Peningamál - 01.03.2005, Page 57

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
57
milli þessara fjögurra aðferða liggur í því að leitniferill vinnuafls er
fundinn með fjórum mismunandi aðferðum.
Einfaldasta aðferðin er að nota HP-síuna til að finna leitniferil
vinnuaflsnotkunar. Hinar aðferðirnar skipta fyrst vinnuaflsnotkun upp
í undirþætti sína:
(4)
þar sem Ht er atvinnuþátttökuhlutfallið, Lt er mannaflinn, mældur sem
fjöldi einstaklinga á vinnualdri, og ut er atvinnuleysishlutfallið. Síðan er
reynt að meta náttúrulegt atvinnuleysisstig hagkerfisins, þ.e. það at-
vinnuleysi sem mælist við fulla nýtingu framleiðsluþáttanna. Þrjár að-
ferðanna fimm sem notaðar hafa verið í Seðlabankanum til að meta
framleiðslugetu hagkerfisins byggjast á mismunandi mati á náttúru-
legu atvinnuleysi. Ein leiðin notast við HP-síun á atvinnuleysisstiginu,
en hinar tvær notast við ákveðið mat á náttúrulegu atvinnuleysi. Þar
er annars vegar gert ráð fyrir að við fulla nýtingu framleiðsluþáttanna
á Íslandi mælist 2,5% atvinnuleysi, og hins vegar að það mælist
3,0%. Hver þessara fimm leiða gefur ákveðið mat á framleiðsluget-
unni, sem síðan er notað ásamt mældri framleiðslu til þess að reikna
framleiðsluspennuna (með jöfnu (1)).
Áhrif stóriðjuframkvæmda
Framkvæmdir við álbræðslur og orkuver sem nú eiga sér stað hafa
töluverð áhrif á landsframleiðsluna. Mikilvægt er að greina á milli
áhrifa þeirra á framleiðslugetu annars vegar og framleiðsluspennu
hins vegar. Framkvæmdirnar hafa ekki aðeins áhrif á framleiðslu,
heldur einnig á framleiðslugetu hagkerfisins, bæði á byggingartíman-
um og að honum loknum. Þess vegna er nauðsynlegt að taka sérstak-
lega tillit til áhrifa þeirra á fjármunastofn, vinnuaflsnotkun, heildar-
þáttaframleiðni og náttúrulegt atvinnuleysi, þegar framleiðslugetan er
metin út frá framleiðslufallinu (3).
Til þess að taka sérstaklega tillit til þessara þátta er nauðsynlegt
að endurmeta ýmsar þeirra stærða sem liggja til grundvallar mati á
framleiðslugetu með hliðsjón af áhrifum framkvæmdanna á þær.
Reiknað er með því að framkvæmdaferillinn sé þekktur með vissu.
Þjóðhagslíkan Seðlabankans er þá notað til að meta framleiðslu, fjár-
munastofn, vinnuaflsnotkun og mannafla sem myndast hefðu ef
framkvæmdirnar ættu sér ekki stað. Þetta er gert með því að spá þess-
um stærðum á framkvæmdatímanum án þess að taka tillit til fram-
kvæmdanna. Þannig fæst fráviksspá án stóriðjuframkvæmda.
Leitni heildarþáttaframleiðninnar er látin þróast eins og í fráviks-
spánni að viðbættum framleiðnihnykk þegar framkvæmdirnar ganga
yfir. Byggt er á útreikningum sem Þjóðhagsstofnun gerði sem sýna að
framkvæmdirnar muni að öðru óbreyttu bæta 1% við landsframleiðsl-
una þegar verksmiðjurnar eru komnar í fulla framleiðslu. Þessi viðbót
kemur fram í heildarþáttaframleiðninni á nokkrum árum og mun nema
1% af landsframleiðslu þegar verksmiðjurnar eru komnar í fulla vinnslu.
Fjármunastofn sem samsvarar fullri nýtingu framleiðsluþáttanna
er látinn þróast eins og í dæminu án stóriðjufjárfestingar. Nýjum verk-