Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Síða 131

FYRIRMYNDARSAíMFÉLAGIÐ ÍSLAND
og haft er eftir einum helsta rithöfundi okkar, Einari Má Guðmunds-
syni, Islendingar fundu upp þingræðið en ekki Bretar eins og fólk ann-
arstaðar í Evrópu heldur og þeir fundu Ameríku en ekki Kólumbus.34
Svo voru Islendingar líka nærri fyrstir til tunglsins svo þetta sé sett í
skemmtdlegt samhengi landafundahátíðarhalda fyrir tveimur árum þar
sem Bjarna nokkrum geimfara var mjög hampað!
Greinilegt er að sú útópíska mynd sem dregin var upp af Islandi á síð-
ari hluta 19. aldar og f\Tri hluta 20. aldar lifir enn góðu lífi þó að vissu-
lega hafi hún breyst. Hellas norðursins varð sjálfsmynd Islendinga með-
an sjálfstæðisbaráttan stóð sem hæst en nokkra furðu vekur hversu lífseig
hún hefur orðið, að hún skuli jafnvel hafa lifað af síðari heimsstyrjöldina
og svo gagngerar þjóðfélagsbreytingar á 20. öld að slíks eru engin dæmi.
Nokkra furðu hlýtur líka að vekja að hvað efrir annað sjáist dregnar
myndir í breskum og þýskum fjölmiðlum af yfirburðaþjóðinni smáu í
norðrinu; í fiTmefridri grein í Spiegel skín þó líka í gegn góðlátlegt grín
að hinum smáa sem hrópar hátt til þess að vera viss um að einhver taki
eftír honum.
Hluti skýringarinnar á þessum málflumingi er sá að Islendingar, eins
og aðrar iðnvæddar þjóðir, em orðnir virkir þátttakendur í að skapa sína
eigin ímynd, eins og nefnt hefur verið hér að framan, og hafa vissulega
sín áhrif, nú á tímum ekki síður en þegar Arngrímur Jónsson lærði lagði
ffam sína útópíu gegn dystópíu Blefkens snemma á 16. öld. En megin-
hluti skýringarinnar er þó að nú, ekki síður en fyrr á öldum, dregur land-
ið útópíuna til sín eins og segull. En kannski er tími til kominn að fara
að skipta um mynd?35
34 Broder, Henryk M., „Zahlenhexen und Tageslieder“. Der Spiegel 39/2000, bls.
256-260. Endursögn á greininni birtist í Morgunblaðinu 28. september 2000 bls. 30.
35 Anna Agnarsdóttir og Skúli Sigurðsson frá þakkir fyrir yfirlestur og athugasemdir.
I29