
geðklofa, minnkað hlutfallslega, en fjöldi þeirra,
sem dveljast þar vegna annarra alvarlegri geðsjúk-
dóma (sturlana) og áfengissýki, aukist (Tafla II).
Rétt er að fara nokkrum orðum um fjárhagslega
hlið valkostanna vegna langtíma sjúklinga. Sumum
er unnt að halda utan sjúkrahúss á örorkubótum og
með greiðslu lyfjakostnaðar, ef þeir hafa nauðsyn-
lega aðstoð frá vinum og ættingjum, geðlæknum og
félagsmálastarfsliði. Örorkubætur með tekjutrygg-
ingu og heimilisuppbót voru rúmar 108 krónur á
dag árið 1981. Kostnaður vegna sjúklinga, sem
dvelja á ódýrustu heimilunum, var 177 krónur á
dag, og í heimahjúkrun 169 krónur. Öðru máli
gegnir um þá, sem ekki geta séð sér farborða með
þeim takmarkaða stuðningi, sem þeir fá, þegar þeir
búa einir og eru ekki taldir geta haft hag af því að
dvelja á áfangastöðum, en hafa verið útskrifaðir af
hjúkrunar- og dvalarheimilinu Ási, þar sem þeir fá
fæði, húsnæði og nokkra aðhlynningu, en sjá
annars að miklu leyti um sig sjálfir. Uppihalds-
kostnaður þar var tæplega 200 krónur á dag.
Hjúkrunarheimilin, sem spítalinn rekur, kosta
næstum því eins mikið og dvöl á tveimur lang-
dvalardeildum aðalspítalans. Hlutfallið milli
starfsliðs og sjúklinga þar er u.þ.b. fjórum sinnum
stærra en á áfangastöðunum. Mikill hluti sjúkling-
anna á þessum heimilum og deildum eru bæði and-
lega og líkamlega fatlaðir og þurfa meira eða
minna á stöðugu eftirliti og hjúkrun að halda og
hjálp við líkamlegar þarfir. Raunverulega mætti
flytja suma þessara sjúklinga á almenna hjúkrunar-
deild eða sjúkrahús, en rými er þar einnig tak-
markað og þess vegna eru þeir áfram í umsjá geð-
deildanna, þrátt fyrir mikinn skort á rými þar.
Þegar meta skal áhrif breytinganna og valkost-
anna fyrir einstaklinginn, er aðeins dæmt af líkum
að trúlega séu jákvæðu hliðarnar fleiri en þær nei-
kvæðu. Kerfisbundnar rannsóknir með mæli-
kvarða á einkennafjölda eða á félagslegri aðlögun
hafa ekki verið gerðar. Samanburð höfum við
heldur engan. En Ijóst er, að valkostirnir eru
mögulegir. Vafalaust má bæta þá á margan hátt, en
hver er besta úrlausnin?
Á núverandi þekkingarstigi er ekki nein ein
lausn best. Lausnirnar verður að sníða eftir þörfum
sjúklinganna, eftir því hvaða sjúkdómar hrjá þá og
eftir persónugerð þeirra. Allar verða þær að miða
að því að bæta heilsu sjúklinganna og auka mögu-
leika þeirra á að njóta lífsins á svipaðan hátt og
heilbrigðir gera. Víðast hefur verið stefnt að því að
minnka sérstök geðsjúkrahús og tengja geðdeildir
öðrum sjúkrahúsdeildum. Jafnframt hefur verið
reynt að stytta sjálfa sjúkrahúsdvölina, jafnvel svo
að sumum hafi fundist of mikið. Minnkun geð-
sjúkrahúsanna hefur kallað á annað vistunar- og
þjónustuform, því að sjúklingarnir hafa ekki
horfið. Víðast hefur reynslan orðið svipuð og hér,
því að heildaralgengi sjúkdómanna hefur ekki
breyst.
Vegna þeirra framfara sem orðið hafa í geð-
læknisfræðinni á síðustu 20-30 árum hefur hlutur
einstakra sjúkdóma breyst. Jafnframt hefur orðið
unnt að gera þeim, sem ekki tekst að lækna fljót-
lega, kleift að búa við miklu betri aðstæður utan
sjúkrahúsa. Fram til þessa hafa ríkisspítalarnir út-
vegað þessa aðstöðu að mestu. En eðlilegast er að
sveitarfélögin byggi hana upp og reki með svip-
uðum hætti og fyrir aðra, sem þurfa á samhjálpinni
að halda. Sé það ekki gert jafnt og sjúkrahúsrúm-
um fækkar, er hætt við að margur öryrkinn verði
verr á vegi staddur eftir en áður. Þegar þetta er
ritað hefur Reykjavíkurborg þegar um nokkurt
skeið mætt þessari þörf, þó í litlum mæli sé. Geð-
verndarfélag íslands er að hefja byggingu áfanga-
staðar með tilstuðlan Kiwanisklúbbanna, og unnið
er að því að fá sveitarfélög utan Reykjavíkur til að
taka að sér rekstur eins áfangastaðar. En betur má
ef duga skal.
Þær framfarir og breytingar, sem orðið hafa í
geðlækningum hér á undanfömum áratugum, hafa
skapað möguleika til að mæta meðferðarþörf
ýmissa sjúklinga, sem ekki komust að áður. Samt
er enn mikilli þörf ófullnægt. Til þess að mæta
henni þarf enn að auka göngudeildarstarfsemina
og bæta aðstöðu sjúkradeildanna til meðferðar.
Síðast en ekki síst er rétt að minnast á nauðsyn þess
að vinna að rannsóknum, sem geta gert lækninga-
aðferðirnar virkari og komið í veg fyrir sjúkdóma
og örorku.
SUMMARY
Changes in the organization of psychiatríc hospitals in
Iceland and possibilities for altemative care.
During the last 30 years the care and treatment of
psychiatric patients has changed radically. In 1953 the
prevalence of psychiatric patients in mental hospitals
was 1.87 pr. 1000 while this has gone down to 0.69 pr.
1000 in 1981. The change has been implemented by
developing various alternative forms of psychiatric care.