Són - 01.01.2015, Side 134

132 HAukur Þorgeirsson
Hvernig hrærivél var þetta? Eins og rætt var í kafla 3 er freistandi að
álykta að kvæðið hafi haft viðkomu í mannshuganum. Einhver hefur þá
lært HÁVAMÁL utan að eftir Konungsbók og seinna skrifað kvæðið upp
eftir minni. Það er jafnvel ekki útilokað að kvæðið hafi haft viðkomu í
fleiri en einum mannshuga – að það hafi komist aftur í munnlega geymd.
Raunar er til heimild um að menn hafi kunnað vísur úr Sæmundar-Eddu
áður en Brynjólfur eignaðist Konungsbók. Undir lok 17. aldar skrifaði
Árni Magnússon eftirfarandi minnisgrein:
Monsieur Þormóður Torfason (nú sextugur præter propter) segist
í sínu ungdæmi heyrt hafa föður sinn sítera nokkuð úr Sæmundar
Eddu, sem hann sagt hafi sig í bókinni fyrir löngu / nokkru13 lesið
hafa. Hvað, ef svo er, (sem hann fyrir víst segir), þá hafa menn vitað
af þessari bók og hana svo nafngift fyrr en Mag. Brynjólfur eignaðist
það exemplar sem nú er hjá Þormóði, ex Bibliothecâ Regiâ.
(Stefán Karlsson 2000:245)
Margt er óljóst um Edduiðkun íslenskra fræðimanna á 17. öld, ekki síst
vegna þess að fjölmörg Edduhandrit glötuðust í brunanum 1728. En
greinilegt er að Björn á Skarðsá (1574–1655) hafði HÁVAMÁL í höndunum
áður en Brynjólfur biskup komst yfir Konungsbók árið 1643. Í ritgerðinni
Nokkuð lítið samtak um rúnir vísar Björn í sex erindi kvæðisins og er text-
inn þar greinilega skyldur texta Resens (Faulkes 1977:75). Í ritgerðinni
Dimm fornyrði lögbókar, sem rituð var 1626, vísar Björn í niðurlag 119.
erindis HÁVAMÁLA og aftur má sjá skyldleika við Resenstextann (Einar
G. Pétursson 1998:432). Sú gerð HÁVAMÁLA sem Resen prentaði hefur
þá verið komin til sögunnar í síðasta lagi 1626. Innskotin í textanum
sýna að menn hafa þá ekki einungis haft HÁVAMÁL undir höndum heldur
einnig fleiri kvæði undir ljóðahætti – að minnsta kosti SIGURDRÍFUMÁL
og VAFÞRÚÐNISMÁL. Það er enda ljóst að SIGURDRÍFUMÁL voru skrifuð
upp úr Konungsbók áður en kver glataðist úr henni (Þórdís Edda
Jóhannesdóttir 2012; Einar G. Pétursson 1984 – um feril Konungsbókar
sjá einnig Helga Guðmundsson 2012). Ef fallist er á þá niðurstöðu
að texti Resens sé ættaður úr Konungsbók höfum við öðlast svolitla
viðbótar vitneskju um notkun Konungsbókar fyrir árið 1643.
13 Orðið nokkru er skrifað yfir orðið löngu án þess að neðra orðið sé strikað út.