Helgafell - 01.12.1942, Blaðsíða 139

BRÉF
409
kann í rituðu máli. Þegar ég segi t. d., að mál-
verk geti orkað á áhorfendur eins og sterkt vín,
tekur hann það kannski of bókstafjega, og lízt
ekki á blikuna, sem von er. Við því er ekkert að
segja og þarflaust að deila um svo smávægileg
atriði á opinberum vettvangi.
Jóhann Briem á sjálfsagt eftir að vinna glæsi-
leg verk á sviði málaralistarinnar. En eem list-
skýrandi og gagnrýni er hann í raun og veru
búinn að segja sitt síðasta orð — og það var —
svo ég vitni í samtal á förnum vegi, máli mínu
til sönnunar, eins og hann sjálfur gerir — fyr-
ir réttum tveim árum, er ég heyrði hann segja
þessa ágætu setningu, sem lýsir afstöðu hans til
lífsins og listarinnar mjög vel, þótt það væri
máski í gamni sagt:
„Þegar útlista skal fyrir fólkinu eðli og til-
gang málaralistarinnar, má aldrei gleymast, að
snúa myndunum við, svo að léreftið sjálft komi
í ljós'h
Steinn Steinarr.
Guðfræði
og hagfræði
í sumarhefti Helgafells 1942 birtist ritdómur
eftir Gylfa Þ. Gíslason hagfræðing um bókina
Undir ráSstjórn eftir Hewlett Johnson dómpró-
fast í Kantaraborg. Við ritdóminn gæti veriÖ
ýmislegt að athuga, en hér skal aÖeins eitt atriÖi
gert að umtalsefni.
Ritdómandinn segir, aS viða í bókinni séu
rangar staðhæfingar, sem beri vitni um fáfræði
í hagfræðilegum efnum, og nefnir sem dæmi
um það þessa setningu á 152.—153. bls.:
„ÞaÖ hejur engin sjáanleg áhrif á vöruverS
eða starfsmannalaun, hvort mikiS eða litiS safn-
ast fyrir af gjaldeyri í Ráöstjórnarriltjunum.
VöruverSiS er fast alveg eins og uerð á gasi eSa
vatni í bœjum á Englandi og getur ekki breytzt
eftir upphœS þess gjaldeyris, sem er í umferS."
„Þessi ummæli bera með sér“, segir nú hag-
fræðingurinn, „að höfundurinn þekkir ekki eða
skilur ekki eitt hið elzta lögmál hagfræðivísind-
anna, .kvantitets'-lögmálið, sem fjallar, í sem
fæstum orðum sagt, um þaS, aS verðlagið á-
kvarðist af hlutfallinu milli vörumagnsins og
peningamagnsins í umferÖ, þegar jafnframt sé
tekið tillit til umferðarhraða peninganna".
Gylfi Þ. Gíslason er sagður ágætlega að sér í
hagfræðinni. Hann hefur til dæmis lært kvan-
títetslögmálið og kann það orðrétt utan bókar.
Og hann er auðsjáanlega staðfastur í þeirri
skoðun, að til þess sé lögmálið, að það sé
látið gilda. Verði nú á vegi hans staðreynd eins
og sú, sem lýst er f fyrr greindri tilvitnun um
vöruverð í RáÖstjórnarríkjunum, — staðreynd,
sem vill ekki koma heim við kenningar borg-
aralegrar hagfræði, fer til dæmis í bág við sjálft
kvantítetslögmálið, — skyldi þá ekki fara illa
fyrir staðreyndinni, mundi hún ekki verða að
víkja, því að kvantítetslögmáliÖ, vitum vér, er
eins og orð spámannsins, — við því má ekki
hagga.
Annars er ekki því að leyna, að ritdómand-
anum verður sorglega Jítið úr kvantítetslögmál-
inu sínu, þegar á reynir. í næstu setningu seg-
ir hann:
„Sé verðmyndun ekki frjáls, en þó ekki um
að ræða algera skömmtun, og ákveði hið opin-
bera hærra eða lægra verð á vöru en svarar til
markaösaSstæöna svo sem framleidds magns
vörunnar og eftirspurnar neytendanna, verður
hún annað hvort óseljanleg eða skortur verður
á henni".
Þetta er í sjálfu sér gott og blessað. Á því er
þó sá galli, að það afsannar ekki fyrr greinda
staðhæfingu dómprófastsins, heldur styður hana.
Góður sósíaldemókrat ætti helzt ekki að láta
sér ókunnugt um þann tilfinnanlega skort á
margs konar nauðsynjavamingi, sem átt hefur
sér staS í Ráðstjómarríkjunum á undanförnum
árum, því að víst hefur það stundum komið sér
vel að geta vitnað í hann. Þessi vöruskortur er
að vfsu aÖeins stundarfyrirbæri, en eigi að síður
staðreynd, sem stafar af því, að neyzluþörf al-
mennings og kaupgeta hefur aukizt stórum hrað-
ar en getan til að framleiða neyzluvaming, en
þetta ósamræmi stafar aftur fyrst og fremst af
nauðsyn Ráöstjórnarþjóðanna á því að einbeita
framleiðsluöflunum að vígbúnaði landsins.
Minna má til dæmis á pappírsskortinn, sem
veldur því, að hvergi nærri er hægt að full-
nægja eftirspurn bóka í Ráðstjórnarríkjunum,
þó að bókagerð sé þar meiri en í nokkru öðru
landi heims. Hvað sem öðru líður, er vöruekla
þessi fullgildur vitnisburður um það, að verð-
myndun í Ráðstjórnarríkjunum muni fara eftir
einhverju öðru en kvantítetslögmálinu.
Kvantítetslögmál þetta hefur löngum verið í
tízku meðal borgaralegra hagfræðinga til skýr-
ingar á verðmyndun. Nú er að vísu liÖin nærri
þvf öld, síÖan Karl Marx sýndi fram á, að vöru-
verð ákvarðast í raun og veru af allt öðru en
hlutfallinu milli vörumagns og peningamagns í
umferð. Eln sanntrúaður borgaralegur hagfrœð-
ingur lætur auðvitað ekki falsspámanninn Marx