Peningamál - 01.11.2011, Blaðsíða 48

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
48
Könnunin gefur hins vegar ekki vísbendingu um hvort atvinnuleysi
muni aukast í vetur né hvort störfum muni fjölga þar sem ekki kemur
fram hversu mikið fyrirtækin hyggjast fjölga eða fækka starfsfólki.
Fyrirtæki í ferðaþjónustu, orkuframleiðslu, verslun og þjónustu vilja
fjölga starfsfólki en fyrirtæki í sjávarútvegi og iðnaði vilja fækka starfs-
fólki.
Flestir sem fara af atvinnuleysisskrá fara í launaða vinnu
Tölur Vinnumálastofnunar sýna að flestir fara af atvinnuleysisskrá
vegna þess að þeir hafa ráðið sig í launað starf. Þess ber þó að gæta
að orsakir um þriðjungs afskráninga eru óþekktar. Líklegt er að í þeim
hópi séu einhverjir sem fá vinnu, flytjast af landi brott og tilkynna
það ekki til Vinnumálastofnunar og atvinnulausir sem eru afskráðir
vegna þess að þeir svara ekki atvinnutilboðum eða mæta ekki í viðtal
hjá Vinnumálastofnun. Ef horft er fram hjá þessum hópi skýrast um
70% afskráninga af því að atvinnulausir fara í launaða vinnu. Aðrar
algengar skýringar á afskráningu eru þær að fólk fer í skóla eða flytur
búferlum. Flutningur af landi brott skýrir um 8% afskráninga á fyrsta
fjórðungi ársins, sem er lítillega lægra en síðustu tvö ár.
Brottflutningur vinnuafls mikilvægur hluti aðlögunar
vinnumarkaðar að efnahagsáföllum
Brottflutningur í kjölfar efnahagssamdráttarins hefur að öllum lík-
indum haft í för með sér að atvinnuleysi jókst minna en ella í sam-
drættinum 2009 og 2010. Eins og kemur fram í rammagrein VI-1
er brottflutningur í þessari niðursveiflu hlutfallslega meiri en á fyrri
samdráttarskeiðum. Skýrist það einna helst af mikilli aukningu erlends
vinnuafls á árunum 2005-2007 sem jók verulega á sveigjanleika á
íslenskum vinnumarkaði. Tæplega helmingur þeirra sem fluttu af landi
brott umfram þá sem fluttu til landsins á árunum 2009 og 2010 voru
erlendir ríkisborgarar, en það er meira en fjórum sinnum hlutur þeirra
í heildarvinnuaflinu þegar hann varð sem mestur í uppsveiflunni.
Stærsti hluti þeirra erlendu ríkisborgara sem fluttu hingað á upp-
gangsárunum 2005-2008 er þó enn hér á landi. Eins og fram kemur
í rammagrein VI-1 hefði atvinnuleysi, að öðru óbreyttu, verið nokkru
meira án brottflutnings.1
Vísbendingar um að jafnvægisatvinnuleysi hafi aukist í kjölfar
kreppunnar …
Eins og fjallað hefur verið um í fyrri Peningamálum er líklegt að
jafnvægisatvinnuleysi, þ.e. það atvinnuleysi sem samsvarar stöðugri
verðbólgu, hafi aukist í kjölfar fjármálakreppunnar. Fyrir þessu geta
verið ýmsar ástæður. Þekkt er að atvinnuleysi hefur tilhneigingu til
að verða þrálátt, t.d. vegna þess að fjármagn og mannauður fer
forgörðum og vegna þess að verkalýðsfélög hafa tilhneigingu til að
endurspegla fremur hagsmuni þeirra sem eru í vinnu eða eru virkir
í atvinnuleit en þeirra sem eru atvinnulausir til lengri tíma. Virkni við
1. Áætlanir um atvinnuleysi ef ekki hefði komið til brottflutnings gefa eingöngu vísbendingu
um efri mörk atvinnuleysis. Til dæmis má nefna að ef fólk hefði ekki flutt af landi brott
heldur verið á atvinnuleysisskrá og fengið bætur hefði innlend eftirspurn og þar með
atvinna verið meiri en raun varð.
1. Undir flokkinn annað falla andlát, ellilífeyrir, veikindi, sjúkradagpeningar,
fæðingarorlof, fangelsi, félagsbætur, hráefnisskortur, engin barnapössun
og frí.
Heimild: Vinnumálastofnun.
Mynd VI-4
Ástæður afskráningar af atvinnuleysisskrá1
% af vinnuafli
Ekki vitað (v. ás)
Fór í vinnu (v. ás)
Brottflutningur (v. ás)
Fór í skóla (v. ás)
Flutningur innanlands (v. ás)
Skertur eða enginn bótaréttur (v. ás)
Örorka (v. ás)
Veikindi (v. ás)
Vinnumarkaðsúrræði (v. ás)
Annað (v. ás)
Atvinnuleysi (h. ás)
Fjöldi
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
9.000
10.000
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
‘11201020092008