Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Blaðsíða 128

RITDÓMAR
eru margræð og sum jafnvel óræð.
Ljóðheimur Gyrðis er byggður upp af
ýmsum sértáknum og stefum sem eru
lesendum hans vel kunn. f Hugar-
fjallinu eru áberandi myndhverfingar
sem samanstanda af huglægum fyrri lið
og hlutlægum síðari lið sem oft er sóttur
til náttúrunnar. Gott dæmi um slíkar
myndhverfingar er að finna í síðasta
erindi upphafsljóðsins „Undir fjalli":
Hugarlaufm visna,
það er haust í
Inndölum
Hugarlauf vísar auðvitað til innri
veruleika, það er haust í sál mælandans.
Inndalir gætu sömuleiðis vísað til
hugans en er með stórum staf, líkt og um
sérnafn sé að ræða og vísar þá til dala sem
liggja nálægt hálendinu og þar haustar
venjulega íyrst. Gyrðir notfærir sér hér
tvíræðni tungumálsins á skemmtilegan
hátt. Mörg fleiri dæmi mætti tína til úr
Hugarfjallinu um svipaðar samsetn-
ingar, t.d. í ljóðinu „Þekkingarleit" þar
sem lýst er erfiðu ferðalagi grasmaðks
sem skríður upp brekku. Skýring ljóðsins
á því að maðkurinn vílar ekki fyrir sér
erfiðið er: „En hann er á leið / á bóka-
safnið / þar sem hugargrasið / sprettur //
Lífseigast / allra grasa“. Nafn bókarinnar
er einmitt enn eitt dæmið um mynd-
hverfingar þar sem skeytt er saman
huglægu og hlutlægu orði. f samnefndu
ljóði „Hugarfjallið“ er að finna dálítið
meitlaða og kaldhamraða ádeilu á
manninn. Ljóðið hljóðar svo:
Langt undir íjallinu
er æð í berginu.
Þar er gullið
í manninum geymt.
Skortur á eftirspurn
hamlar námuvinnslu.
Einhvern veginn hljómar þessi ádeila
kunnuglega, það er djúpt á gullinu í
manninum en finnst þó. Einhverra hluta
vegna nær þetta ljóð ekki alveg að lifna
við þó það sé snoturlega samið. Sama má
segja um ljóðið „Leiðrétting“ en þar segir
að sjórinn sé „aðeins / þessi söltu tár /
allra sem hafa / fæðst“. Hér er um of
byggt á notuðum hugmyndum til að
ljóðin nái að vísa út fyrir sig.
En þetta er undantekning. Oft leikur
Gyrðir sér skemmtilega að tungumálinu
og getur jafnvel notfært sér orðaleiki til að
hnykkja á boðskap ljóðanna, víkka
samhengi og einfaldlega hitta í mark eins
og á við um ljóðið „Utan við landakortið“
sem íjallar um Astrid Lindgren níræða:
Hvaðan kemur
það sem hendurnar
hafa fært á blað?
Úr löndunum
handan við
heiminn
Smálönd
verða
stór lönd
Meistaraleg notkun andstæðna er eitt af
einkennum ljóða Gyrðis. Hér leikur hann
sér með andstæðurnar smátt-stórt á
áhrifaríkan hátt. Mjög oft notar Gyrðir
andstæðurnar myrkur og ljós í ljóðum
sínum. Þetta stílbragð er mjög áberandi í
Hugarfjallinu sem og í fyrri verkum hans.
Ljóðin „Svarthvít mynd“ og „Máttur
fugla“ eru á margan hátt dæmigerð fyrir
ljóðlist Gyrðis. í fýrrnefnda ljóðinu er lýst
þegar starar hefja sig til flugs af gráu
grindverki ffaman við grátt hús „Upp úr
þokunni, / á svörtum vængjum / inn í
ljósið“. í síðarnefhda ljóðinu er lýst göngu
ljóðmælanda í góðu veðri niður að vogi
nokkrum þar sem fjölskrúðugt fuglalíf er.
Ljóðmælandi er samt ekki glaður:
126
malogmenning.is
TMM 2000:3