Són - 01.01.2011, Blaðsíða 15

15ÞRÍKVÆÐ LOKAORÐ DRÓTTKVÆÐRA BRAGLÍNA
forðast það sem braglýti – nema helst Egill Skallagrímsson.19 Þrátt fyrir
orðaskilin á eftir fjórðu bragstöðunni er sem sagt ekki alveg sama á
hvaða hljóði næsta orð byrjar – og þar með kannski hæpið að reikna
með mjög afgerandi braghvíld.20 Sé kenningunni um hálflangt atkvæði
fylgt eftir, þá virðist helst þurfa einmitt eftirfarandi samhljóð21 til þess
að gefa stuttu atkvæði þá réttu „hálflengd“ sem hæfileg sé fyrir þessa
tilteknu stöðu í braglínunni – ef hana skipar einkvætt nafnorð! Þetta
stefnir sem sagt í býsna mikla flækju og skal ekki reynt að greiða frekar
úr henni hér.
Enda er þetta ekki nema inngangur allt saman.
Kemur þá að rannsóknarefninu sjálfu, þ.e. þríkvæðum orðum í lok
dróttkvæðrar braglínu, orðum sem fylla fjórðu, fimmtu og sjöttu
„stöðu“ línunnar.
Nú mætti ætla: ef braghvíld er milli fjórðu og fimmtu stöðu; ef langa
atkvæðið í fimmtu stöðu ber alveg sérstakan þunga í braglínunni; og
ef strangar reglur hindra að atkvæðið í fjórðu stöðu jafnist á við það
að lengd og áherslu – að þá sé bara alls ekki hægt að enda línuna á
þríkvæðu orði. Braghvíld er erfitt að hugsa sér inni í orði og áhersla
19 Gade, sem vinnur úr elsta hluta dróttkvæðanna (kveðskap eignuðum nafngreindum
skáldum á 9. og 10. öld), nefnir fjölda dæma um ólíkar gerðir braglína. Í dæma -
syrpum 4. kafla (bls. 73–106) telst mér til að 76 braglínur hafi stuttstofna nafnorð í
fjórðu bragstöðu. Af þeim eru aðeins fimm (6,6%) þar sem sérhljóð fer á eftir, allar
eignaðar Agli. Til samanburðar fór ég yfir hluta af syrpunum og fann 38 dæmi um
einkvæða sögn í fjórðu bragstöðu, þar af 11 (29%) þar sem sérhljóð fylgir á eftir.
Þannig fer ekki á milli mála að flest elstu skáldin hafa forðast stuttstofna nafnorð í
þessari stöðu nema samhljóð fylgdi á eftir. Sama á við, samkvæmt fljótlegri athugun,
um skáld eins og Sighvat Þórðarson á 11. öld og Gamla kanoka á 12. öld.
20 Sjá annars býsna ákveðnar hugmyndir um braghvíld hjá Kuhn (bls. 131–182) og
efasemdir hjá Gade (bls. 52–55).
21 Myrvoll vísar áhrifum samhljóðsins á bug með því að athuga línur sem enda á
þríkvæðum samsettum orðum eins og „ver-fótum“, en þar skiptir máli, a.m.k. hjá
sumum skáldum, að fyrri liðurinn, t.d. „ver-“, sé stuttstofna. Af því ályktar hann
(bls. 15): „At etterlekken i ei samansetjing ikkje hev noko å segja for kvantiteten i
fyrelekken, ser me òg i samansetjingar som strekkjer seg frå fjorde til sette posisjon,
der det som nemnt er eit krav til substantiv i fjorde posisjon at dei skal vera
halvlange. Det vilde ikkje vera tilfellet i eit vers som ... lög-sóta ver-fótum um me ikkje
såg ver- isolert.“ En þessi röksemd er ekki einhlít. Alveg eins og hann gefur sér að
orðhlutaskilin geri atkvæðið „ver-“ bara hálflangt get ég hugsað mér að áhrif
samhljóðs í öðru orði eða orðhluta valdi bara hálflengd. Munurinn á fullri og hálfri
lengd kemur einungis fram í þessari fjórðu bragstöðu, og hann kemur jafn vel heim
við báðar tilgáturnar – ef hálflengd er á annað borð bragfræðilegur veruleiki.