Dagblaðið Vísir - DV - 09.01.2008, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 9. JANÚAR 2008
Fókus DV
ISÍlP®y

Nemar spila
með Sinfó
Hinir árlegu tónleikar þar sem
tónlistarnemar fá tækifæri til að
leika einleik með Sinfóníuhljóm-
sveit Islands fara fram á morgun.
^ Hljómsveitin, ásamt Listaháskóla
íslands, stendur fyrir forkeppni sem
sker úr um hverjir stíga á svið með
hljómsveitinni. Að þessu sinni urðu
fjórir ungir einleikarar hlutskarp-
astir: Hákon Bjarnason mun leika
píanókonsert eftir Sergej Prokofíev,
Theresa Bokany flytur flðlukonsert
eftir Henryk Wieniawski, Arngunnur
** Árnadóttir leikur á klarinett Premi-
ére Rhapsodie Claudes Debussy og
Joaquin Páll Palomares flytur fiðlu-
konsert Jeans Sibeliusar. Tónleikarn-
ir hefjast klukkan 19.30, miðasala fer
fram í Háskólabíói og fá nemar mið-
ann á hálfvirði.
ENDURKOMA YFIRVOFANDIYFIRVOFANDI
Leiksýningin Yfirvofandi, stofudrama sem sýnt er á heimili höfundarins Sigtryggs
Magnasonará Lokastíg 5, snýr aftur nú íjanúar.Verkiðvarfrumsýnt í maí ífyrra sem hluti
af Listahátíð í Reykjavílt og fékk gríðargóðar móttökur gagnrýnenda og áhorfenda.
Miðasala er hafin en nánari upplýsingar um sýningartíma og fleira eru á naiv.blog.is.
Skemmtilegt og vandaö „Og niðurstaðan
svona í lokin - til að leikhúsið hafi eitthvað
að setja í auglýsingarnar ef það kærir sig um:
Ivanov er ein skemmtilegasta og vandaðasta
Tsjekhov-sýning sem hér hefur sést," segir
leiklistargagnrýnandi DV í dómi sinum.
MYND ÞjóðleikhúsiðÆddi
SKEMMTILEGA ÓSKEMMTILEGT
f óku
*
Litalíf
ívar Valgarðsson opnar sýningu
sína, stilla gárur straumur / calm
ripples currents, í galleríi i8 á föstu-
daginn. I verkum sýningarinnar
beinir Ivar athygli áhorfandans að
því hvernig ljós, endurvarp og eða
staðsetning og afstaða stýrir birting-
armynd litar og upplifuninni af hon-
um. Hann athugar jafnframt hvernig
fljótandi, óhreyfð málning myndar
slétt yfirborð í málningarfötu, hvern-
ig málning myndar mismunandi yf-
irborð við ólfkar aðstæður og hvern-
ig málning streymir sé henni hellt.
1 Ivaö skýrir samkeppnis-
hæfniV er yfirskrift málstofu
sem llelga Kristjánsdóttir
heldur á vegum viöskipta- og
hagfræðideildar í stofu 102 í
1 Iáskólatorgi í dag. I'ar leitast
I lelga við aö varpa Ijósi á þá
þætti sem kunna að skýra sam-
keppnishælni þjóða. I lelga er
sérfræðingur við viðskipta- og
hagfræðideild I Iáskóla íslands.
Hún lauk MBA-prófi l'rá Boston
College 1995, meistaraprófi í
hagfræði lrá KUL í Belgíu 2000
og doktorsprófi frá III 2004.
I lelga hefur síðan lagt stund á
rannsóknir og kennslu við I Iá-
skóla íslands.
Af hverju fær maður sig aldrei fullsaddan á
þessu vonlausa yfirstéttarfólki Tsjekhovs? Eins
og það er nú líka skemmtilegt, eða hitt þó held-
ur. Þarna situr það á góssunum sínum, lífsleitt
og þunglynt, uppfullt af eigin volæði, rífandi allt
niður og mest sjálft sig, þusandi fram og aftur um
hvað allt sé þetta nú ómögulegt. Eiginlega skilj-
anlegt að bolsévikkarnir skyldu losa sig við þetta
pakk - hefði það þá bara verið eitthvað skárra sem
kom í staðinn.
Og þó hlýtur manni að þykja vænt um þetta
fólk. Eða kannski ekki beint vænt um - maður
hefur áhuga á því, skilur það, losnar ekki við það
þegar maður hefur einu sinni kynnst því. Ástæð-
an er augljós: einmitt svona erum við flest, á okkar
verstu stundum. Alltaf að bíða eftir stóra vinningn-
um sem á að breyta öllu, færa okkur hamingjuna á
ný. Komast til einhverrar Moskvu eða Parísar, þar
sem allt á að vera svo skemmtilegt og þar sem stóra
ástin bíður okkar jafnvel á einhverju götuhorninu,
albúin þess að svífa með okkur burt frá gráma
hversdagsleikans, öllu bullinu. Á meðan höldum
við sjálf áffam að bulla. Og bullum því meir sem
við verðum ólukkulegri, og ólukkulegri því meir
sem við bullum. Þokkalegur vítahringur atarna.
Nú eru Rússarnir enn mættir á svið Þjóðleik-
hússins. Enn, segi ég, því að íslenskir áhorfendur
hafa ekki þurft að kvarta undan skorti á Tsjekhov
síðustu tuttugu ár eða svo. Reyndar mættu ís-
lenskir leikhússtjórar vel huga að ýmsum öðrum
rússneskum leikverkum sem hér hafa aldrei ver-
ið sýnd, til dæmis skálda eins og Tjurgenevs eða
jafnvel Ostrovskís. Ekki það, að ég sé orðinn leiður
á Tsjekhov, fjarri fer því. Það er bara svo takmarkað
sem hér er hægt að flytja og því mikilvægt að þeir
sem ráða ferð leikhússins hafi sem víðasta útsýn.
Tsjekhov kom oft upp í Þjóðleikhúsinu í stjórn-
artíð Stefáns Baldurssonar, þá undir leikstjórn
gistivinar hans, Rimasar Tuminas frá Litháen.
Sýningar hans voru misjafnar og fengu misgóðar
undirtektir, einnig hjá þeim sem eiga að „hafa vit
á". Persónulega hreif Kirsuberjagarður hans mig
mest. Og mér fannst svolítið leitt að hann skyldi
ekki setja upp Vanja frænda sem mér hefur alltaf
þótt vænst um af verkum Tsjekhovs, þó að auð-
vitað sé Kirsuberjagarðurinn þeirra stórbrotnast.
Þjóðleikhúsið á nefnilega svo góðan leikara í Vanja
sjálfan þar sem er hann Sigurður okkar Skúlason.
(Ég er sem sé gersamlega ósammála unga leikar-
anum sem sagði í DV-viðtali fyrir helgi að krítíker-
ar mættu hreinlega ekki hafa skoðun á leikenda-
vali; það er alrangt hjá honum: þeir eiga einmitt
að hafa sem mestar skoðanir á því og eins hvernig
leikarar eru nýttir yfirleitt.)
Ivanov er ekki skáldverk á borð við Vanja frænda
eða Kirsuberjagarðinn. Það er samið löngu á und-
an þeim og væri trúlega gleymt ef Tsjekhov hefði
ekki skrifað betri leikrit. Fyrst gera verkin höfund-
ana fræg, svo höfundarnir verkin; það er gömul
saga. Ivanov kallinn er óttalegur kverúlant, sjálfs-
elska hans taumlaus, svartagallsrausið í honum
ætlar engan enda að taka. I höndum minni leik-
ara en Hilmis Snæs gæti hann orðið mjög, mjög
leiðinlegur. En Hilmir Snær bregst ekki, Ivanov er
besta mannlýsing hans á sviði Þjóðleikhússins, allt
frá því hann brilléraði sem Jimmy Porter í Horfðu
reiður um öxl fyrir allmörgum árum. Ef við verð-
LEIKDOMUR
eftir Anton Tsjekhov
Leikstjóri: Baltasar Kormákur
Leikmynd: Grétar Reynisson
Búningar: Helga I. Stefánsdóttir
Lýsíng: Páll Ragnarsson
Hljóðmynd: Sigurður Bjóla
Garðarsson
Jón Viðar Jónsson
leiklistargagnrýnandi I
um leið á bölmóðnum í honum - og hjá því held
ég sé nú erfitt að komast - er það ekki leikaranum
að kenna, heldur höfundinum. Tsjekhov var að-
eins tuttugu og sjö ára þegar hann samdi leikinn
og hann var að prófa sig áfram, leita uppi það jafn-
vægi á milli kómedíunnar og tragedíunnar sem
hann náði að lokum í fyrmefndum meistaraverk-
um. Það má vel halda því fram að heildarmyndin
gangi hér ekld fyllilega upp, verkið sé á köflum of
langdregið (einkum í þriðja þættinum) og dauð-
dagi Ivanovs í lokin of ódýr lausn, beri fullmikinn
keim af melódrama; þann keim þykist ég reynd-
ar einnig finna í Mávinum og Þremur systrum sem
enda á svipaðan hátt, með óvæntu dauðsfalli. Ailt
um það eru þarna fjölmargir ágætir sprettir, vel
skrifaðar senur og kostulegir karakterar.
Sviðsetning Baltasars Kormáks á Ivanov er eitt
besta verk hans frá upphafi. Hún er þaulhugsuð og
samvinna þeirra Grétars Reynissonar hefur sjald-
an borið glæstari ávöxt, og er þá ekki lítið sagt. Ég
er ekki viss um að ég treysti mér til að setja fram
mjög nákvæma analýsu á þessari leikmynd eftir að
hafa séð aðeins eina sýningu, en á einhvern hátt
virkaði hún fantavel, kom manni sífellt á óvart, án
þess að verða ágeng, var breytileg og opin og miðl-
aði þó þeirri tilfinningu einangrunar og innilok-
unar sem er einn aðalþáttur verksins. Samspilið
við ljósin var einnig mjög gott.
Hvað varðar nálgun leikstjórans að verkinu
sé ég ekkert eftir samóvarnum, svo ég vísi í ágætt
viðtal við hann í leikskránni. Nú skal að vísu tek-
ið fram að ég hef ekki lagst í neinn textafræðileg-
an samanburð vegna þessarar sýningar, þó mér
finnist eins og fleirum mjög skrýtið að ekki skuli
nefndur neinn þýðandi í leikskránni. En ég get
ekki séð annað en leikstjórinn sé fullkomlega trúr
anda skáldsins - eins og ég skynja þann anda og
skil af mínu takmarkaða vití. Þarna er húmorinn
og þarna er harmleikurinn, og það sem mestu
skiptír: þau systkin eru hér á hárréttum stöðum,
í lifandi túlkun leikaranna. Hugsanlega má deila
um hvort leikstjórinn yddi ekki fullskarpt á stöku
stað, Baltasar hefur löngum átt erfitt með að sitja
á strák sínum, en nú er hann líklega loks búinn að
hlaupa af sér hornin, orðinn þroskaður listamað-
ur, svo maður leyfi sér að tala föðurlega eins og
virtir stórgagnrýnendur gerðu í gamla daga. I öllu
falli er langt síðan - alltof langt síðan - maður hef
séð jafn gegnvandaða sýningu á stóra sviði Þjóð-
leikhússins. Og ég tek fram að mér finnst hún eiga
skilið góða aðsókn, af því að alltof margir íslend-
ingar eru haldnir þeim hleypidómum að rússnesk
list sé eitthvað svo óskaplega „þung" - en æ, æ, nú
er ég auðvitað eina ferðina enn að móðga hæst-
virta áhorfendur.
Leikararnir ættu hins vegar ekki að móðgast
af því sem ég hef um þá að segja að þessu sinni.
Ég ætla að byrja á Jóhanni Sigurðarsyni sem var
óborganlegur sem hinn brjóstumkennanlegi og
broslegi stóreignamaður Lébedev. Af hverju er
alltaf svona þakídátt að skopstæla eiginmenn und-
ir járnhæl eiginkonunnar? Þröstur Leó var yndis-
lega viðbjóðslegur sem sníkjudýrið Borkín; það
er meira hvað Þröstur er í góðu formi um þess-
ar mundir, alltaf að stækka sig og koma á óvart.
Ólafur Egill var líka góður sem læknirinn, hafði að
mestu losað sig við þá hvimleiðu takta sem hann
virtist vera að festast í um tíma; það var helst þeim
brygði fyrir rétt í lokin. Ólafur er efnilegur leik-
ari og full snemmt fyrir hann að byrja að staðna.
Ólafur Darri er að sjálfsögðu ekki nógu roskinn í
hlutverk Shjabelskis greifa, týpu sem áttí eftír að
ganga aftur hjá Tsjekhov, en hann lék kallinn bara
svo ári vel, auk þess sem holdafar leikarans spillti
ekki fyrir (vona það teljist ekki dónaskapur að tala
um líkamlegt ástand leikara). Þeir Jóhann, Þröst-
ur og Ólafur Darri voru alveg hreint frábær þrenn-
ing í fylleríinu, þvílíkur samleikur - það lá við að
manni dyttu í hug svolarnir í Þrettándakvöldi
Shakespeares. Kannski hugmynd fyrir þjóðleik-
hússtjóra að prófa þá í þeim!? Jafnvel með Baltasar
við stjórnvölinn? Fyrri Shakespeare-sýningar hans
voru að vísu afspyrnuvondar að mínum dómi, en
drengurinn er sem fyrr segir allur að mannast - og
Shakespeare á eiginlega svolítið inni hjá honum
eftir ósköpin með Hamlet og Jónsmessunætur-
drauminn.
Af leikkonunum var Ilmur Kristjánsdóttír lang-
best í hlutverki drykkfelldu ekkjunnar Babakínu.
Það var djarft að setja svo unga leikkonu og reynd-
ar ólíka kellingunni í hlutverkið, en það má segja
hið sama um Ilmi og Ólaf Darra: hún er svo góð
leikkona að dæmið gengur upp. Nú á leikhúsið
að gefa Ilmi tækifæri í stóru kvenhlutverki (svo ég
skiptí mér enn af leikendavalinu). Ólafía Hrönn
sýndi gamalkunna takta í hlutverki hinnar stjórn-
sömu eiginkonu Lebedévs; hún var svo sem ágæt,
en maður er bara búinn að sjá þessa kellingu svo
oft hjá Ólafíu. Laufey Elíasdóttir þreytir frumraun
í hlutverki Shöshu og komst að mörgu leytí vel frá
því, þó að hún yrði stundum fulleinhæf í stelpu-
skapnum. Og Margrét Vilhjálmsdóttir var afskap-
lega eitthvað daufgerð í hlutverki hinnar vansælu
eiginkonu Ivanovs; það var eiginlega engin leið að
hafa samúð með þessu dauðyfli og er þó aumingja
konan að veslast upp úr berklum og vamækslu eig-
inmannsins. Ég er ekki heldur viss um að Margrét
sé rétt týpa í svona konur sem kunna að vera orðn-
ar dálítið fjarlægar reynsluheimi íslenskra nútíðar-
kvenna - sem betur fer, má maður líklega segja.
Og niðurstaðan svona í lokin - til að leikhúsið
hafi eitthvað að setja í auglýsingarnar ef það kærir
sig um: Ivanov er ein skemmtilegasta og vandað-
asta Tsjekhov-sýning sem hér hefur sést - og ég hef
nokkurn samanburð, því að ég sá Vanja frænda í
Iðnó árið 1962 og hef séð allnokkrar Tsjekhov-sýn-
ingar síðan, mjög misgóðar. Það getur meira að
segja vel verið að ég líti aftur á hana áður en hún
hættír. Og ég er virkilega spenntur að sjá bíómynd-
ina.