Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Síða 52

Tímarit Máls og menningar
„Þessi maður hefur aflað sér meiri
vitneskju um fisk og fiskveiðar en
nokkur annar, og til hvers? Til þess
að útvega yður bezta fisk í heimi.
Fisk sem veiddur er á miðum sem
hafa verið fræg allt frá söguöld vegna
þess hve fiskurinn þar er góður.“
Hugsið ykkur hvað fj ögurra til fimm
mínútna sjónvarpsauglýsing gæti selt.
Hægt væri að sýna síldarbátana,
stúlkur að salta síld í tunnur, bregða
síðan upp yfirlitsmynd af firðinum
öllum umluktum snæviþöklum tind-
um, og demba loks yfir áhorfendurna
ísmeygilegum sölusetningum. Sann-
leikurinn er sá að nú birtist ekki ein
einasta auglýsing um íslenzkan fisk í
sjónvarpi né í kvennablöðum Banda-
ríkjanna, og þar er mikill markaður,
góðir hálsar. Leiðin milli sellófan-
umbúðanna og hins fúsa kaupanda er
því miður með miðaldasniði.
Víkjum enn að þjóðareinkennum
íslendinga. Eitt hið aðdáunarverð-
asta sérkenni íslendinga er hæfileiki
þeirra til að mynda sér skoðanir,
verja þær og vefengja að skoðanir
annarra standist. Afleiðingin verður
breitt stj órnmálasvið í svona litlu
landi. Og stjórnmálaumræður á ís-
landi eru mun frjálslegri en í Banda-
ríkjunum. Gallharður, róttækur
kommúnisti getur opinskátt deilt við
erkiíhaldsmann án Jress að þurfa að
óttast eilífa fordæmingu. Skoðana-
myndun af þessu tagi nær einnig til
lista og bókmennta. Menn ræða um
það, hvað þeim fellur og hvað þeim
fellur ekki í málverkum Kjarvals, og
verða sannir vinir. Og viðmæland-
inn er ekki síður venjulegur hóndi
eða fiskimaður en lærður mennta-
maður eða hálflærður þaulsetugestur
á kaffihúsi. Fæstir íslendingar gætu
gert sér í hugarlund hversu tómum
augum bóndi frá Iowa myndi stara
á þá, ef hann væri spurður hvaða
álit hann hefði á Malisse eða Pi-
casso. Þegar öllu er á botninn hvolft
er ísland ef til vill mótsagnakennd-
asta land í heimi ef mótsagnirnar má
marka af samræðulist og skoðana-
myndun. Frelsið til að deila og skipt-
ast á skoðunum er einhver dýrmæt-
asta eign íslendinga. Það er sérkenni
sem greinir þá frá mörgum öðrum
Jjjóðum. Maður trúir því vart að
svona fj ölbreytilegar skoðanir skuli
rúmast innan svona örlítillar þjóðar.
Þetta er ævaforn arfleifð frá þvi
menn vefengdu í upphafi skoðanir
hver annars í frjálsum umræðum á
Þingvöllum. Þessar umræður eru
tengiliður sem ekki má rofna ef ís-
lendingar eiga að halda áfram að
skera sig eitthvað úr öðrum þjóðum.
En deilur geta leitt til öfga, og öfg-
ar geta leitt til þess að aðeins sé deilt
um eitthvert mál og ekkert aðhafzt.
Sú hefur því miður stundum orðið
raunin í íslenzkum stjórnmálum.
Pólitískir flokkadrættir og sundur-
lyndi í skoðunum hafa stundum leitt
til athafnaleysis í smámunum, hvað
162