Þjóðmál - 01.06.2008, Blaðsíða 83
Þjóðmál SUmAR 2008 8
Í.heimildamyndinni.sem.hér.hefur.verið.
vitnað.til.er.haft.eftir.Žižek.að.okkur.finnist.
við. vera. frjáls. vegna. þess. að. okkur. skorti.
orðfæri. til.að.tjá.ófrelsi.okkar ..Vera.má.að.
það.undarlega.mál.sem.hann.ritar.sé.til.þess.
gert.að.bæta.úr.þessari.málfátækt,.sem.hann.
telur.koma.í.veg.fyrir.að.við.gerum.okkur.
grein.fyrir.hve.illt.hlutskipti.okkar.er ..Vel.má.
vera. að. einhverjum. þyki. þetta. trúlegt .. Ég.
er.ekki.í.þeim.hópi ..Mér.þykir.ekki.líklegt.
að.ófrelsi,.sem.fólk.hvorki.veit.af.né.er.fært.
um.að.segja.frá.með.venjulegum.orðum,.sé.
þjakandi.eða.íþyngjandi.svo.heitið.geti .
Bölsýni. Žižeks. tengist. dálæti. hans. á.
sálgreiningu. Freuds. og. Lacans. og. þeirri.
kenningu.sem.hann.hefur.eftir.Lacan.(á.bls ..
139).að. „tilveran. sé. trámatísk. á. inngróinn.
og.óhjákvæmilegan.hátt .“.Žižek.skilgreinir.
sálgreiningu. (á. bls .. 214–15). sem. viðleitni.
til.að.skilja.ógöngur.nútímans,.hvers.vegna.
við.erum.enn.„undir.oki. sektar.þrátt. fyrir.
undanhald. hefðbundinna. ,bælandi‘. banna.
og. hvers. vegna. […. okið. hefur]. jafnvel.
heldur. þyngst. en. hitt .“. Sá. sem. helgar. líf.
sitt.viðleitni.af.þessu.tagi.og.reynir.sífellt.að.
skilja. hvers. vegna. lífið. er. ömurlegt. finnur.
vafalaust. dágóðan. slatta. af. ömurleika ..
Raunar.telur.Žižek.veruleikann.sjálfan.svo.
nöturlegan. að. menn. geti. engan. veginn.
horfst.í.augu.við.hann:.
[…]. þegar. óraramminn. rofnar. verður.
hugveran. fyrir. „veruleikamissi“,. raun-
veruleikinn. verður. henni. „óraunveruleg“.
martröð. sem. vantar. trausta. verufræðilega.
undirstöðu;. þessi. martraðarveröld. er. ekki.
„hreinir. órar“.heldur.þvert. á.móti.það sem
eftir er af raunveruleikanum þegar stoðum
óranna er kippt undan honum ..(Bls ..177 .)
Í. ljósi. þessa. kann. að. virðast. undarlegt. að.
bókin.skuli.heita.Óraplágan ..Ef.órarnir.eru.
forsenda.þess.að.tilveran.sé.bærileg.eru.þeir.
þá.ekki.blessun.frekar.en.böl?.Ekki.virðist.
Žižek.álíta.það ..
*
Líkt. og. Heidegger. og. Sartre. og. allmargir.
eftirmenn.þeirra.þræðir.Žižek.ystu.jaðrana.í.
stjórnmálum.og.virðist.fastur.í.umræðuhefð.
frá. fyrri. hluta. síðustu. aldar. þegar. margir.
menntamenn.álitu.að.einu.valkostirnir.væru.
kommúnismi. eða. fasismi .. Hann. bendir. á.
að. af. þessu. tvennu. sé. kommúnisminn. að.
vísu. andstyggilegri. fyrir. allt. venjulegt. fólk.
en.tekur.hann.samt.fram.yfir.af.einhverjum.
fræðilegum.ástæðum.sem.ég.ekki.skil ..Hann.
segir.(á.bls ..162):
[…]. í. fasismanum,. jafnvel. í. Þýskalandi.
nasismans,. var. mögulegt. að. komast. af. og.
viðhalda. ásýnd. „eðlilegs“. hversdagslífs. ef.
maður. gætti. þess. að. halda. sig. fjarri. hvers.
kyns. pólitískum. andspyrnuaðgerðum.
(og. var. vitaskuld. ekki. af. gyðingaættum.
…),. en. í. tíð. stalínismans. á. seinni. hluta.
fjórða. áratugarins. var. hins. vegar. enginn.
óhultur,. allir. máttu. vænta. þess. að. verða.
fyrirvaralaust. fordæmdir,. handteknir. og.
skotnir.fyrir.svikráð ..Með.öðrum.orðum.var.
„óskynsemi“. nasismans. „þjappað. saman“. í.
gyðingahatri. og. trúnni. á. samsæri. gyðinga;.
stalínísk. „óskynsemi“. gegnsýrði. hins. vegar.
allt. samfélagið .. Af. þessum. sökum. leitaði.
rannsóknarlögregla. nasista. sannana. og.
ummerkja.um.raunverulegt.andspyrnustarf,.
en. stalínískir. rannsakendur. fengust. við.
skýran.og.ótvíræðan.uppspuna.[…].
Þrátt.fyrir.þetta.stendur.Žižek.með.Stalín ..
Á.síðunni.á.undan.(bls ..161).segir.hann:
Frammi. fyrir. parinu. stalínismi/fasismi.
tekur. Heidegger,. þegjandi. og. hljóðalaust,.
fasismann. fram. yfir. —. þar. skilja. leiðir.
með. okkur. sem. fylgjum. Alain. Badiou. að.
máli. þegar. hann. heldur. því. fram. að. þrátt.
fyrir. hryllinginn. sem. framinn. var. í. nafni.
stalínisma.[…].hafi.hann.staðið.í.tengslum.
við.sannleiksatburð.(októberbyltinguna).en.
fasisminn.var.á.hinn.bóginn.gerviatburður,.
lygi.í.búningi.heilinda .