Skagfirðingabók - 01.01.1985, Blaðsíða 134
SKAGFIRÐINGABÓK
Hann hefur nú haft tvö ár til að móta sér stefnu, sem verðandi
biskup á Hólum. Ut til Islands kemur maður, sem hafnar hinni
gömlu þjóðkirkjulegu stefnu hinna íslenzku biskupa, maður
með nýja stefnu í farangrinum, páfakirkjustefnuna.
Upp úr miðri 12. öld hafði norsku kirkjunni orðið mikið
ágengt í samskiptum sínum við konungsvaldið og hún hafði
fengið staðfestan víðtækan rétt sér til handa. En þegar Sverrir
Sigurðsson tók konungdóm í Noregi 1177—1179, var þess ekki
langt að bíða, að deilur mögnuðust milli ríkis og kirkju. Sverrir
vildi svipta norsku kirkjuna réttindum, sem hún taldi sér bera.
Erkibiskup var þá Eysteinn Erlendsson, og varð hann að forða
sér til Englands, er harka færðist í deilurnar. Eftir dauða hans
varð Eiríkur ívarsson biskup í Stafangri kosinn erkibiskup þrátt
fyrir andstöðu Sverris, og eins og vænta mátti af honum
reyndist hann harðsnúinn andstæðingur, sem ekki hikaði við að
fara í útlegð fremur en beygja sig fyrir Sverri konungi. Deilurn-
ar voru ennþá óleystar, er Sverrir andaðist 1202, en sonur hans,
sem tók við ríkinu, sættist við erkibiskup, sem kom þá heim úr
útlegðinni, og Guðmundur kemur því til Noregs rétt í þann
mund, er norskir kirkjumenn fagna heimkomu erkibiskups,
sem hafði staðið í ströngu við að fá hin ómældu bölsyrði og
fordæmingarorð í formúlu bannfæringarinnar til að hrína á
Sverri.
Er Guðmundur kom til Noregs, hefur honum að sjálfsögðu
verið greint frá þessum deilum, og hann hefur auðvitað tekið
afstöðu með erkibiskupi. Þetta hefur svo haft þýðingu fyrir
mótun biskupsstefnu hans. Ymis ágreiningsatriði í viðureign
þeirra Sverris og Eiríks erkibiskups voru þess eðlis, að íslenzkur
biskup þurfti einnig að hafa stefnu varðandi þau í starfi sínu
sem leiðtogi íslenzku kirkjunnar. Skulu hér nefnd eftirfarandi:
1. Sverrir konungur neitaði að viðurkenna afsal fyrri kon-
unga á patrónatsréttinum. Hér er átt við rétt konunga til að ráða
kirkjum, þ. á m. ráðningu presta að þeim, sem þeir höfðu látið
reisa. Sambærilegur réttur á íslandi var réttur bænda til að ráða
132