Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Page 112

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Page 112
persónulegur sem hann er, fullur af vörumerkj- um höfundar síns og órjúfanlegur frá sjálfri frásögninni. Hann hefur sinn sjarma í tiktúrum sínum sem eru fáar til ama, helst er að orðaröð sé einkennileg: „ ... þótt þú hafir skeint hana í lífinu á bænum“ (bls. 73), eða fullmikið sé af fomöfnum: „í sömu svifum fór móðir hennar að bogra í höfðinu á henni. Hún sneri við henni baki. Telpan tók um herðar henni og lagði hana aftur á bak“ (bls. 53). Þama veit maður ekki hvor hún þeirra er hvor hún. Þá kemur fyrir að líking gangi ekki upp þó falleg sé: „Ljós nóttin var einslags draumur langra daga sem þverra aldrei alveg og týnast því ekki í næturmyrkrið, heldur logaði á þeim eins og sílýsandi lampa í nóttinni“ (bls. 54—55). Þama er nóttinni líkt við hlut sem síðan er í henni. En þetta eru aðeins litlar kvartanir um bók sem endalaust væri hægt að velta sér upp úr og verðurvonandi gert. Stíll ogefni farasaman líkt og sögupersónurnar fara með dýrunum og nátt- úrunni. Það er sem veðráttan hagi sér í samræmi við líðan fólksins, bregður skýjum á loft eftir langan þurrk til þess eins að því leiðist ekki og telpan reynir „ . . . að anda hljóðlega til að styggja ekki kyrrðina“ (bls. 14). Það er þessi gagnkvæma háttvísi sem er eitt það fallegasta í bókinni, auk þeirrar næmu athygli sem dýrin fá. Hestar, kýr og hundar verða fullgildar persónur og virðast telpunni „ . . . jafnvel miklu mann- legri. . .“ (bls. 32) en fólkið. Hestur veit ekki hvort hann má hreyfa sig „ ... af tillitssemi við harminn í huga mannsins sem húkti á baki hans“ (bls. 125) og það glampar fallega á línur eins og þessar: „ ... næturfriðurinn lagðist yfir og virtist jafnvel ógna hundunum. Geigur greip þá við kyrrð og fegurð jarðarinnar, því að þeir ráku upp hræðslukennt gjamm stöku sinnum og urruðu andspænis engu sérstöku" (bls. 27). Þama, líkt og víðar í bókinni, nær Guðbergur sterkum „spiritual“ áhrifum á einfaldan hátt og án þess að þurfa að styðja sig við gamla geist- lega drauga úr trú eða hjátrú. Hann birtir okkur hina hversdagslegu eilífð og skrifar um hið ójarðneska á jarðbundinn hátt, hið yfimáttúrulega með náttúmstemningum og nær því að vera andlegur á mjög materíalískan hátt, sem að líkindum er eina leiðin fyrir bók- menntir að fara nú á trúlausum tíma þegar fólk sækir sitt andlega brauð í hljóðgerfla og heila- hvíldamámskeið. Svo lengi deyr sem lifir Tvífættu persónumar em, líkt og þær fjórfættu, allar nafnlausar. Það er að líkindum gert til að forðast fomar klisjurog öll sagan erörnefna- og vömheitalaus sem gerði hana nokkuð tímalausa ef ekki kæmi til eitt vasadiskó og umræður um tölvur og hópefli. Þetta er enginn venjulegur „realismi“ og með þessu móti næst einnig hæfi- leg mixtúra af því almenna og hinu einstaka, sagan gæti í raun gerst hvar sem er, hvenær sem er og hefur ekkert af hinum staðbundna kreðsu- þef sem einkennir svo mjög íslenskar bók- menntir, án þess þó nokkurn tíma að glata sérkennum hins íslenska veruleika. Sérhver persóna er sérstæð, heilsteypt og leynir á sér, fólki er ekki lýst í einföldum andlitsdráttum heldur framkallast mynd manns af því hóló- grafískt í gegnum síðurnar, af orðum þeirra og gerðum, við kynnumst persónunum af um- gengninni við þær. Bóndinn er yfirvegaður og síminnandi á gæði sveitalífsins og húsfreyjan einföld og jarðbundin með ekta setningar eins og: „Reyndu bara að borða. Það hefur okkur alltaf reynst best þrátt fyrir vísindin“ (bls. 51). Dóttirinn er hinsvegar af flóknari kynslóð, dálítið tætt háskólamanneskja sem fær nýjar dellur reglulega og er full af fróðleik úr annars manns höfði, heldur fyrirlestra yfir heimilis- fólkinu um nýjustu tækni og vísindi og lærir spænsku útá hól. Astalíf hennar er að mestu handan við bakgrunn söguþráðarins, það glittir aðeins í það við og við, sem gerir bókina marg- lesna. Dóttirin er á ýmsan hátt fulltrúi hinnar venjulegu háskólamanneskju sem engum sér- stökum kostum er búin og hefur ekkert sérstakt að lifa fyrir en fyllir líf sitt þess í stað af sí- felldum þeysireiðum og örvæntingarfullum 102 TMM 1992:1
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.