Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Blaðsíða 94

Tímarit Máls og menningar
I svo að segja hverju kvæði færist brostin
og fom hringing elligrænnar klukkunnar
nær. Og kvæðið um stekkjarmóann endar
svona:
Sem til að minnast alls er áður var
einn er ég staddur hér við rústirnar,
og geng að verki enn með orji og Ijá.
Og annar sláttumaður stendur hjá.
Hinn rauði þráður Landsvísna er hljóð-
látur uggur, blandinn karlmannlegu æðm-
leysi. Þessi uggur er enganveginn fyrst og
fremst persónulegur, heldur er sjálfur hinn
almenni heimsótti í senn efldur og einfald-
aður með sjálfsskoðuninni. Skáldið stend-
ur frammi fyrir sinni tæknibrynjuðu atóm-
öld með helsprengjuna yfirvofandi og sitt
eigið land í hers höndum og innlendra
gróðabrallsmanna með alþjóðlegan stór-
iðjurekstur í forgrunni. Og Hvítársíðu-
bóndinn getur ekki með nokkru móti trúað
á það „jafnvægi í byggð ]andsins“ sem boð-
að er á slíkum forsendum. Hann veit vel að
senn muni að fullu úr sögunni það hrika-
lega þúsund ára lífsstríð Bjarts í Sumar-
húsum sem ætíð barg viðkvæmu lífsblómi
skáldþrárinnar — og þar með í hættu sá
einræni menningarstrengur sem aldrei slitn-
aði í brjósti íslenzkrar alþýðu, heldur var
hið aleina sem helgaði sérstakan tilveru-
rétt þessarar litlu þjóðar:
Og hér lauk tröllatíð við stórgrýtt fljótið
— og tröllið eina stóð við fljótsins hjörg,
og tröllið grét og tár þess hrundu í fljótið,
og tár þess voru bœði stór og mörg.
Svo uggandi er skáldið um afleiðingam-
ar af hamskiptum íslendinga úr einangr-
aðri bændaþjóð og bókmennta í tæknilærða
„heimsborgara" hermangs og stóriðju að
því verður að orði:
Á bak við gráan sinuskúfinn
sér í moldarund
og svartan kolabrand
úr löngu dauðri glóð.
Þetta er landið undir sólinni
sem á sér enga þjóð
og ekki er jramar land.
Hvar er þjóðin,
hvar er þjóðin
sem á sér ekkert land
og ekki er framar þjóð?
En ekkert fær þó haggað trúnaði skálds-
ins við ættjörðina — hvað svo sem í vænd-
um kann að vera:
Og spurning sú, hvar vilt þú verjast hinzt,
hér vakir hún og bíður svars frá þér,
ef land þíns hjarta er hér, hið eina er jinnst,
hvar er þá betra að falla en einmitt hér?
Því sá er beztur blettur til á jörð
og bindur jastast þann er stendur vörð,
sem vonlaust er að verja ej illa jer.
Þess er þannig ekki að dyljast að þessi
litla bók er frá upphafi til enda safn hljóð-
látra og mildra vamaðarorða sem endar á
þessari látlausu völuvísu:
Eitt verð ég að segja þér áður en ég dey,
enda skalt þú börnum þínum kenna jrceði
nun,
sögðu mér það álfarnir í Suðurey,
sögðu mér það dvergarnir í Norðurey,
sögðu mér það gullmura og gleymmérei
og gleymdu því ei:
að hefnist þeim er svíkur sína huldumey,
honum verður erjiður dauðinn.
En skáldi af uppruna og kynslóð Guð-
mundar Böðvarssonar er lífið ekki sfður
erfitt, ef það á ekki geð til að sætta sig við
hvað sem vera skal og þegja síðan og deyja.
Eitt sinn fagnaði það auðvitað tilkomu
tæknibyltingarinnar sem endurlausn hins
fátæka erfiðismanns, en nú óttast það að
hinn hraði vöxtur hennar í höndum einok-
unarhringa og hervelda muni gerast á kostn-
84