Sveitarstjórnarmál - 01.06.1948, Page 28

24
SVEITARSTJ ÖRNARMÁL
um, hvort heimilisfang þess haldist óbreytt eða ekki. Hefur það þráfaldlega leitt
til, að fólk er tekið upp á manntal á tveim stöðum, en hitt mun þó tíðara, að það
sé hvergi talið, enda hafa aðalmanntölin, á tíu ára fresti, leitt í ljós, að veruleg
brögð muni að því, að fólk eigi hvergi skrásett lögheimili.
Nefnin lítur svo á, að með öllu sé óviðunandi, að jafnlauslega og raun er á
sé búið um svo mikilsvarandi undirstöðuatriði fyrir útsvara- og skattalöggjöf
sem manntals- og heimilisfangsákvæðin eru. Þó það væri ekki innifalið í verkefni
hennar að gera tillögur um endurbætta lagasetningu í þessu efni, þá taldi hún þessi
málsatriði svo miklu varða í sambandi við útsvarslöggjöfina, að hún hófst handa
í samráði við félagsmálaráðuneytið um að semja frumvarp til laga um heimilisfang
og einnig um skrásetningu árlegs manntals í hverju sveitarfélagi í landinu.
1 bréfum þeim, sem fyrr getur að útsvarslaganefnd Sambands ísl. sveitarfélaga
hefðu borizt og þessi nefnd fékk til afnota, kemur mjög víða fram, að sveitar-
stjórnirnar æskja ákveðnari fyrirmæla en að þessu hafa verið í lög sett um, eftir
hvaða reglum og með hvaða aðferðum skuli jafna niður útsvörum. Beindust
breytingartillögur nefndar sambandsins, svo og fulltrúaþings þess, einkum að því
að gera um þetta afmörkuð fyrirmæli, þó fleiri athyghsverðar tillögur kæmu þar
og fram. Nú liggja fyrir nefndinni sæmilega greinagóðar upplýsingar frá nær 50
sveitarfélögum um niðurjöfnunaraðferðir og gjaldstiga á hverjum stað. Saman-
burður á þeim leiðir glögglega i ljós, að aðferðir niðurjöfnunarnefndanna eru
næstum svo sundurleitar sem verða má, og þó einkum í sveitahreppunum. Með kaup-
stöðum og hinum stærri kauptúnum gætir að vissu marki meira samræmis — þó
gjaldstigar séu vitanlega mismunandi háir, vegna ólíkra útsvarsþarfa. En að því
leyti sem útsvörin í kaupstöðum hafa verið lögð á rekstur eða viðskiptaveltu, hafa
sveitarstjórnir þar farið mjög sína leiðina hver, eftir geðþótta.
I umræðum nefndarinnar um þessi málsatriði kom fram, að einn nefndar-
mann — Jón Gauti Pétursson — taldi aðalákvæði núgildandi útsvarslaga um niður-
jöfnunarreglur — þ. e. að jafna skuli niður eftir efnum og ástæðum — allt of óljóst
og ófullnægjandi sem undirstöðufyrirmæli og leiðbeiningu um starfið, enda væri
það arfur frá þeim tíma, er engin almenn framtöl á tekjum og eignum voru gerð í
landinu. Lagði hann til, að skattskrár og skattaframtöl væru beinlínis gerð að
undirstöðu niðurjafnana, en leiðbeiningar gefnar um, hvað meta mætti til ástæðna
gjaldþegns, framar því sem skattframtöl upplýsa. Meiri hluti nefndarinnar féllst
ekki á slíkar breytingar, og kemur því fram minnihlutanefndarálit viðvikjandi
þessu ákvæði.
Þrátt fyrir ágreining þann innan nefndarinnar, er hér var um getið, er hún á
einu máli um, að meiri samræming um niðurjöfnunarreglur væri æskileg. Gagnvart
umgetnum tillögum nefndar sveitarfélagasambandsins um þau málsatriði höfðu
nefndarmenn þá afstöðu, að þær væru of skorðaðar við sérstök atvinnuskilyrði til
að geta tekizt upp sem gildandi regla fyrir allt landið, enda álitamál, hvort ekki
mundi heppilegt að vinna að samræmingu um álagningaraðferðir í 2—3 flokkskerf-
um, þ. e. fyrir sveitahreppa, kaupstaði og jafnvel kauptún hvað fyrir sig. 1 samræmi
við þetta féllst nefndin á að setja nýtt ákvæði i frumvarpið (sbr. 14. gr.), þar sem
sýslunefndum, að fengnu leyfi ráðherra, er heimilað að setja reglugerðir um niður-
jöfnun útsvara fyrir sitt umdæmi. Má ætla, að Samband ísl. sveitarfél. mundi vinna
að samræmingu um niðurjöfnunaraðferðir á þeim grundvelli, en annars verður
reynslan að skera úr um það, hvort eða á hvern hátt þessi leið verður notuð, og
þá síðan, hvort bindandi lagafyrirmæli fyrir allt landið eða sérstaka flokka sveitar-
félaga eiga við í þessu efni.