Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Side 71

ÞÖGNIN í ORÐUNUM
í stað skrifar hún um sjóferð sem hún fór í „fyrir meira en þrjátíu árum“(16).
Hún deildi klefa með Salóme Kjartansdóttur og hlustar á sögu hennar heila
nótt. Það er sem sagt hver sagan inni í annarri og allar spegla þær hver aðra
á margvíslegan hátt. í greininni „ . . . þetta er skáldsaga"5 fjallar Ástráður
Eysteinsson um hina flóknu gerð bókarinnar í sama klefa, sjálfsvísanir
hennar og vangaveltur um tungumál, skáldskap og eigin tilurð. Hann minn-
ist líka á snjóinn og segir að hann sé „tákn fyrir tilveru Salóme11.6 Snjórinn
er tákn fyrir enn fleira í þessum texta.
Salóme kemur vestur sem kaupakona árið 1930 í byrjun kreppunnar og
á gott sumar á Hamri. Hún dregst á að vera veturinn líka og segir við
sögukonuna:
Jújú, ég ætlaði suður með vorinu, en þá var ég orðin ófrísk og trúlofuð
manninum mínum. Þú veizt sjálfsagt hvernig veturnir eru hérna. En
ég vissi ekki að þeir eru svona... Það er svo náttúrlegt að það sé snjór
í fjöllum. En allur þessi snjór kringum bæinn og aUsstaðar, hvert sem
maður lítur, nema þar sem sér í sjó, allsstaðar snjór, endalaus snjór
... Það var snjór yfir öllu, eilífur, endalaus snjór —. (33-34)
Snjórinn lokar Sölu inni á Hamri, karlmennirnir fara ferða sinna á skíðum
en hún hefur aldrei stigið á skíði. Snjórinn einangrar hana, lokar hana inni
í klefa með bóndasonunum tveimur, Jóel og Berta og foreldrum þeirra. Hún
giftist Jóel. Ef til vill má segja að hún „gangi í hamarinn" því að smám saman
aðlagast hún Jóel og tengdafólkinu, tekur upp orðræðu þess og lífsviðhorf.
Það er tvennt sem skiptir sköpum í lífi Sölu en það eru ástin og hefndin
eða refsingin. Menn tala ekki um tilfinningar í þessu samfélagi og Sala notar
ekki hugtakið „ást“. Hún notar hugtakið „góður“ um þá sem sýna henni
umhyggju og „blíður“ um eina mannveru eða son sinn, Kjartan.
Berti er „góður“ við hana og þau eiga í ástarsambandi í tvö ár. Þetta er ást
í meinum, Sala kallar hana „þetta“ og segir: „ . . . það er eins og manni sé
ekki sjálfrátt, þegar þetta kemur yfir mann.“ (53) Þau elskast á stolnum
stundum en Sala er þá ófrísk að öðru barni sínu, Kjartani. Hann fæðist svo
mjög þroskaheftur og Sala túlkar það sem hefnd eða refsingu fyrir synd sína.
Um leið elskar hún engan og ekkert jafn heitt og þennan dreng. Og hann er
sá eini sem elskar hana skilyrðislaust, það eina sem hún á alein og enginn
mun taka frá henni því að enginn annar vill elska svona barn. Kjartan verður
eins og „annað sjálf‘ Sölu, birtingarmynd bæklaðs tilfinningalífs hennar,
sjálfsfyrirlitningar og fullkomins valdaleysis.
Tilfinningar hennar til Berta eru hins vegar mjög flóknar og fullar af
tvískinnungi. Henni fínnst hann barnalegur og mun yngri en hún þó að
muni aðeins tveimur árum á þeim. Hann skilur ekki stöðu hennar eða þau
TMM 1997:1
61